تحریریه مجله دنیای سلامت
تشنج به اختلال عملکرد فیزیولوژیک قشر مغز گفته مي‌‌شود که در آن تخلیۀ الکتریکی غیر طبیعی و همزمان دسته‌ای از سلول‌های مغزی به طور موقت و گذرا ایجاد مي‌‌شود.
باید بدانیم که اگر این وضعیت تنها یک بار ایجاد شود یا اینکه در زمینۀ بیماری دیگری مانند کمبود کلسیم یا کاهش قندخون و... باشد، تشخیص صرع داده نمی‌شود، بلکه زمانی به آن "صرع" یا " epilepsy" گفته مي‌‌شود که این وضعیت تکرار شونده باشد.
پس در واقع صرع یک بیماری مزمن است که در آن حمله‌های تشنج به شکل یا اشکال خاصی هر از چند گاه به صورت غیر منتظره، ایجاد مي‌‌شود.
صرع انواع مختلفی دارد که بر حسب چگونگی خصوصیات آن از لحاظ بالینی و یا الکتروفیزیولوژیک -که در نوار مغزی نشان داده مي‌‌شود- طبقه‌بندی مي‌‌شود.
انواع صرع :
به طور کلی صرع به دو دستۀ کلی طبقه‌بندی مي‌‌شود که در هر دسته انواعی از صرع گنجانیده مي‌‌شوند.
1- منتشر
تونیک کلونیک
ابسانس
میوکلونیک
آتونیک
تونیک
علت گنجانیدن انواع بالا در دستۀ صرع‌های منتشر این است که با وجود علائم بالینی متفاوت، وجه مشترک آنها تخلیۀ الکتریکی غیر طبیعی از کل قشر مغز در حین حمله است و به این دلیل منتشر یا کلی خوانده مي‌‌شوند که اغلب در این نوع صرع‌ها هوشیاری فرد مختل مي‌‌شود.
2- موضعی
صرع موضعی ساده
صزع موضعی مرکب
صرع موضعی منتشر ثانویه
در دستۀ صرع‌های موضعی انواع بسیار متنوع و زیادی وجود دارد که همان طور که از نام آنها بر مي‌‌آید تخلیۀ الکتریکی غیر طبیعی از یک قسمت خاصی از قشر مغز است و برحسب این که آن قسمت از قشر مغز چه عملکردی داشته باشد؛ علائم بالینی نیز در همان ارتباط خواهد بود.
برای مثال اگر تخلیۀ الکتریکی غیر طبیعی از قشر حرکتی نیمکرۀ راست مغز باشد، حملۀ تشنج به شکل حرکات انقباضی ریتمیک به دلیل اینکه حرکت سمت چپ بدن تحت کنترل نیمکرۀ راست مغز است، در نیمۀ چپ بدن فرد خواهد بود یا اگر تخلیۀ الکتریکی غیر طبیعی مربوط به قشر بینائی مغز باشد،علائم بالینی به شکل اختلالات بینایی در فرد ظاهر مي‌‌شود که در این نوع صرع‌ها به دلیل اینکه تنها قسمتی از مغز اختلال عملکرد پیدا مي‌‌کند، بیمار هوشیاری خود را از دست نمی دهد.
اما در نوع خاصی از صرع موضعی، که صرع موضعی مرکب (Complex partial) خوانده مي‌‌شود، هوشیاری نیز اختلال پیدا مي‌‌کند و در آن فرد، علائم پیچیدۀ خاصی به نام اتوماتیسم را از خود نشان مي‌‌دهد.
شیوع صرع
شیوع صرع در جوامع مختلف بین 5/0 تا 3/0 درصد جمعیت آن جامعه گزارش شده است. صرع در کودکان و کهنسالان بیشتر است و در زنان و مردان تقریباً به یک نسبت دیده مي‌‌شود.
علت‌های صرع
در حدود دو سوم موارد یا علت خاصی برای صرع پیدا نمی‌شود که به آن ایدیوپاتیک مي‌‌گویند و یا به دلیل ژنتیک بروز پیدا مي‌‌کنند اما در بقیۀ موارد، به ترتیب علت‌های زیر مطرح هستند :
علت‌های عروقی (سکته‌های مغزی، عروق غیر طبیعی و....)
ناهنجاری‌های مادرزادی مغز
ناهنجاری‌های کروموزومی و عقب ماندگی‌های ذهنی
بیماری‌های تحلیل برنده یا دژنرانسیو مغزی مانند آلزایمر
تومورهای مغزی
عفونت‌های مغزی
ضربه به سر
تب و تشنج در کودکان
عوارض دارویی و مسمومیت‌ها
اما علت ابتلا به صرع در سنین مختلف شیوع، متفاوت است. مثلاً در سنین کودکی، علت‌های ایدیو پاتیک (ژنتیک)، مادرزادی و عفونت‌ها بسیار شایع‌تر از علت‌های عروقی مغز هستند.
در صورتی که در کهنسالی شایع ترین علت صرع، علت‌های عروقی (سکته مغزی)، تومورها و سپس بیماری‌های تحلیل برندۀ مغزی هستند.
علت‌های تشدید تشنج در افراد مبتلا
عدم رعایت بهداشت خواب ( کم‌خوابی، بی‌خوابی، پرخوابی)
عدم رعایت بهداشت تغذیه (گرسنگی، کم‌خوری، پرخوری)
عدم رعایت بهداشت روانی (استرس، خشم، هیجان)
عدم رعایت بهداشت جسمی (خستگی مفرط، کم‌آبی، بیماری‌ها مانند تب، سرماخوردگی و ... )
عدم رعایت بهداشت محیط (نور غیر عادی یا زیاد، صدای زیاد و ...)
استفاده از مواد مخدر یا محرک
درمان صرع
همان گونه که از علت‌های صرع بر مي‌‌آید، در علت‌های زمینه‌ای صرع، در صد قابل توجهی از موارد صرع را مي‌‌توان با روش‌های درمانی زیر درمان کرد :
1- دارو درمانی
2- جراحی
3- استفاده از VNS
4- رژیم درمانی
درمان صرع
نحوۀ برخورد با بیمار حین تشنج :
وقتی با بیمار حین حملۀ تشنج مواجه مي‌‌شوید، نکته‌های زیر را به خاطر بسپارید:
خونسردي خود را حفظ و زمان تشنج را اندازه‌گيري كنيد و از شلوغ شدن اطراف بيمار نيز جلوگيري كنيد.
بهتر است بیمار در حین تشنج به پهلوی چپ خوابانیده شود و زير سر وي بالشت يا جسم نرمی قرار گیرد.
تمام وسايل خطرناك همانند ميز و صندلي را از اطراف وی دور کرده و يقه و كراوات او را آزاد كنيد.
هيچ چيزي حتي هر نوع دارویي را به بیمار نخورانید.
هیچ چیزی بین دندان‌های بیمار قرار ندهید.
سعي در متوقف كردن تشنج نداشته باشيد و تا زمان اتمام تشنج در كنار فرد بمانيد .
وقتي فرد هوشياري خود را به دست آورد به وي اطمينان خاطر دهيد.
اگر تشنج بيشتر از پنج دقيقه طول كشيد با اورژانس تماس بگیرید.
