صبا شادور
بازیگرانی که قلم بر آنها غلبه کرد!
در عرصه هنری شاهد بوده‌ایم که بازیگران، علاوه بر هنر بازیگری به دنبال کارهای فرهنگی دیگری هم می‌روند.
این گونه کارهای فرهنگی، گاه همزمان با فعالیت در عرصه بازیگری و در سکوت خبری انجام می‌شود.
وقتی به سراغ آنها می‌رویم، با این پاسخ روبرو می‌شویم که پیش از بازیگری، به هنرهای دیگری علاقه داشته‌اند اما زمینه برای فعالیت در عرصه بازیگری برایشان فراهم شده و یا گروهی هم اینگونه پاسخ می‌دهند که در کنار بازیگری، کارهای فرهنگی و هنری دیگری را هم تجربه کنند.
اما نویسنده بودن و شعر گفتن در حوزه فرهنگی از جمله مواردی است که اکثر بازیگران به آن تمایل دارند.
پس دیدن کتابی از دلنوشته‌های ترانه علیدوستی و یا کتاب تصاویری از طبیعت توسط رضا کیانیان و شعرهای اندیشه فولادوند از جمله فعالیت‌های هنرمندان در این عرصه به شمار می‌رود.
اتفاقا فروش کتاب‌های این هنرمندان در عرصه نشر هم قابل درک است.
اما حس خوبی است که با داستان‌ها و قلم شعری هنرمندان در عرصه بازیگری هم آشنا شویم.
شاید هر خط از نوشته‌های این عزیزان بیانگر زندگی شخصی و احساسات درونی هر کدام از ما باشد که فرصت نوشتن آن را نداریم.
اما اغلب هم منتقدان فرهنگی کتاب‌های این هنرمندان را آنچنان نقد ادبی می‌کنند، که آن بازیگر ترجیح می‌دهد از این عرصه فاصله بگیرد.
در این گزارش با چند کتاب از بازیگرانی که وارد عرصه فرهنگی شده‌اند و قلم را به دست گرفتند، آشنا می‌شویم.
فلامک جنیدی از «جایی به نام تاماساکو» تا «چرک»
فلامک جنیدی قبل از اینکه بازیگر شود نویسنده بود. روزنامه نگار بود و در صفحه هنری روزنامه «آفرینش» درباره تئاتر یادداشت و نقد می‌نوشت.
اما سال 1377 وارد بازیگری شد ،از نوشتن بازماند. اما ظاهرا تب داستان نویسی دست از سر او برنداشته بود چرا که در مقدمه کتابی که به نام «جایی به نام تاماساکو» منتشر کرده، نوشته است: «این کتاب ادامه دنبال کردن چیزی که از نوجوانی دست از سرم برنداشته، است.» در نهایت به لیستِ نهایی نامزدهای جایزه بنیاد هوشنگ گلشیسری نیز راه یافت.
«گوشواره‌هایی با نگین فیروزه»، «جای خوش قاب عکس‌های روی دیوار»، «مراقبت از خود در برابر چیزهای آسیب رسان»، «چیزی از قلم نیفتاده؟»، «گربه‌های شهر من هر روز زیادتر می‌شوند»، «همه شان هستند، جومپالاهیری، سام شپارد، رضا قاسمی‌و بقیه» عناوین داستان‌های کوتاه فلامک جنیدی است که توسط نشر چشمه منتشر شد.
او به تازگی رمانی به نام « چرک » را وارد بازار نشر کرد و در مراسم جشن امضا کتاب حضور پیدا کرد.
اگر او را کمتر در عرصه بازیگری می‌بینیم، این روزها مشغول نوشتن رمان‌های خود است.
تجربه افسانه بایگان با شعرهایش
«افسانه بایگان» در سال 1385 دفتر شعری به چاپ رساند با عنوان «مهر مکتوب» (نشر ایشیق) که در خبرگزاری‌ها بازتاب پیدا کرد اما انعکاس ادبی چندانی به دنبال نداشت.
برآیند نقادانه و حرفه ای خوانش این دفتر شعر، از شاعری مبتدی حکایت دارد. با این حال دو سال گذشته نیز بایگان به عنوان راوی کتاب «دا» هم انتخاب شد.
این نشان می‌دهد بازیگر سینما و تلویزیون علاقه زیادی به کتابخوانی و عرصه شعر دارد.
در مجموع مطالعه «مهر مکتوب» هم به خوانندگانی که دوست دارند با قلم این هنرمند آشنا شوند، پیشنهاد می‌شود.
رضا کیانیان، سینمایی‌ها را سوژه کتاب‌هایش کرد
رضا کیانیان در این سال‌ها یکی از شلوغ‌ترین دوران فعالیت خود را می‌گذراند. او علاوه بر بازیگری و انجام کارهای مهم در شبکه‌های مجازی، کتاب هم می‌نویسد.
«سومین سرنوشت داوود»، «تحلیل بازیگری»،«شعبده بازیگری»، «بازیگری در قاب»، «ناصر و فردین»، «عکس‌های تنهایی»، «این مردم نازنین» و «قار سوم» از جمله کتاب‌های این بازیگر سینما به شمار می‌رود.
اما مجموعه «داستانک» در معنای عام به داستان‌های بسیار کوتاهی گفته می‌شود که اغلب از دو صفحه بیشتر نیست؛ قصه‌هایی که بیشتر حکایت وار هستند و در پی ارائه نکته ای اخلاقی، اجتماعی یا ... اما «داستانک» در معنای تخصصی به داستانی گفته می‌شود که عناصر داستان (مثل شخصیت، روایت و ...) به فشرده‌ترین شکل در آن حضور یافته باشند.»
در این نوع داستانک‌ها، نویسنده برخی از اطلاعات داستانی را نمی‌آورد. با این مقدمه داستانک‌های «رضا کیانیان» در کتاب «این مردم نازنین» را در طبقه اول دسته بندی می‌کنیم.
قصه واره‌هایی که بیشتر به یادداشت‌های روزانه ودرج اتفاقات جالب شبیه هستندتا داستانک.
انصافا هم گاهی این نوشته‌ها (به خصوص به قلم بازیگری سرشناس چون کیانیان) خواندنی هستند.
«این مردم نازنین» با استقبال مخاطبان مواجه شد چرا که مطالعه تجربه‌های یک بازیگر مطرح در کوچه و خیابان و خانه و ... لذتبخش است.
او درباره دو کتاب اخیر خود که مربوط به گفت و گو با هنرمندان سینما است، آورده است، در جریان مصاحبه‌هایی كه با ناصر ملك مطیعی و فردین انجام می‌دادم متوجه شدم هر دو با سواد هستند و به ویژه فردین بچه تئاتر سنگلج بود و بخوبی با شرایط آن زمان تئاتر و سیاه بازان و حتی عبدالحسین نوشین به عنوان پدر تئاتر روشنفكرانه ایران آشنا بود.
به همین دلیل تصمیم گرفتم گفت و گو با این بازیگران را کتاب کنم تا برای همیشه باقی بماند.
بازیگران ما به سمت و سویی رفته‌اند كه دانش اندوزی و پژوهش را درباره شغل خود انجام دهند، چون دیگر در سراسر دنیا، صرف زیبا بودن برای یك بازیگر كافی نیست.
مرجان شیرمحمدی و آثاری در قالب زنان
«مرجان شیرمحمدی» نخستین اثر داستانی اش را در سال 1380 با عنوان «بعد از آن شب» منتشر کرد که برنده جایزه گلشیری نیز شد.
او در نخستین کتابش، نویسنده ای توانا نشان داد و داستان‌ها بیانگر نویسنده ای کاملا آشنا با اصول داستان نویسی بودند.
«شیرمحمدی» بعد از کتاب اول، دو کتاب دیگر نیز به چاپ رساند؛ یکی «یک جای امن» به لحاظ دراماتیک، ادامه «بعد از آن شب» است.
شیوه روایی و جهان بینی نویسنده در هر دو کتاب مشهود است و تاثیر نویسندگان نسل سوم آمریکا (به ویژه زنان) در آن به وضوح به چشم می‌خورد.
«شیرمحمدی» توانسته بود این تاثیر را به شکلی بومی‌در داستان‌ها ارائه کند. اما دیگر رمان این نویسنده و بازیگر «این یک فصل ...» است.
او حالا رمان «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» و «خانه لهستانی‌ها» بار دیگر در عرصه ادبیات داستانی حضور یافته است.
این رمان که چهار سال پس از آخرین اثر منتشر شده این روزها در دست انتشار قرار گرفته و داستانی است از سه نسل که در یک خانه زندگی می‌کنند.
انتشاراین رمان را نشر چشمه برعهده گرفته است.
دراغلب رمان‌های این بازیگر حضور زن نقش پررنگی دارد. مجموع مطالعه آثار «شیرمحمدی» را به هر خواننده داستانی پیشنهاد می‌کنیم چرا که آثارش حکایت از نویسنده‌ای حرفه ای دارد.
ترانه علیدوستی و ترجمه‌های آلیس مونرو
سال 90 در فهرست نامزدهای جایزه کتاب فصل وزارت فرهنگ و ارشاد در بخش ادبیات خارجی، نام دو نفر بیش از مابقی به چشم می‌آمد: یکی «بهمن فرزانه» برای ترجمه کتاب «طوطی» نوشته «سوزانان تامارو» و دیگری «ترانه علیدوستی» برای ترجمه مجموعه داستان «رویای مادرم» نوشته «آلیس مونرو».
از میان این دو نامزد، در نهایت جایزه به «ترانه علیدوستی» رسیدو این مسئله چندان هم دور از ذهن نبود.
«ترانه علیدوستی» در بهترین حالت، سومین مترجمی است که سراغ آثار «مونرو» می‌رفت و از این جهت، پیشگام هم به شمار نمی‌آمد.
در مجموع به نظر می‌رسید برگزارکنندگان برای پررونق کردن جایزه خود اقدام به اهدای جایزه به بازیگری سرشناس کردند تا هم به بازتاب‌های خبری بیفزایند و هم نام و آوازه ای برای خود بیابند.
در مجموع «مونرو» یکی از نویسندگان تراز اول دنیاست و مطالعه داستان‌های او برای هر علاقمندی حائز اهمیت است اما داستان‌های کتاب «رویای مادرم» به لحاظ داستانی نیز با داستان‌های «فرار» تناسب ندارند.
بهاره رهنما هم سراغ زنان داستان‌هایش می‌رود
«چهار چهارشنبه و یک کلاه گیس» عنوان مجموعه داستانی از «بهاره رهنما» بود که در سال 88 توسط نشر چشمه منتشر شد.
«رهنما» از کارگاه‌های داستان نویسی «جعفر مدرس صادقی» بهره برده است اما داستان‌های او در این کتاب، صرفا داستان‌هایی کارگاهی نیستند.
رهنما در کتاب‌هایش سعی می‌کند که اصول داستان نویسی را رعایت کند. به همین دلیل او با این کتاب نشان داد می‌تواند در نوشتن داستان کوتاه نیز موفق باشد.
سوژه اصلی چنانچه قابل حدس است، در اکثر داستان‌های «زن» و مشکلات و مسائل پیرامون زنان است.
خانم بازیگر اغلب به این سوژه به نگاه یک «قربانی» نگاه می‌کند و در این ایده با بسیاری از داستان نویسان زن ایرانی مشترک است.
هر چند زنان داستان‌هایش گاهی عصیانگر هستند و پا از اصول متعارف عرف و سنت فراتر می‌گذارند اما در چنین هیبتی نیز نمی‌توان شکل و شمایل قرانی را از آنها حذف کرد.
«بهاره رهنما» خود نیز از این مولفه آگاه بود و در یکی از جلسات نقد کتابش عنوان کرده بود دوست ندارد مردم، راوی کتاب را با شخصیت خودش یکی بپندارند.
هر چند این خواسته غالبا مراعات نمی‌شود و مخاطبان تلاش می‌کنندن بین چهره‌های سرشناس و زندگی شخصی شان، اشتراکاتی بیابند و از این طریق، آب سردی بر آتش کنجکاویشان بریزند.
اندیشه فولادوند و شعرها و آلبوم اشعارش
«عطسه‌های نحس» را اندیشه فولادوند نوشته است. این کتاب از آن نوع اشعاری است که می‌توان آن را تلاش‌های یک شاعر دانست؛ بنابراین «عطسه‌های نحس» پیشنهادی است که خواندن آن خالی از لطف نیست.
اما فولادوند علاوه بر این کتاب، کتابی از اشعار خود منتشر کرده که اشعار آن کتاب را به صورت دکلمه را همراه با کتاب وارد بازار نشر کرده است.
کتاب «یک خیابان سهم یک افسانه نیست» وارد بازار نشر شده است که اندیشه فولادوند علاوه بر نویسندگی، تهیه کنندگی و راوی این کتاب را هم برعهده دارد.
بازیگری که بعد از ورود به عرصه بازیگری، نویسندگی اشعار کتاب‌هایش را هم تجربه کرد. اما کتاب «شلیک کن رفیق» از جمله دیگر کتاب‌های این بازیگر سینما و تلویزیون به شمار می‌رود.
بهنوش بختیاری و تنها یک کتاب
کتاب «کلاغ‌های قیطریه» نوشته «بهنوش بختیاری» است. این کتاب بیانگر خیالبافی و روایت داستانی است که می‌تواند خواننده را تا انتها با خود همراه کند.
