تحریریه زندگی آنلاین : هر فردی مالک اموال خود است و همه گونه تصرفی در آن‌ها می‌تواند انجام دهند و حتی می‌تواند برای اموال خود بعد از مرگش تعیین تکلیف کند و آن اموال را به دیگران انتقال دهند. مالکیت اشخاص بر اموالشان بعد از مرگ، کمی محدودتر خواهد شد و متوفی اختیار دارد نسبت به ثلث اموال خود تعیین تکلیف کند که این انتقال مال و یا سپردن امور به شخصی توسط متوفی در قالب و چارچوب وصیت‌نامه انجام می‌گیرد. بعد از مرگ شخص، برای تعیین تکلیف اموال و مطالبات متوفی، وراث باید ابتدا به سراغ وصیت‌نامه او بروند که معمولاً در صورتی که وصیت‌نامه‌ای از فرد متوفی وجود داشته باشد، چنین عملی را انجام می‌دهند. در مواردی نیز عدم تنفیذ وصیت‌نامه پیش خواهد آمد.
گاهی امکان دارد در وصیت‌نامه اعمال و رفتاری از وراث خواسته شده باشد که وراث مایل به انجام آن نیستند یا طی وصیت‌نامه، متوفی مالی را به دیگری انتقال داده است که وراث راضی به این انتقال نبوده‌اند، در این حالت به وصیت‌نامه تنظیم شده توسط متوفی اعتراض می‌نمایند و حتی ممکن است، خواسته‌های مطالبه شده توسط متوفی نامشروع بوده و قانونی نباشد و یا وراث قادر به انجام برخی وصایا نباشند که ممکن است موجب ابطال وصیت‌نامه و یا تقاضای ابطال آن از سوی ورثه یا برخی افراد ذینفع گردد. در این مقاله سعی شده موارد مذکور را مورد بررسی قرار دهیم.
بیشتربخوانید:
دانستنی های حقوقی پیرامون پارکینگ ساختمان
آیا امکان محرومیت وراث از ارث در وصیت‌نامه ممکن است؟
هیچ پدر یا مادری نمی‌تواند فرزندان خود را از ارث محروم نمایند ، این امر که برخی از اشخاص در ضمن وصیت‌نامه خود به آن اشاره می‌نمایند اصلاً وجاهت قانونی ندارد، فرزندان هر اقدامی که انجام داده باشند ، قاتل باشد یا معتاد یا هر چیز دیگری، استحقاق دریافت ارث را دارند و محرومیت آنان از ارث در ضمن وصیت‌نامه ممکن نیست.
بطلان وصیت‌نامه چه معنا و مفهومی دارد؟
هنگام تنظیم وصیت‌نامه توسط متوفی، در نظر گرفتن برخی اصول کلی و ماهیتی لازم و ضروری است. از جمله آن قوانین و قواعد که در شکل‌گیری وصیت‌نامه نیاز است، این است که شخص متوفی نباید بیش از ثلث اموال خود را به دیگری انتقال دهند. در چنین شرایطی اگر متوفی از این قواعد و قوانین پیروی ننماید، چون خود متوفی دیگر وجود و حضور ندارد، گل‌ها ممکن است بین وراث و یا بین وراث با موصی‌له اختلافاتی بروز نماید و مفاد موجود در وصیت‌نامه مورد قبول وراث نبوده و موجب اختلاف گردیده و نسبت به آن اعتراض گردد.
چنانچه وراث نسبت به وصیت‌نامه اعتراض داشته و آن را قبول ننمایند و یا ادعای غیرمقدور بودن و غیر مشروع بودن آن را داشته باشند، باید برای اثبات ادعای خود مبنی بر غیر مشروع و غیرقانونی بودن وصیت‌نامه دلایل و بینه خود را بیان دارند. زیرا که در این خصوص اصل بر این می‌باشد که وصیت‌نامه‌ها صحیح و نافذ هستند، مگر آنکه خلاف آن ثابت گردد که دلیل این امر هم، قاعده صحت می‌باشد. بنابراین کلیه وصیت‌نامه‌ها نافذ بوده، مگر آنکه ادعای خلاف آن ارائه گردد، که البته آن ادعا هم باید اثبات شود.
بیشتربخوانید:
قوانین توقیف دیه و برداشت مهریه از آن
در چه مواردی وصیت‌نامه قابل ابطال است؟
همان‌گونه که ذکر شد وصیت‌نامه قواعد و اصول کلی و ماهوی خاص خود را دارد که نگارنده آن وصیت‌نامه ملزم به رعایت آن قوانین و اصول است. در صورت عدم رعایت این موارد، موجبات ایجاد اختلاف و دعوا بین ورثه و یا فی مابین ورثه و موصی‌له را فراهم می‌گردد که حتی امکان دارد باعث بطلان یا ابطال وصیت‌نامه گردد از جمله این قواعد و اصولی که عدم توجه و رعایت آن‌ها می‌تواند منجر به ابطال وصیت‌نامه شود به شرح زیر است:
* ممکن است متوفی، در ضمن وصیت‌نامه خود اعلام کند که تعدادی از وراث از حق ارث محروم هستند. چنین وصیتی باطل خواهد بود.
* اگر شخصی خودکشی کرده باشد و بعد از آن اقدام به تنظیم وصیت‌نامه نموده باشد، وصیت‌نامه وی و مفاد موجود در آن باطل خواهد بود.
* عدم اهلیت متوفی موجب بطلان وصیت‌نامه است. وصیت‌نامه یک عمل حقوقی می‌باشد که آثار حقوقی هم به دنبال دارد. پس شخص متوفی برای انجام وصیت باید اهلیت کامل داشته باشد و از محجورین نباشد.
* وصیت به مال توقیف شده موجب بطلان وصیت است. نظر به اینکه دارایی متوفی وثیقه وصول مطالبات او می‌باشد، طلبکاران می‌توانند چنانچه مال وصیت شده وثیقه در نزد آن‌ها باشد، اقدام به ابطال وصیت‌نامه نمایند.
* اگر وصیت به قصد و نیت فرار از دین باشد وصیت را باطل خواهد کرد.
* اگر مدرکی به دست آید که ثابت نماید متوفی از این وصیت رجوع کرده است، وصیت را باطل خواهد کرد.
* اگر متوفی دو وصیت‌نامه داشته باشد و این دو وصیت‌نامه با هم مغایر باشند موجب بطلان هردو وصیت‌نامه خواهد شد.
* وصیت بر عمل نامشروع موجب بطلان وصیت‌نامه خواهد شد.
* وصیت به انتقال مال به دیگری، در صورتی که این مال بیشتر از ثلث ترکه باشد و وراث رضایت نداشته باشند و به انتقال بیش از ثلث ترکه به موصی‌له راضی نباشند، وصیت‌نامه باطل خواهد بود.
بیشتربخوانید:
مراحل قانونی اثبات ضرب‌وجرح همسر
اعلام بدهکاری در ضمن وصیت‌نامه
امکان دارد شخص متوفی در وصیت‌نامه خود به بدهکاری خود بر فردی اشاره نماید. در این صورت 2 حالت پیش خواهد آمد یا اموال و دارایی‌های متوفی کفاف بدهکاری او را خواهد داد یا ترکه متوفی پاسخگویی بدهکاری او نخواهد بود.
* در حالت اول، بدوا و پیش از تقسیم ترکه بین وراث، باید حتماً تمام بدهکاری او پرداخت گردد در مرحله بعد اگر چیزی در اموال متوفی باقی بماند به نسبت سهم هرکدام از فرزندان ترکه فی مابین آن‌ها تقسیم خواهد شد.
* در حالت دوم، در صورتی که دارایی‌های متوفی اصلاً کفاف دیون و بدهی وی را ندهد، هر مال و اموالی که داشته باشد باید به عنوان ادای دین به فرد طلبکار پرداخت گردد، طبیعتاً دیگر چیزی باقی نمی‌ماند که بین وراث تقسیم گردد.
نکته مهم در خصوص وصیت‌نامه، اگر دارایی شخص فوت شده کفاف بدهی او را ندهد، هیچ کدام از وراث او اعم فرزندان دختر یا پسر یا همسر و... ، هیچ تکلیفی در قبال پرداخت این بدهی ندارند. در این حالت شخص طلبکار هم نمی‌تواند علیه وراث دعوی مطالبه دین اقامه کند و در صورت طرح چنین دعوایی، توسط دادگاه رد خواهد شد.
در نوشتن یک وصیت‌نامه چه اصولی و شرایط شکلی باید رعایت گردد؟
وصیت‌نامه لزوماً باید مجموعه اصول شکلی را دارا باشد و در صورت عدم رعایت این اصول، موجب بطلان وصیت‌نامه می‌گردد. موارد بطلان وصیت‌نامه به واسطه عدم رعایت شرایط شکلی به شرح زیر است:
* اگر وصیت‌نامه به صورت سری تنظیم شود و بعد مشخص گردد که متوفی اصلاً سواد نداشته، باعث بطلان وصیت‌نامه خواهد شد.
* اگر وصیت‌نامه رسمی جعل شده باشد، وراث باید جعل وصیت‌نامه را به اثبات برسانند.
* چنانچه وصیت‌نامه توسط متوفی نوشته شده باشد ولی این وصیت‌نامه با امضا یا مهر یا دست خط اصلی متوفی مطابقت نداشته باشد، موجب بطلان وصیت‌نامه می‌گردد.
روند رسیدگی
اگر وصیتی از طرف متوفی شده باشد و وراث یا افراد ذینفع نسبت به مفاد وصیت‌نامه و شرایط شکلی آن اعتراض داشته باشند و خواهان ابطال این وصیت‌نامه باشند، باید دادخواستی را با عنوان ابطال وصیت‌نامه در دفاتر خدمات قضایی تنظیم نموده سپس بعد از تعیین وقت رسیدگی و تشکیل دادگاه افرادی که خواهان ابطال وصیت‌نامه باشند باید دلایل و مدارک خود را اعم از عدم رعایت اصول شکلی یا عدم رعایت اصول و قواعد حقوقی به دادگاه تقدیم کنند. همچنین اگر موصی‌له، در مقام دفاع از وصیت‌نامه دلایل و مدارکی داشته باشد باید به دادگاه تقدیم نماید. سپس دادگاه پس از بررسی‌های لازم تصمیم‌گیری کرده و در صورت اثبات نظر خواهان رأی ابطال وصیت‌نامه را صادر می‌نماید .دادخواست ابطال وصیت‌نامه ، غیرمالی و از امور حسبی می‌باشد و در دادگاه نزدیک به محل سکونت متوفی رسیدگی می‌گردد.
