منبع: کتاب تغذیه در سال دوم زندگی از انتشارات انجمن علمی ترویج تغذیه با شیر مادر ایران
تحریریه زندگی آنلاین : چرا تغذیه با شیر مادر در سال دوم زندگی یک ضرورت است؟
زیرا:
در این سن، کودک نوپا بسیار پر تحرک و فعال است و با دست زدن به همه جا و همه چیز خود را به سهولت در معرض آلودگی‌ها و در نتیجه بیماری‌ها قرار می‌دهد. مواد ایمنی‌بخش موجود در شیر مادر نقش حفاظتی بسیار مهمی برای کودک ایفا می‌کنند و وی را تا حدود بسیار زیادی از ابتلا به اسهال، عفونت دستگاه تنفسی و گوش و نیز عفونت دستگاه ادراری و امثال آن محافظت می‌نمایند. این حفاظت در مقابل بیماری‌های غیر عفونی نظیر آسم، آلرژی، دیابت نوجوانی و بعضی از سرطان‌های دوران کودکی نیز وجود دارد.
هنوز هم منبع مهم دریافت پروتئین، چربی، کلسیم و ویتامین‌ها برای کودک است.
حدود یک سوم انرژی و مواد غذایی مورد نیاز او را تامین می‌کند.
نیازهای عاطفی و روانی کودک را که برای رشد و تکامل او بسیار ضروری هستند، برآورده می‌سازد.
نقش بسیار ارزنده تغذیه با شیر مادر در تکامل عصبی و روانی کودک که در سال اول زندگی چشمگیر شده بود با تداوم تغذیه با شیر مادر در سال دوم زندگی، استمرار پیدا می‌کند.
اغلب کودکان در ایام بیماری به ویژه در جریان اسهال، استفراغ و تب، کم‌اشتها هستند، ولی اشتهایشان نسبت به تغذیه با شیر مادر حفظ شده و یا حتی بیشتر می‌شود، لذا این منبع مهم آب و غذا در ایام بیماری از شدت کاهش وزن آنان می‌کاهد و به بهبودشان کمک می‌کند.
چون با کاهش دفعات بیماری‌های مختلف همراه است، اثر قابل‌توجهی در شرایط اقتصادی خانواده دارد.
در پیشگیری از بارداری ناخواسته مادر هنوز هم نقش قابل‌توجهی ایفا می‌نماید.
بیشتربخوانید:
شیرمادر یکتا و بی رقیب
تنظیم برنامه غذایی کودک بر اساس هرم غذایی
با توجه به نکات ذکر شده، اگر علاوه بر چند نوبت تغذیه با شیر مادر، برنامه غذایی زیر بر اساس هرم غذایی برای کودکان یک تا دو ساله فراهم شود، می‌توان مطمئن بود که نیاز آنان به انرژی، پروتئین، کربوهیدرات، ویتامین‌ها و املاح، تامین می‌شود.
گروه غذایی تعداد سهم روزانه کالری روزانه هر سهم معادل است با:
غلات 6 سهم 250 کالری * یک قطعه 10×10 سانتی‌متر نان بربری، تافتون یا سنگک و یا چهار قطعه 10×10 سانتی‌متری نان لواش و یا یک برش از نان‌های ورقه‌ای (تست) یا اسلایس.
* 4 قاشق غذاخوری از غلات یا برنج یا ماکارونی پخته شده
* یک‌چهارم لیوان غلات برشته شده
* 1 تا 2 عدد بیسکویت
سبزی 2 تا 3 سهم 72 کالری به ازای هر یک سال سن 1 قاشق غذاخوری از سبزی‌های پخته شده
میوه 2 تا 3 سهم 75 کالری * یک‌چهارم لیوان میوه تازه یا پخته شده یا کنسرو (سیب، موز و ...)
* نصف یک میوه تازه.
* یک‌دوم لیوان آب‌میوه.
لبنیات 2 تا 3 سهم 450 – 300 کالری * یک‌دوم لیوان شیر.
* 15 گرم (یک مکعب 5/2 سانتی‌متری) پنیر.
* یک‌سوم لیوان ماست.
گروه پروتئین (گوشت، ماهی و پرندگان) 2 سهم 200 کالری * 30 گرم (معادل دو مکعب 5/2 سانتی‌متری گوشت لخم یا دو قاشق غذاخوری گوشت چرخ‌کرده).
* نصف یک تخم‌مرغ، زرده و سفیده.
حبوبات (لوبیا، نخود و عدس) 2 سهم 200 کالری * دو قاشق غذاخوری (یک‌هشتم لیوان) از حبوبات خیس خورده و پخته شده.
یک ورقه نازک از کره بادام‌زمینی - 95 کالری * یک قاشق غذاخوری به صورت یک ورقه نازک روی نان‌های معمولی یا نان‌های ورقه‌ای (اسلایس) یا بیسکویت.
بیشتربخوانید:
ذخیره کردن شیر
یک نمونه از برنامه غذایی کودک 1 تا 2 سال
به عنوان یک راهنمای کلی، برنامه غذایی در این سن شامل:
سه وعده غذای اصلی (صبحانه، ناهار و شام) و
دو میان وعده (حدود 10 صبح و 4 بعد از ظهر) و
چند وعده شیر مادر است که بعد از غذا به کودک داده می‌شود.
صبحانه
نان (1 تا 2 تکه 10×10 سانتی‌متر از نان‌های معمولی و سنتی) همراه با کره، مربا یا عسل، پنیر کم‌نمک و چای کم‌رنگ + یک گوجه‌فرنگی متوسط
میان‌وعده صبح
یک تکه نان یا کیک خانگی + نصف یک موز متوسط
بیشتربخوانید:
بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر
ناهار
عدس پلو یا لوبیا پلو با یکی از انواع لوبیاها مانند چیتی، چشم بلبلی و ... .
پلو: چهار قاشق غذاخوری پر
عدس یا لوبیای پخته شده: دو قاشق غذاخوری پر
کره یا روغن مایع: یک قاشق غذاخوری پر +
نصف یک پرتقال متوسط
میان‌وعده عصر
نصف فنجان ماست با دو عدد خرما (خرمای بدون پوست و هسته)
شام
سبزی پلو با ماهی
پلو: چهار قاشق غذاخوری پر
گوشت ماهی (بدون تیغ): دو قاشق غذاخوری پر
سبزی برای سبزی پلو: دو قاشق غذاخوری پر
سیب: یک عدد
با این برنامه غذایی چه ماده مغذی در اختیار کودک قرار می‌گیرد؟
در وعده ناهار که پلو (برنج پخته شده) پیشنهاد شده، بخشی از انرژی و پروتئین مورد نیاز وعده ناهار کودک از این طریق تامین می‌شود. اگر برنج در دسترس نباشد، می‌توان از سیب‌زمینی یا نان استفاده کرد. لازم به یادآوری است که: برنج فاقد ویتامین A بوده و مقدار آهن آن هم بسیار ناچیز است. پروتئین سیب‌زمینی هم کمتر از پروتئین برنج است، بنابراین اگر برنج یا سیب‌زمینی در وعده‌های غذای کودک مورد استفاده قرار می‌گیرد، حتما باید ماده دیگری که سرشار از پروتئین حیوانی یا گیاهی باشد به آن اضافه کرد، مثل گوشت یا حبوبات که پروتئین برنج یا سیب‌زمینی را کامل می‌کنند، بنابراین در وعده ناهار که عدس‌پلو است یا «خوراک سیب‌زمینی و لوبیا» هر دو از نظر پروتئین کامل هستند. مصرف نصف پرتقال که حاوی ویتامین C فراوان است هم جذب آهن موجود در غذا را بیشتر می‌کند و هم نیاز به ویتامین C را تامین می‌نماید.
بیشتربخوانید:
بخور ، نــخــورهـای بــارداری و شـیـردهــی
شیر همه مادران کافی است مگر ...
وضعیت صحیح شیردهی
چرا استفاده از بطری و پستانک در شیرخواران منع می‌شود؟
در وعده شام از یک پروتئین حیوانی استفاده شده است. گوشت ماهی علاوه بر تامین بقیه پروتئین مورد نیاز روزانه کودک سبب جذب بهتر آهن گوشت و سبزی‌ها می‌شود و سبزی‌ها هم بخشی از نیاز کودک به ویتامین A را تامین می‌کنند. در برنامه شام اگر گوشت ماهی در دسترس نباشد، می‌توان از ماهیچه گوسفند یا ران مرغ استفاده کرد. با این نمونه از صبحانه، ناهار و شام، قسمت اعظم انرژی مورد نیاز کودک تامین می‌شود و بخش کوچکی باقی می‌ماند که با دو میان‌وعده ساعت 10 صبح و 4 بعد‌از‌ظهر کمبود انرژی جبران می‌شود. سایر ویتامین‌ها و ریز مغذی‌ها نیز طی وعده‌های اصلی و میان‌وعده به کودک می‌رسد. تنها عنصری که به صورت مکمل ممکن است مورد نیاز باشد، آهن است که در بسیاری از کشورها مواد غذایی مثل برنج، آرد گندم، پودر شیر، سس سویا، سس ماهی، پودر کاری، شکر یا نمک را با آهن غنی می‌کنند. در صورت عدم دسترسی به این مواد غنی شده با آهن، بهتر است برای کودکان یک تا دو سال هم قطره یا شربت آهن به همان مقدار قبلی ادامه داشته باشد و این مطلب که آهن موجب سیاهی دندان‌ها می‌شود، نباید مانع مصرف آن شود، بلکه باید قطره را در عقب دهان کودک ریخت و متعاقب آن به کودک آب یا یک تا چند قاشق مرباخوری آب‌میوه داد و دندان‌ها را مسواک زد. بعد از دو سالگی، دادن مکمل‌های ویتامین و املاح به کودکانی که سالم بوده و از تغذیه خوبی برخوردار هستند، لزومی ندارد.
