زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

زیبا محمدخانلو؛ کارشناس مامایی، مشاور شیردهی انجمن علمی ترویج تغذیه با شیرمادر ایران

در شماره قبلی مجله به چند وضعیت مناسب مادر برای شیردهی اشاره شد.

در این مقاله به ادامه مبحث می‌پردازیم.

وضعیت خوابیده به پشت (lying position)

این روش اگر چه وضعیت مناسبی برای شیردهی نیست، ولی ممکن است در ساعات اولیه بعد از زایمان و یا در شرایط دیگری که مادر نیاز به خوابیدن به پشت داشته باشد استفاه شود.

در این حالت شیرخوار از شکم به روی قفسه سینه مادر که کاملا به پشت خوابیده قرار می‌گیرد.

توصیه می‌شود در صورت شیردهی در اتاق ریکاوری و یا در حالتی که نتوان شیرخوار را به روی شکم مادر گذاشت نوزاد را در پهلوی مادر قرار داده و با استفاده از بالش (به منظور هم سطح نمودن بدن شیرخوار با پستان) پشت و گردن شیرخوار توسط بازو و آرنج مادر حمایت می‌شود.

در صورتی كه مادر به پشت بخوابد و شیر دهد، استفاده از بالش یا چیزی نظیر آن برای نگهداری شیرخوار می‌تواند شیردهی را آسان‌تر كند.

گذاشتن یك بالش زیر سر مادر معمولا از واجبات است. بعضی از مادران ترجیح می‌دهند چندین بالش یا كوسن را زیر بالاتنه و سر خود بگذارند تا این قسمت از بدن آنها بالاتر باشد.

وقتی بالش پشت مادر نباشد معمولا او به جای اینكه شیرخوار را به طرف خود بیاورد روی او خم می‌شود. یك بالش در زیر ران مادر، احساس راحتی و آرامش وی را بیشتر می‌كند.

از این روش در مادرانی که در نتیجه بی‌حسی اپی دورال یا اسپاینال، مشکل دارند و یا مادرانی که رفلکس قوی جهش شیر دارند که برای شیرخوار ناراحت کننده است استفاده می‌شود، همچنین در شیرخوارانی که زبان‌شان به عقب می‌افتد، این روش مفید است و کمک می‌کند که فک و زبان شیرخوار به سمت جلو و پایین حرکت کند و نهایتا این روش در شیرخوارانی که مشکلات راه‌های هوایی فوقانی مثل تراکومالاسی و لارنگومالاسی دارند موثر است.

در هنگام استفاده از این روش باید دقت کرد پستان‌ها کامل تخلیه شوند.

وضعیت خوابیده به پهلو  (Side _ lying Position) 

در این وضعیت مادر و شیرخوار به پهلو روبروی هم می‌خوابند، در حالی كه زانوهای شیرخوار به بدن مادر چسبیده است.

مادر می‌تواند برای این كه راحت‌تر باشد چند بالش در پشت و زیر زانویی كه به طرف بالا است بگذارد.

مسلماً بدن مادر با تخت زاویه كوچكی می‌سازد، چون به بالش‌های پشت سرش تكیه داده است.

شیرخوار به پهلو و روبروی مادر طوری قرار می‌گیرد كه پشتش بر بازوی مادر تكیه دارد و زانوهایش به طرف مادر كشیده شده است.

در مادرانی كه سزارین شده‌اند گاهی لازم است برای محافظت بخیه‌ها از حركت پاهای شیرخوار، بین مادر و شیرخوار یك بالش كوچك یا یك حوله كوچك تا شده قرار بگیرد.

برای این كه شیرخوار به پهلو روبروی مادر نگهداشته شود می‌توان یك بالش كوچك، پتو یا حوله تا شده در پشت او قرار داد.

مادر می‌تواند شیرخوار را از هر دو پستان تغذیه كند یعنی بعد از شیر دادن از یك پستان، در حالی كه او را روی سینه‌اش خوابانده به طرف دیگر بغلتد.

مادری كه سزارین شده می‌تواند برای این كه فشار به بخیه شكم را كم كند شیرخوار را روی سینه خود با دست نگهدارد و از عضلات خود استفاده نماید و باسن خود را به طرف دیگر بچرخاند و هنگامی كه در وضعیت راحتی قرار گرفت شیر دادن را شروع كند.

یكی از امتیازات وضعیت به پهلو خوابیده این است كه مادر و شیرخوار می‌توانند با هم بخوابند و استراحت كنند و عمل شیر دادن نیز انجام شود.

چون وزن شیرخوار روی پای مادر سنگینی نمی‌كند ممكن است این حالت برای مادران سزارینی راحت‌تر از Cradle Hold باشد. بعضی از مادران و شیرخواران خیلی زود در وضعیت به پهلو خوابیده مهارت پیدا می‌كنند.

برای برخی این مدت طولانی‌تر است، اما حتی اگر روزها و هفته‌ها طول بكشد تا این روش را یاد بگیرند ارزش دارد.

چون وقتی مادر یاد گرفت كه به پهلو شیر دهد می‌تواند بخوابد و استراحت كند و انرژی بیشتری برای مراقبت از فرزند خود داشته باشد.

از دیگر موارد استفاده این روش می‌توان به عدم توانایی در نشستن مادر و یا عدم تحمل وزن شیرخوار بر بازوان وی، خستگی مادر، تغذیه شبانه شیرخوار، عدم توانایی شیرخوار در كنترل سر، لب شكری، شكاف كام و امتناع شیرخوار از گرفتن پستان اشاره كرد.

نحوه گرفتن پستان 

مقصود از گرفتن پستان آن است كه بخشی از پستان طوری به شیرخوار عرضه شود كه گرفتن نوك و ‌هاله آن برای شیرخوار آسان‌تر باشد و نیز وزن پستان از روی چانه شیرخوار برداشته شود.

یك روش برای نگهداشتن پستان به این طریق است كه مادر انگشت شست را بالای پستان و سایر انگشتان دست را به صورت چسبیده به قفسه سینه خود بگذارد به طوری كه انگشت نشانه در زیر قاعده پستان قرار گیرد، با فشار ملایمی كه انگشت شست به بالای پستان وارد می‌كند سبب بالا آمدن مختصر نوك آن و گرفتن بهتر پستان توسط شیرخوار می‌شود.

از گذاشتن انگشتان در نزدیكی نوك پستان باید پرهیز شود چون می‌تواند سبب اختلال در گرفتن صحیح و نسج كافی پستان توسط نوزاد شود.

نیازی به عقب كشیدن پستان از بینی برای نفس كشیدن شیرخوار نیست، زیرا با باز شدن سوراخ‌های خروجی بینی در حین شیر خوردن، وی به راحتی نفس می‌كشد.

در صورت نگران بودن از این وضعیت می‌توان باسن شیرخوار را كمی به طرف خود و بالا حركت داد تا بینی مختصری از پستان، دورتر قرار بگیرد.

بعضی از مادران به شیوه‌ای كه به آن C-hold گفته می‌شود، یعنی شست روی پستان و چهار انگشت دیگر زیر آن قرار می‌گیرد، پستان خود را نگه می‌دارند.

در این حال باید انگشتان كاملاً در عقب و با فاصله از‌ هاله به خصوص در قسمت زیرین پستان باشند.

حتی مادرانی كه پستان‌های كوچك دارند، در هفته‌های اولیه شیردهی با نگهداشتن پستان خود به شیرخوار كمك كرده و نیز در یافتن وضعیت بهتر موفق‌تر خواهند بود.

پستان اكثر مادران در هفته‌های اول شیردهی بیش از همیشه بزرگ است و نگهداشتن آن كار را آسان‌تر می‌كند.

چون دیدن قسمت زیرین‌هاله برای مادران مشكل است، توصیه می‌شود كه انگشتان را آن‌قدر عقب ببرند كه مطمئن شوند هیچ قسمتی از‌ هاله به وسیله انگشتان آنان پوشیده نشده است.

نحوه نگهداشتن پستان به صورت گرفتن سیگار یا مانند قیچی (V-hold) اگر چه سال‌ها مورد استفاده بود و اغلب در تصاویر و نقاشی‌های مربوط به تغذیه با شیر مادر دیده می‌شود عیب‌هایی دارد.

ایراد این روش كه نوك پستان بین انگشت سبابه و انگشت وسط واقع می‌شود، آن است كه این دو انگشت آن‌طور كه انگشت شست در نحوه C-hold باز می‌شود نمی‌توانند از هم باز شوند بنابراین ممكن است مزاحم پستان گرفتن شیرخوار باشند و نگذارند كه پستان تا آن جایی كه باید، وارد دهان شیرخوار شود كه این مسأله خود سبب زخم نوك پستان هم می‌شود.

به علاوه فشار دو انگشت، ممكن است مجاری شیر را مسدود كند.

شیرخوار را باید تشویق كرد كه دهان خود را كاملاً باز كند تا پستان به عمق دهان او برود به این ترتیب او خواهد توانست پستان را به خوبی بگیرد.

شیرخوار چقدر دهانش را باز كند كه كاملا باز به حساب بیاید؟

می‌گویند دهان شیرخوار باید به اندازه یك خمیازه باز شود. چون بیشتر مادرها خمیازه كشیدن كودكان را دیده‌اند با این تشبیه می‌توانند مقایسه كنند و تشبیه مفیدی است.

در انگلستان می‌گویند صبر كنید تا همه پهنای دهان باز شود. این نشان می‌دهد كه نه تنها شیرخوار باید دهانش كاملاً باز باشد بلكه مادر برای پیش آمدن این شرط باید صبر كند.

تشبیه دیگر آن است كه شیرخوار باید همان‌طور كه جوجه پرندگان دهان‌شان را باز نگاه می‌دارند، دهانش را باز كند. خوب باز كردن دهان بسیار مهم است، زیرا با این كار نوزاد می‌تواند سینوس‌های شیری را كه به اندازه دو و نیم تا چهار سانتی‌متر از نوك پستان فاصله داشته و در زیر‌هاله پستان قرار دارند، در دهان بگیرد و آن را فشار دهد، بنابراین برای انجام چنین كاری لازم است لثه‌های شیرخوار از حد نوك پستان كاملاً فراتر رود و قسمت بیشتری از پستان را در دهان خود جای دهد.

همزمان با باز كردن كامل دهان توسط شیرخوار، مادر وی را به طرف خود كشیده و به پستان می‌چسباند.

پستان باید در فضایی كه بین لب بالا و زبان شیرخوار ایجاد شده قرار گیرد، چون فك پایینی شیرخوار بیشترین كار را ضمن شیر خوردن انجام می‌دهد فك پایین وی باید كاملاً دور از نوك پستان و چانه او به پستان مادر چسبیده باشد. 

به عنوان مثال: 

 تمام بدن شیرخوار روبروی مادر و در تماس نزدیك با بدن اوست.

 صورت شیرخوار روبروی پستان مادر و چانه‌اش روی آن قرار گرفته است.

 دهانش كاملاً باز است.

 لب پایین او به طرف خارج برگشته است.

 قسمت بیشتری از ‌هاله پستان (هاله با اندازه طبیعی) در بالای لب فوقانی و قسمت بسیار كمی از ‌هاله در زیر لب تحتانی او قابل دیدن است.

 زبان او به حالت مقعر و دور تا دور پستان را گرفته است (با كشیدن لب پایین شیرخوار به طرف پایین می‌توان مشاهده نمود).

 مكیدن‌هایش آرام و عمیق است.

 صدای قورت دادن شیر به خوبی شنیده می‌شود.

 گونه‌هایش گرد و برآمده است نه فرو رفته و گود.

 آسوده و خوشحال است و در پایان شیر خوردن بسیار راضی و خوشنود به نظر می‌رسد.

 وقتی احساس كند كه سیر شده است خودش پستان را رها می‌كند (نوك پستان در این حالت كشیده‌تر و بلندتر از معمول است).

 مادر هیچ‌گونه دردی در هنگام شیر دادن حس نمی‌كند.