دکتر احمدرضا درستی - متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : در مطلب قبلی به فواید شیر مادر اشاره شد. در این شماره به نشانه‌های کفایت شیر مادر، تنظیم برنامه شیردهی بر اساس خواسته کودک، موارد منع شیردهی و جانشین‌های شیر مادر می‌پردازیم.
برقراری و استمرار شیردهی
شیر دادن باید هر چه زودتر بعد از زایمان شروع شود. مکیدن مکرر طفل، سلامتی، نشاط و آرامش مادر عوامل موثری در موفقیت مادر برای شیردهی است.
ناراحتی و نارضایتی مادر، نگرانی و تشویق او بیشترین اثر را بر کاهش شیر خواهد داشت. شستشوی پستان‌ها با آب روزی یکبار کافی است. برنامه غذایی مادر، دریافت کالری کافی، اجتناب از کاهش وزن و مصرف شیر خیلی مهم است. اگر مادر به شیر حساسیت دارد می‌تواند از سایر جانشین‌های شیر مثل ماست، پنیر و کشک استفاده کند و یا روزانه ۱ گرم کلسیم به صورت مکمل دارویی مصرف کند.
بیشتربخوانید:
بخور ، نــخــورهـای بــارداری و شـیـردهــی
نشانه‌های کفایت شیر مادر
خواب راحت برای ۲ تا ۴ ساعت بعد از شیر خوردن
افزایش وزن مطلوب شیر خوار بر اساس منحنی رشد
دفع ادار ۶ تا ۸ بار به صورت کهنه کاملاً خیس در ۲۴ ساعت (در صورتی که شیرخوار به جز شیر مادر مایعات دیگری مصرف نکند)
دفع مدفوع ۲ تا ۵ بار در روز (با افزایش سن تعداد دفعات آن کم می‌شود)
شادابی پوست، هوشیاری و سلامت ظاهری شیرخوار
اگر شیرخواری هر دو پستان را تخلیه کند و به خواب نرود یا خوابش سبک باشد و بعد از چند دقیقه بیدار شود و کمتر از حد طبیعی وزن بگیرد نشانه کمبود شیر است.
نوزادان در ابتدا، وزن کم می‌کنند، اما در عرض 2 هفته تغذیه با شیر مادر، به وزن اولیه خود می‌رسند.
بیشتربخوانید:
بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر
تنظیم برنامه شیردهی بر اساس خواسته کودک
احتمال بیشتری برای تداوم تغذیه انحصاری با شیر مادر وجود خواهد داشت.
احتمال بزرگ و دردناک شدن پستان‌ها کم می‌شود.
احتمال حساس و زخم شدن نوک پستان‌ها کمتر خواهد بود.
وزن‌گیری (از روز پانزدهم) بهبود می‌یابد.
میزان بیلی‌روبین سرم (از روز سوم) کاهش پیدا می‌کند.
برنامه از پیش تعیین شده برای شیردهی، موجب تولید و دریافت ناکافی شیر می‌شود.
موارد منع شیردهی
مطلوب نبودن نمودار رشد شیرخوار
چند قلویی
بیماری‌های مزمن و صعب‌العلاج مادر
مصرف داروها و مواد رادیواکتیو
جنون مادر
فوت مادر
بیشتر بخوانید:
شیر همه مادران کافی است مگر ...
وضعیت صحیح شیردهی
چرا استفاده از بطری و پستانک در شیرخواران منع می‌شود؟
جانشین‌های شیر مادر
شیرهای جانشین در ایران عموماً عبارتند از شیر خشک و شیر گاو. چنانچه از شیر خشک استفاده می‌شود، جوشاندن شیشه و پستانک آن و همچنین رعایت مقدار پودر و آبی که باید با هم مخلوط شوند و همچنین استفاده از آب جوشانده خنک شده ضروری است.
به هنگام استفاده از شیر گاو باید توجه داشت که شیر انسان حدود ٧ گرم لاکتوز، حدود ٤ گرم چربی و حدود ٥/١ گرم پروتئین از نوع بسیار قابل هضم دارد. این در حالی است که شیر گاو فقط حدود ٥ گرم لاکتوز، حدود ٥/٣ گرم چربی و حدود ٥/٣ گرم پروتئین کازئینی دیر هضم دارد، بنابراین قبل از استفاده، جهت کاهش پروتئین شیر گاو لازم است مقداری آب (به هر دو فنجان شیر یک فنجان آب) افزوده شود. به علاوه چون مقدار قند این شیر رقیق شده کم است، باید به هر صد و پنجاه سی‌سی از این شیر فقط یک قاشق چایخوری یعنی ٥ گرم شکر افزوده و سپس این شیر نهایی جوشانده و خنک و بعد مصرف شود.
موقع مخلوط کردن شیر خشک با آب، باید بدون دست زدن به داخل بطری، آن را به اندازه کافی از آبی که اخیراً جوشانیده و سرد شده پر کرد. آب نباید خیلی داغ باشد، چون موجب از بین رفتن بعضی ویتامین‌ها شده و ممکن است
سبب لخته شدن شیر خشک ریخته شده در آب هم بشود.
کودکان مشکلی با خوردن شیر سرد ندارند، ولی معمولاً شیر گرم را ترجیح می‌دهند. بطری شیر نباید در مدت زمان طولانی و یا به کمک میکروویو گرم شود و والدین باید درجه حرارت شیر را با چکاندن مقداری شیر بر روی پوست خود کنترل نمایند. اگر شیر قسمت مرکزی بطری خیلی داغ باشد، موجب سوختگی کودک می‌گردد.
گرچه بستگان نزدیک کودک هم می‌توانند بطری شیر را در دهان بچه بگذارند و به او شیر بدهند، ولی بهتر است والدین خودشان کودک را با دقت در آغوش گرفته مانند زمانی که کودک با شیر مادر تغذیه می‌شود تغذیه نوزاد را با بطری انجام دهند.
قطره‌های ویتامین و آب میوه‌ها لازم نیست به شیر خشک اضافه شوند. غلات یا نان برشته نباید به شیر درون بطری اضافه گردد و کودک نباید با در دهان داشتن بطری شیر خوابانیده شود.
