برلیانت بزرگمهر : دبیر انجمن تغذیه ایران ؛ مشاور تغذیه و رژیم درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : درمطلب قبل در مورد پاره‌ای عادات و رفتارهای تغذیه‌ای غلط و نامناسب بحث و گفتگو داشتیم و در این ارتباط نگاهی داشتیم بر عوارض و اختلالاتی كه بر اثر عادت به مصرف مواد چرب و سرخ‌كرده، افراط در مصرف شیرینی و مواد شیرین و استفاده از نمك زیاد در غذا گریبان‌گیر شخص می‌شود. در این مقوله، اختلالات ناشی از سایر عادات نامناسب غذائی را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.
مصرف میان وعده‌های آماده فراوری شده
یكی از اشكالات بسیار مهمی كه امروزه در جوامع مختلف اعم از پیشرفته و در حال پیشرفت بسیار رایج است، استفاده مكرر و بی‌رویه از این قبیل میان وعده‌هاست. امروزه مصرف چیپس، پفك انواع نوشابه‌های گازدار، آب میوه‌های آماده كه اكثر آنها صرفاً حاوی شكر، رنگ و اسانس می‌باشند، كیك‌های آماده بسیار چرب و شیرین و امثال آن در جامعه بخصوص بین كودكان و نوجوانان شیوع فراوان و گسترده دارد. این قبیل میان وعده‌ها اكثراً فاقد ارزش تغذیه‌ای كافی جهت تامین نیازهای شخصی می‌باشند. ضمناً به علت دارا بودن مقدار زیادی قند، روغن یا نمك و یا مخلوط آنها موجب بروز چاقی، افزایش فشارخون، افزایش چربی‌های نامطلوب خون، احتمال ابتلا به دیابت و پاره‌ای عوارض دیگر می‌شود. علاوه بر آن نحوه آماده سازی و طبخ این میان‌وعده‌ها اكثراً مناسب نبوده و از نظر بهداشتی و تغذیه‌ای زیان‌آور می‌باشند. افزایش آگاهی تغذیه‌ای جامعه در مورد مضرات این قبیل میان وعده‌ها می‌تواند گام موثری در پیشگیری از مصرف آنها و جایگزین كردن میان‌وعده‌های مفید و با ارزش تغذیه‌ای بالا بجای آنها باشد.
بیشتربخوانید:
میوه‌ای که هوش کودکان را افزایش می‌دهد
افراط در مصرف نوشابه گازدار
امروزه متأسفانه نوشابه‌های گازدار از ضروریات برنامه غذایی افراد خصوصاً كودكان و نوجوانان محسوب می‌شود و حتی در اكثر موارد این نوشیدنی‌ها جانشین آب می‌شوند. این عادت نادرست عواقب ناگواری در بر دارد، از جمله آنكه:
بعلت داشتن قند زیاد موجب چاقی و اختلالات ناشی از آن می‌شود. احتمال ابتلاء به دیابت را بخصوص در افراد مستعد به آن افزایش می‌دهد. مواد قندی سریعا تبدیل به چربی می‌شوند كه علاوه بر چاقی، موجب افزایش چربی‌های نامطلوب خون و خطر اختلالات قلبی عروقی می‌گردد. جهت تولید گاز در نوشابه‌ها به طور معمول به آنها اسید فسفریك اضافه می‌كنند و به این ترتیب میزان فسفر غذا افزایش می‌یابد.
نظر به اینكه جهت جذب كلسیم غذا لازم است نسبت كلسیم به فسفر میزان مشخصی باشد لذا افزایش فسفر در غذا موجب كاهش جذب كلسیم و در نتیجه بروز راشیتیسم در كودكان، نرمی استخوان در نوجوانان و جوانان و پوكی استخوان در افراد میانسال و سالمندان می‌شود. به علت وجود قند بالا در انواع نوشابه‌ها، قند سریعاً جذب خون شده و موجب احساس سیری گردیده و اشتهای شخص را جهت صرف غذا كاهش می‌دهد. به این ترتیب باعث عدم مصرف غذای كافی و ایجاد كمبودهای تغذیه‌ای و سوء تغذیه در شخص می‌شود.
نوشیدن آب همراه غذا
باور نادرستی كه در اذهان بسیاری از هموطنانمان وجود دارد آن است كه برای بلع غذا لازم است همراه آن آب كافی نوشیده شود و بدون آب عمل بلع بخوبی انجام نمی‌شود. این باور صحیح نیست زیرا همانگونه كه قبلا گفته شد عمل بلع یك فرآیند طبیعی بدن است و نیاز به مصرف آب ندارد. چنانچه همراه غذا آب به مقدار زیاد میل شود موجب رقیق شدن شیره‌های گوارشی شده و در عمل هضم غذا اختلال ایجاد می‌گردد در نتیجه چنانچه عمل هضم به خوبی انجام نشود عمل جذب مواد غذایی نیز دچار اختلال شده و قسمت مهمی از غذای مصرفی، از بدن دفع می‌شود.
ضمنا مصرف آب یا هر نوع مایع دیگری همراه غذا، چنانچه به مقدار زیاد باشد جلو اشتها را جهت صرف غذا می‌گیرد و باعث كم اشتهایی و عدم مصرف غذای كافی می‌گردد، كه متعاقب آن مواد مغذی مورد نیاز به مقدار لازم به بدن نرسیده و ایجاد سوء‌تغذیه می‌نماید.
بیشتر بخوانید:
چه شیر خشکی باید برای نوزادتان انتخاب کنید ؟
نوشیدن چای بلافاصله بعد از غذا
یكی از عادات بسیار رایج در بین خانواده‌های ایرانی، مصرف چای بلافاصله یا با فاصله كوتاه بعد از غذاست این عادت در خانواده‌ها، در میهمانی‌ها، در مراسم خاص اجتماعی در جلسات اداری و.... بسیار شایع است و جزء رفتارهای تغذیه‌ای كاملا معمول در جامعه محسوب می‌شود. بسیاری از اختلالات تغذیه‌ای با پیروی از رفتارهای تغذیه‌ای خانواده، در كودكی در انسان شكل می‌گیرد و عمدتا به علت عدم آگاهی كافی از پیامدهای این عادات و یا باورهای غلط در ارتباط با آن است یكی از بزرگترین اشكالات این عادت، كاهش جذب آهن موجود در غذا و دفع این ماده معدنی از بدن است زیرا در چای ماده‌ای به نام تانن وجود دارد كه با آهن تركیب شده و ایجاد تانات آهن غیر قابل جذب می‌نماید به این ترتیب احتمال بروز كم‌خونی فقرآهن (كه عارضه‌ای شایع در كشورمان می‌باشد) افزایش می‌یابد. بخصوص در بین نوجوانان (عمدتاً نوجوانان دختر)، كودكان، مادران باردار و خانم‌ها در سنین باروری این خطر اهمیت بیشتری دارد.
منا در چای ماده‌ای وجود دارد كه ویتامین B1 (تیامین) وجود در غذا را تخریب می‌كند. ویتامین B1 در سلامت و عملكرد سیستم عصبی تاثیر مهم دارد بنابراین مصرف چای بلافاصله یا با فاصله كوتاه بعد از غذا می‌تواند موجب اختلال در این سیستم شود.
معمولا همراه چای ماده‌ای شیرین مانند قند یا شیرینی یا شكلات یا ... مصرف می‌شود كه چنانچه در مصرف آن افراط شود، زیان‌آور بوده و عوارض مختلفی را در بر خواهد داشت.
افراط در مصرف گوشت قرمز در برنامه غذایی
در جامعه ما استفاده از گوشت قرمز در اكثر غذاها بسیار معمول است نگاهی به الگوی غذایی رایج در كشورمان نشان می‌دهد كمتر غذایی است كه ماده اصلی آن را گوشت قرمز تشكیل ندهد. انواع پلوها، خورش‌ها، چلوكباب، كوفته، دلمه، خوراك‌های مختلف مانند تاس‌كباب، آبگوشت و... حاوی مقدار زیادی گوشت هستند. بسیاری از افراد غذای بدون گوشت را غذا محسوب نمی‌كنند. تصور این افراد آن است كه گوشت ماده‌ای مقوی بوده و در حفظ سلامتشان تاثیر مهم دارد و موجب انرژی و توان بیشتر در افراد می‌شود. لازم به ذكر است كه گوشت حاوی مواد مغذی مفیدی مانند پروتئین با كیفیت بالا، آهن، روی و ویتامین‌های گروه B می‌باشد. اما افراط در مصرف آن می‌تواند موجب افزایش چربی‌های نامطلوب خون، بالا رفتن فشارخون و اختلال در سلامت قلب و عروق همچنین افزایش اسیداوریك خون (كه موجب بیماری نقرس می‌شود) افزایش دفع كلسیم از بدن و بروز راشیتیسم، نرمی استخوان، پوكی استخوان شود. ضمنا تحقیقاتی كه در كشورهای مختلف انجام شده نشان می‌دهد كه مصرف بی‌رویه گوشت قرمز می‌تواند احتمال ابتلاء به سرطان را افزایش دهد، بنابراین بهتر است مصرف این ماده غذائی را در برنامه غذائی خود محدود كرده و بجای آن از انواع گوشت سفید، بخصوص ماهی، مرغ و نیز موادی مانند لبنیات و مخلوطی از غلات و حبوبات استفاده گردد.
بیشتربخوانید:
خرما بهترین انرژی‌زا برای کودکان
تند غذا خوردن
یكی از عادات بسیار رایج در جوامع مختلف از جمله كشور ما، تند غذا خوردن و اختصاص زمان كوتاه برای صرف غذا است. این عاات امروزه به صورت یك رفتار معمول و شایع تغذیه‌ای درآمده و تصور بسیاری از افراد بر آن است كه تند غذا خوردن و زمان كوتاه برای خوردن غذا صرف كردن در واقع ذخیره وقت است. این باور به هیچ وجه صحیح نیست و موجب بروز اختلالات و مشكلات زیادی در شخص می‌شود. توجه داشته باشیم تغذیه زمانی صحیح و مفید خواهد بود كه بدن بتواند از غذای مصرفی استفاده كافی بنماید و این امر در صورتی امكان پذیر است كه غذا با طمأنینه و آرامش صرف گردیده و به خوبی جویده شود، زیرا اولین مرحله هضم غذا در دهان انجام می‌شود و مواد خوراكی پس از خرد شدن توسط دندان‌ها تحت تاثیر آنزیم پتیالین براق تجزیه و به مواد قابل هضم تبدیل می‌شود. سپس در معده و روده مراحل بعدی هضم انجام می‌گردد. حال چنانچه به علت عجله در غذا خوردن و خوب نجویدن غذا این مرحله در دهان بطور كامل انجام نشود عمل هضم و جذب غذا بطور كامل صورت نگرفته و غذای مصرفی به خوبی مورد استفاده سلول‌ها قرار نمی‌گیرد. ضمنا در سلامت دستگاه گوارش نیز اختلال ایجاد می‌شود.
بیشتر بخوانید:
راهکاری برای غلبه بر چاقی کودکان
تغذیه کودکان زیر 3 سال
کـــــــودک و ویتامین‌های B1و B2
