والدین باید از میزان مطلوب افزایش ماهانه وزن و قد کودک اطلاع داشته باشند. کارت رشد ابزاری است که این روند را به خوبی نشان می‌دهد. اطمینان از روند رشد مطلوب شیرخوار در ایجاد و تقویت اعتماد به نفس مادر و ادامه روند تغذیه مطلوب شیرخوار موثر است.
بخش عمده‌ای از دلایل مصرف شیرهای مصنوعی برای تغذیه شیرخواران مربوط به احساس مادر مبنی بر ناکافی بودن شیرمادر و یا رشد نامطلوب شیرخوار است. بنابراین والدین باید رشد کودک خود را به طور مرتب (ماهانه یکبار در سال اول تولد) اندازه‌گیری کنند. نشانه‌های تکامل نیز از همان لحظه تولد کودک قابل رویت است.
کودکان از بدو تولد با استفاده از حواس پنج گانه خود سعی در شناسائی محیط اطراف خود دارند. نوزادان بلافاصله پس از تولد قادر به دیدن هستند و نسبت به نور قوی واکنش نشان می‌دهند و از همان هفته‌های اول تولد به چهره اطرافیان خود توجه کرده و آنها را به خاطر می‌سپارند. آنها به خوبی می‌توانند صدای مادرشان را تشخیص دهند. حس چشایی و بویایی نوزاد نیز کاملا حساس بوده و مزه شیرین و بوهای ملایم را ترجیح می‌دهد.
تغذیه کودک با شیر مادر
خداوند تبارك و تعالی در آیه 233 سوره بقره می‌فرماید: «مادرانی كه بخواهند شیر دادن را به كودكان خویش تمام كنند دوسال كامل شیر دهند».
در قرآن كریم آیات دیگری هم در ارتباط با شیر مادر وجود دارد و از ائمه اطهار (س) هم احادیث و روایات عدیده ای نقل شده است و از آن جمله از پیامبراكرم(ص)، كه می‌فرمایند: «برای شیر خوار هیچ غذایی بهتر از شیر مادرش نیست» و حضرت امام جعفر صادق(ع) می‌فرمایند: «زن در دوران حاملگی و شیردهی اجر مجاهد در راه خدا را دارد و اگر در این زمان بمیرد اجر شهید را دارد».
خالق متعال تركیب شیر هرگونه از پستانداران را كاملا متناسب نحوه رشد زاده‌های آن گونه قرار داده است و انسان هم از این قاعده كلی و ثابت شده مستثنی نیست. از نقطه نظر جسمی، هدف از تغذیه شیر خوار آن است كه طفل به اندازه كافی (و نه بیش از حد) تغذیه شود.
غذایش به سهولت قابل هضم و جذب باشد و تمام مواد غذایی اساسی از طریق توزیع معقول كالری از پروتئین، قند و چربی بدست آید. چون شیوه و محتوای تغذیه شیرخواران، قویا در عادات رژیمی آنها در آینده تاثیر می‌گذارد، لذا باید در این دوران در محیط و شرایط تغذیه، فوق‌العاده دقت نمود.
شیر مادر در دوران شیرخواری و كودكی معنایی ورای تغذیه دارد. شیر مادر علاوه بر تامین مناسب‌ترین رشد جسمی برای كودك و جوابگویی نیازهای عاطفی شیرخوار و مادر، نقش بسیار حیاتی در جلوگیری از بروز عفونت‌های مختلف به خصوص عفونت‌های گوارشی و تنفسی دارد. شیر مادر بهترین و کامل‌ترین غذا برای نوزادان و شیرخواران است.
در حال حاضر توصیه جهانی برای تغذیه شیرخواران و كودكان حاكی از: حفظ، حمایت و ترویج تغذیه انحصاری با شیر مادر برای 6 ماه اول زندگی، سپس استمرار تغذیه با شیر مادر به همراه ارائه غذاهای سالم و مناسب کمکی تا دو سالگی و حتی بیشتر می‌باشد. شیر مادر می‌تواند به تنهائی تا پایان 6 ماهگی تمامی نیازهای غذایی کودکان را تامین کند بنابراین تمام شیرخواران تا شش ماهگی باید بطور انحصاری با شیر مادر تغذیه شوند تا رشد، تکامل و سلامت مطلوب داشته باشند.
شیرخوارانی که به صورت انحصاری با شیرمادر تغذیه می‌شوند حتی در هوای گرم نیز نیازی به آب ندارند. البته مصرف قطره، شربت حاوی ویتامین، محلول او-آر-اس و دارو لطمه‌ای به انحصاری بودن تغذیه با شیرمادر نمی‌زند. برای اجرای این توصیه، توجهات و مراقبت‌های خاصی لازم است تا زمینه و شرایط مناسب فراهم گردد و از دسترسی تمام شیرخواران و كودكان به این روش تغذیه اطمینان حاصل شود.
مادری موفق به تغذیه کامل و انحصاری شش ماهه با شیرمادر می‌شود که مهارت عملی کافی، اعتماد به نفس وکمک‌گیری از متخصص صاحب نظر را در اختیار داشته و همچنین از مراقبت‌هایی كه به ترتیب توضیح داده خواهند شد برخوردار باشد:
با آمادگی وارد دوره بارداری شود، نطفه حاصله از پدری با تغذیه و شیوه زندگی سالم تشکیل شده باشد، از تغدیه مناسب دوران بارداری برخوردار باشد، پستان‌ها برای شیردهی آماده شده باشند، دانش کافی درباره مزایای تغذیه با شیر مادر داشته باشد، از مداخله زایمانی مناسب برخوردار باشد، بلافاصله پس از زایمان تماس پوستی با نوزاد خود داشته و شیر دهی را طی ساعت اول تولد آغاز کرده باشد، رابطه مادر و شیرخوار به نحو رضایت بخش برقرارشده و وضعیت شیر دهی صحیح داشته باشد، برای رفع مشکلاتی که در خلال شیردهی رخ می‌دهند، از مشاوره‌های به هنگام و کارآمد برخوردار باشد.
برای خواندن بخش اول- تغذیه، رشد و تکامل کودکان زیر 5 سال- اینجا کلیک کنید.
