زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر ناصر کلانتری؛ متخصص کودکان

اهمیت و نقش تغذیه در رشد و تکامل کودکان

 رشد و تکامل کودکان از دوران جنینی آغاز  می‌شود و بدین ترتیب مراقبت و تغذیه مطلوب دوران بارداری در رشد و تکامل کودکان حائز اهمیت است. دوران کودکی و به خصوص 5 سال اول زندگی، دوران بسیار مهم و غیرقابل برگشتی در روند رشد و تکامل کودکان به شمار می‌آید.

تغذیه مطلوب کودکان، فرصت تکامل مطلوب را (که حق طبیعی هر کودک است)  برای آنها فراهم می‌سازد. رشد و تکامل دو پدیده بهم وابسته هستند که با زمان و تغذیه مناسب ارتباط نزدیک دارند. در این میان، دو سال اول زندگی مهمترین دوران برای تکامل مغزی کودکان محسوب می‌شود که نقش قابل ملاحظه‌ای بر عملکرد ذهنی، جسمی، روانی، اجتماعی و ایمنی کودک دارد.

همچنین تجربیاتی که کودک در سالهای سوم تا پنجم زندگی کسب می‌کند او را برای کسب مهارتهای اجتماعی و یادگیری دوران مدرسه آماده می‌کند. کودکی که به خوبی تغذیه شده باشد، پر از انرژی است و نسبت به محیط اطراف خود کنجکاو است.

به عبارت دیگر، کودکانی که به خوبی تغذیه و مراقبت شده اند، انرژی کافی برای پاسخ دهی به محرک‌های اطراف خود و یادگیری از آنها را داشته و ارتباط بهتری را با محیط پیرامون خود و والدین و نزدیکان برقرار می‌کنند.

تغذیه مناسب گرچه لازمه رشد و تکامل مطلوب کودک است ولی وجود محیط مناسب و پر محبت توام با امنیت روانی، توجه و مراقبت خانواده، تشویق و امکان بازی کردن و یادگیری، محافظت از بیماری‌ها و بهره مندی از مراقبت‌های پزشکی در صورت ابتلا به بیماری، نیز ضروری می‌باشد.

سوء تغذیه پیامد اثر متقابل بدن انسان و محیط، دسترسی ناكافی به غذا، ابتلا به بیماری‌ها، مهارت ناكافی در تغذیه كودك، محدودیت دسترسی به مراقبت‌ها و خدمات بهداشتی است.

در حقیقت رشد و تکامل کودکان وابسته به عوامل متعددی است، برخی از این عوامل نظیر وضعیت تغذیه و ابتلا به بیماری‌ها در ارتباط مستقیم با رشد و تکامل کودکان هستند و برخی عوامل بطور غیر مستقیم با روند رشد و تکامل کودک ارتباط دارند مانند فقر و كم سوادی والدین كه مستقیما بر رشد و تکامل کودک موثر نیستند ولی منجر به دریافت ناكافی غذا یا بیماری (كه از علل سریع  ابتلا به سوء‌تغذیه هستند) می‌گردند و به طور عمده از طریق تاثیر بر عوامل فوری و نزدیك یا از طریق مسیرهای پیچیده تر و جانبی عمل می‌کنند.

چارچوب مفهومی است که نقش و ارتباط این عوامل را به خوبی نشان می‌دهد. این چارچوب عوامل موثر بر ابتلا به سوء تغذیه در کودک را در 3سطح علل  بلافصل و نزدیک (دریافت ناکافی مواد غذایی و بیماری‌های عفونی)، علل زیر بنایی (امنیت غذایی خانوار، دسترسی به خدمات بهداشتی و محیط بهداشتی سالم) و علل پایه‌ای ( ساختار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه) خلاصه می‌نماید.

افزایش احتمال مرگ و میر، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های حاد ، كاهش تکامل شناختی، کاهش کیفیت زندگی در دوران بلوغ و پس از آن، كاهش كارآیی اقتصادی و افزایش آسیب پذیری نسبت به بیماری‌های مزمن در سال‌های بعدی زندگی از جمله عواقب بهداشتی سوء تغذیه است.

راهنمای تغذیه کودک سالم

 تغذیه از تولد تا 6 ماهگی

6 ماه اول زندگی، از مهمترین دوران‌های زندگی کودک است. سرعت رشد و تکامل پس از تولد، در این سنین از هر زمانی در طول عمر انسان بیشتر است به همین دلیل تغذیه مطلوب کودکان در این دوران تاثیر اساسی بر قابلیت‌ها و توانائی‌های آنها در سراسر زندگی آینده شان دارد و هر گونه کوتاهی در این زمینه غیرقابل برگشت است.

الگوی رشد و تکامل مطلوب

نوزادانی که به موقع (بعد از37 هفتگی بارداری) متولد می‌شوند به طور متوسط  3000 تا 3300 گرم وزن دارند. در 3 تا 4 روز اول زندگی به دلیل از دست دادن آب بدن، وزن نوزاد حدود 200 تا 300 گرم کاهش می‌یابد، اما بعد از آن در دو ماه اول عمر هر ماه تقریبا 800 تا 1000 گرم و در سه ماه دوم هر ماه حدود 500 تا 800 گرم به وزن شیرخوار اضافه می‌شود.

به عبارت دیگر وزن نوزادی که بموقع متولد شده باشد در پایان ماه پنجم تولد حدود دو برابر وزن تولدش خواهد بود. با افزایش سن کودک، سرعت رشد او نیز کاهش می‌یابد. قد نوزاد طبیعی هنگام تولد حدود 50 سانتی متر است که در شش ماه اول عمر ماهانه به طور متوسط حدود 3 سانتی متر افزایش می‌یابد...

برای خواندن بخش دوم- تغذیه، رشد و تکامل کودکان زیر 5 سال- اینجا کلیک کنید.