زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر مینو طالب‌زاده

بیماری آلزایمر نوعی اختلال عملکرد مغزی است که باعث تحلیل رفتن تدریجی توانایی‌‌‌‌های ذهنی بیمار می‌‌شود. بارزترین تظاهر آن اختلال حافظه است که به‌تدریج ایجاد شده و پیشرفت می‌‌کند. در ابتدا اختلال حافظه به وقایع و آموخته‌های اخیر محدود می‌شود ولی کم کم خاطرات قدیمی هم آسیب می‌بینند.

بیمار پاسخ سؤالی را که چند لحظه قبل پرسیده‌است فراموش می‌کند و مجدداًً همان سؤال را می‌پرسد، وسایلش را گم می‌کند و نمی‌داند کجا گذاشته ‌است. در خرید و پرداخت پول دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند حساب دارائیش را نگه دارد. به‌تدریج در شناخت دوستان و آشنایان و نام بردن اسامی آنها نیز دچارمشکل می‌شود. کم کم مشکل مسیریابی آشکار شده و اگر تنها از منزل بیرون برود ممکن است راه خود را گم کند. در موارد شدیدتر حتی در تشخیص اتاق خواب، آشپزخانه، دستشویی و حمام در منزل خودش هم مشکل پیدا می‌کند.

بروز اختلال در حافظه و روند تفکر سبب آسیب عملکردهای اجتماعی و شخصی بیمار شده و در نتیجه ممکن است سبب افسردگی، عصبانیت و پرخاشگری شود.آلزایمر شایع‌ترین اختلال شناختی در سراسرجهان است وتاکنون 6/35 میلیون نفر را مبتلا کرده است. انتظار می‌‌رود که گسترش آتی آن بیشتر در کشورهای با درآمد متوسط و پایین باشد. پس این موضوع حیاتی است که ما برای حفاظت از مردم در مقابل این بیماری ویرانگر، پژوهش‌‌‌‌های گسترده انجام داده و براساس آن راهکارهای مناسبی  را در مقیاس جهانی ارائه دهیم و برای کاهش موارد ابتلا به این بیماری عوامل افزاینده و کاهنده  احتمال بروز آن را بشناسیم.

فاکتورهای خطر بیماری آلزایمر عبارتند از: افزایش سن، سابقه خانوادگی و ژنتیک، یائسگی، ضربات مکرربه سر، بیماری قلبی - عروقی، بی‌تحرکی، استعمال دخانیات، فشارخون بالا، کلسترول بالا، دیابت وعدم مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها. از طرف دیگر فعالیت‌های ذهنی مانند مطالعه، نواختن موسیقی، بازی‌ها و تعاملات اجتماعی مداوم و داشتن شغلی انگیزه بخش، ریسک این بیماری  را کاهش می‌‌دهند.  

در همین راستا پژوهش‌های پزشکی در زمینه مزایای شیر مادر به‌طور فزاینده‌ای این موضوع را روشن می‌‌کند که  تغذیه با شیر مادر در دراز مدت برای سلامت مادر و شیرخوار مفید است. یک پژوهش جدید ثابت کرده است که در مادرانی که شیر می‌‌دهند احتمال ابتلا به آلزایمر در سنین سالمندی کاهش پیدا می‌‌کند. دانشمندان قبلاً به این موضوع پی برده بودند که شیردادن طولانی مدت ریسک ابتلاء مادر به برخی بیماری‌‌ها را کاهش می‌‌دهد اما در مورد اثر آن بر ریسک آلزایمر بررسی صورت نگرفته بود. محققین دپارتمان آنتروپولوژی بیولوژیک دانشگاه کمبریج، پژوهشی را بر اساس اطلاعات گردآوری شده از یک گروه 81 نفری زنان انجام داده و اظهار داشتند که ارتباط بین شیردادن و آلزایمر استوار و قابل توجه است وحتی در خانم‌هایی که سابقه خانوادگی آلزایمر را داشته‌اند، شیر دادن میزان شیوع آن را کاهش می‌‌دهد.

این یافته‌‌ها می‌‌تواند علت مستعد بودن برخی افراد به ابتلاء را مشخص کرده و راههای جدیدی برای مبارزه جهانی با همه‌گیری آلزایمر پیش پای ما بگذارد. 81 خانمی که در مطالعه شرکت داشتن بین 70 تا 100 ساله بودند و در مصاحبه‌های انجام شده توسط پروفسور «برزویینی» و پروفسور «نپ» مشخص شد که نه تنها شیردادن میزان ابتلاء به بیماری آلزایمر را کاهش می‌دهد، بلکه طولانی‌تر بودن مدت شیردهی، این اثر را تقویت می‌‌کند.در بیماری آلزایمر ساختارهای پروتئینی در اطراف و درجسم سلولی نورون‌ها (سلول‌های عصبی  مغز)  تشکیل می‌شوند که  اجسام آمیلوئیدی نامیده می‌‌شوند.

در حالت عادی مقدار این اجسام در سلول‌ها کم است و به‌سرعت تجزیه می‌شود؛ اما  در روند بیماری آلزایمر این تعادل بر هم خورده و مقدار این اجسام افزایش می‌‌یابد . محققین در تلاش برای کشف عوامل کاهنده تشکیل اجسام آمیلوییدی و کاهش میزان بروز آلزایمر، به این نتیجه رسیدند که شیر دادن با دو مکانیسم می‌‌تواند این نقش را ایفا کند : در حاملگی به طور طبیعی مقاومت به انسولین ایجاد می‌‌شود، در صورتی که شیر دادن  از طریق ایجاد حساسیت به انسولین، تحمل به گلوکز را در مادران تقویت می‌‌کند. انسولین نه تنها در جذب گلوکز نقش تعدیل کننده دارد، بلکه سلامت سلول‌‌‌‌های مغز، رشد و بقا، دوباره‌سازی و عملکرد طبیعی  آنها را تأمین می‌‌نماید. در حالی‌که مقاومت به انسولین در مغز - چه در دیابتی‌‌ها و چه غیر دیابتی‌‌ها - از طریق تحریک تشکیل اجسام آمیلوییدی باعث ایجاد بیماری آلزایمر و اختلال شناختی می‌‌شود.

 بنابراین در زنانی که مدت بیشتری حامله بوده ولی مرحله جبرانی شیردهی را نداشته‌اند، مقاومت به انسولین بیشتر است که با ایجاد اختلال درتحمل گلوکز ریسک آلزایمر را افزایش می‌‌دهد.  شیردادن سطح هورمون پروژسترون را کاهش می‌‌دهد  که برای  جبران سطوح بالای پروژسترون ترشح شده در دوران حاملگی است. بنابراین در دوران شیردهی سطح هورمون استروژن نسبت به پروژسترون بالاتر است. استروژن  از تجمع اجسام آمیلوییدی در مغز جلوگیری کرده و از این طریق ریسک بروز بیماری آلزایمر را کاهش می‌‌دهد. در مجموع می‌‌توان گفت حاملگی به‌طور طبیعی تحولاتی بیولوژیک در بدن مادر ایجاد می‌‌کند که شیردادن باعث تعدیل و جبران آنها در مسیری مطلوب می‌‌شود. خانم‌هایی که خود را از نعمت شیردادن محروم می‌‌کنند با نیمه کاره رها کردن این روند، بدن خود را در معرض خطر برخی آسیب‌‌ها قرار می‌‌دهند.