زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : مهرنوش رجایی ؛ روانشناس تربیتی

تحریریه زندگی آنلاین : اصول اخلاقی و پایبندی به آنها یکی از موارد بسیار مهمی محسوب می‌شود که نقش آن را در زندگی تک‌تک افراد، به وضوح می‌توان مشاهده کرد. در واقع چگونگی رفتار و نوع عملکرد انسان‌ها همه از تاثیر و پذیرش این اصول در زندگی ناشی می‌شود. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت ‌که درستی و نادرستی هر گونه رفتار و عملی که از سوی دیگران مشاهده می‌شود، همه نشان از پایبندی و میزان تعهدی است که افراد نسبت به این‌ اصول دارند. اما در ارتباط با کودکان، و پایبندی آنان به این اصول وضعیت جور دیگری خواهد بود. در واقع آنان به تنهایی توانایی درک آن را ندارند و این وظیفه به عهده والدین و مربیان است تا بچه‌ها را نسبت به این‌ موضوع آگاه سازند.

مهرورزی و دوست داشتن، اولین اصل مهم در اخلاق

به طور کلی تفهیم و درک هر آن چیزی که جزء اصول اخلاقی در کودکان محسوب می‌شود، به محیط و شرایط زندگی آنان بستگی دارد.

در این خصوص والدین و مربیان تنها کسانی هستند که باید کودکان را نسبت به این‌ موضوع آگاه سازند، چرا که بچه‌ها به خودی خود درک درستی از این موضوع نداشته و نیازمند آگاهی در این رابطه هستند.

همین که کودکان در مقابل هم‌سن‌و‌سالان خود واکنش نشان داده و ذوق می‌کنند و با دیدن آنها دست و پا می‌زنند و یا به سمت آنان می‌دوند، اولین رفتار و عکس‌العملی که بروز می‌دهند، از اهمیت خاصی برخوردار است.

اگر فرزند شما با خنده‌ای کودکانه و گرفتن دست کودک مقابل خود از او استقبال کند، باید از رابطه مسالمت‌آمیز او با دیگران خشنود بود، اما اگر عکس‌العمل او با چنگ زدن و گاز گرفتن همراه باشد، لازم است تا او را با زبانی کودکانه نسبت به بد بودن رفتارش آگاه ساخت. به شکلی که با نوازش کردن کودک مقابل و بوسیدن او رفتار درست را به کودک خود نشان دهید.

در چنین شرایطی چگونگی رفتار شما با او از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که اگر سکوت کنید و یا به روی خود نیاورید، قطعا این کار بار‌ها و بار‌ها تکرار خواهد شد و یا اگر با پَرخاش و عصبانیت با فرزندتان برخورد کنید، او نیز ناراحتی و لجبازی خود را به شکل‌های مختلفی نشان می‌دهد. پس بهترین شیوه برای آگاه‌سازی او، رفتار درست شما نسبت به کودک طرف مقابل است و یا با گرفتن دست کودک‌تان و ناز کردن کودک مقابل به او رفتار درست را نشان دهید تا فرزندتان مهرورزی و دوست داشتن را فرا گیرد. در غیر این صورت، حتی با بزرگ‌تر شدنش انتظاری جز رفتارهای پرخاشگرانه نمی‌توان از او داشت.

بیشتربخوانید:

چگونه پسر خوبی تربیت کنیم؟

زورگویی و خودخواهی رفتاری دور از اخلاق

در برخی از موارد دیده مي‌شود که کودکان برای به کرسی نشاندن حرف و خواسته خود به زور‌گویی متوسل می‌شوند و وقتی می‌بینند که اطرافیان خود در مقابل آنان تسلیم هستند، ادامه این رفتار برایشان عادی می‌شود.

این گونه کودکان دوست دارند دیگران تابع بی‌چون و چرای آنان باشند و اگر شرایط جور دیگری پیش رود، با رفتارهای تهاجمی و پرخاشگرانه، دعوا و داد و بیداد راه می‌اندازند. به عنوان‌ مثال در حین بازی با خودخواهی و زورگویی به دنبال آن هستند تا بازی را همان‌طور که دوست دارند پیش ببرند و اگر بچه‌های دیگر معترض شوند، با دعوا و قلدری بازی را به هم می‌زنند.

اگر قرار باشد در مقابل چنین کودکانی همیشه سکوت اختیار کرد و آنان را حق به جانب فرض نمود، نمی‌توان از آنان انتظار رفتارهای مسالمت‌آمیز داشت.

این‌گونه بچه‌ها در بزرگسالی با وارد شدن در اجتماعی بزرگ‌تر برای برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل شده و نمی‌توانند ارتباطی سازنده و مفید داشته باشند، چرا که انتظار دارند دیگران نیز طبق خواسته و میل آنها رفتار کنند. در مواقعی حین خرید دیده مي‌شود که برخی از کودکان با زور و کوبیدن پا بر زمین والدین خود را وادار می‌کنند تا چیزی را برایشان خریداری کنند و یا با گریه و زاری و نیز خوابیدن روی زمین و حتی پرت کردن اجناس از روی قفسه‌ها به رفتار خود ادامه داده تا بلکه به خواسته خود برسند.

در واقع این رفتار خودخواهانه در میان کودکان نوعی زور‌گویی و پرخاش تلقی می‌شود که به سادگی نمی‌توان از کنارش گذشت.

بیشتربخوانید:

کودک ؛ بازی و تربیت اخلاقی

اما؛ در مقابل این گونه کودکان چه باید کرد؟

 جدی و قاطع باشید و از موضع قدرت برخورد کنید، نه به آن معنا که با تنبیه بدنی بخواهید او را مجاب کنید، چون در این صورت با لجبازی بیشتری به کار خود ادامه می‌دهد، بلکه در چنین شرایطی در مقابل فرزند خود تصمیم درستی بگیرید و بر سر تصمیم‌تان بمانید.

 با لحنی آرام دلیل عملی نکردن خواسته‌اش را روشن و واضح بیان کنید. و علت رفتارش را جویا شوید.

در چنین وضعیتی بدون تهدید و تَشَر و با ملایمت، علت مخالفت خود را با خواسته او بیان کنید تا متوجه شود که با زور و غوغا نمی‌تواند خواسته خود را عملی سازد.

 هرگز در مقابل این گونه زورگویی‌ها تسلیم نشوید.

اگر قرار باشد هر بار که چنین رفتاری از خود نشان می‌دهد حرفش را عملی سازید، در واقع شما شرایط را برای تکرار چنین رفتاری مهیا ساخته‌اید و او نیز هر بار برای رسیدن به خواسته‌اش به زور‌گویی متوسل می‌شود. اگر دیدید هنگام بازی به زور سعی دارد اسباب‌بازی را از همبازی و یا خواهر و برادر خود بگیرد و یا اجازه بازی با اسباب‌بازی‌هایش را نمی‌دهد، با او صحبت کنید و به طور واضح از پیامد رفتارش بگویید تا بداند هر کسی از حق و حقوقی برخوردار است و چنین رفتاری باعث تنها ماندن و دور شدن بچه‌های دیگر از او می‌شود. حتی در مواردی که احساس می‌کنید صحبت‌هایتان موثر واقع نمی‌شود، لازم است تا بعضی امتیازات را از او سلب کنید تا به اشتباه خود پی ببرد.

به عنوان مثال اگر قرار است او را برای تفریح به پارک یا جایی خاص ببرید، این برنامه را کنسل کنید تا متوجه جدیت رفتار شما شود.

بیشتربخوانید:

قبل از تنبیه کردن فرزندتان این مطلب را بخوانید!

پنهانی و یواشکی چیزی را برداشتن؛ رفتاری خارج از عُرف و اخلاق

یکی از رفتارهایی که به محض مشاهده آن در کودکان باید با جدیّت فراوان آن را دنبال و پیگیری کرد، برداشتن چیزی به طور پنهانی از جانب کودکان است.

وقتی فرزند شما دور از چشم شما و دیگران چیزی را از جایی برمی‌دارد، به محض مشاهده، از او سوال کنید که از کجا و به چه دلیلی این کار را انجام داده است؟

البته دلیل او هر چه که باشد، نباید با بی‌توجهی و سهل‌انگاری به آن‌ نگریسته شود، چرا که همیشه اتفاقات بزرگ از جریانات کوچک ناشی می‌شود و به‌ مرور به عادتی ناپسند تبدیل می‌شود که تبعات فراوانی را به همراه دارد.

وقتی شما در میان لوازم‌التحریر و یا اسباب‌بازی‌های فرزندتان چیزی نا آشنا می‌بینید که به او تعلق ندارد، قطعا ذهن‌تان درگیر این موضوع می‌شود که از کجا آمده است، اما در ابتدا آنچه که مهم است، نحوه برخورد شما با این اتفاق است که لازم است مواردی را در این خصوص مورد توجه قرار دهید.

 تا زمانی که نسبت به این موضوع اطمینان حاصل نکرده‌اید، قضاوت نکنید. و برچسب نامناسب به فرزندتان نچسبانید.

 سپس با لحنی آرام با او صحبت کنید، چون ممکن است چیزی را به امانت نزد خود نگه داشته است. در غیر این صورت، وقتی نسبت به رفتار اشتباهی که او مرتکب شده است، اطمینان حاصل کردید، علت و چرایی این کار را جویا شوید.

 دلیل کار اشتباهی که او مرتکب شده است هر چه که باشد، نیاز به پیگیری شما دارد، چون اگر دوباره تکرار شود، کوتاهی از شما بوده است.

  برای فرزند خود توضیح دهید که هر چیزی دارای صاحب است و باید به صاحب و یا مالک واقعی او برگردد.

  و در نهایت او را از رفتار زشت و دور از اخلاقی که مرتکب شده است، آگاه سازید و نسبت به عاقبت این کار هوشیارش کنید.

حتی در این رابطه به مواردی اشاره کنید که برای دیگران اتفاق افتاده و عاقبت ناخوشایندی را برایشان رقم زده است، که در جای خود می‌تواند عبرت‌آموز و تاثیر‌گذار باشد.

البته آنچه که در این زمینه بیان شد، همه از گزیده رفتار‌هایی است که به‌ عنوان‌ اصول اخلاقی از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشند. در حالی که طرز صحبت و دوری از کلمات ناشایست، تهمت، دروغگویی و ... از جمله رفتارهای دیگری است که به عنوان اخلاقیت مطرح و به همان میزان نیز دارای اهمیت است.

به هر حال، وقتی صحبت از اصول اخلاقی و رعایت آن می‌شود، برخی از افراد تصور می‌کنند که رعایت و اجرای این اصول مربوط به افراد بزرگسال و کسانی است که سن و سالی از آنان گذشته است.

در حالی که همانند دیگر موارد تربیتی لازم است تا فراگیری همه آنچه که به‌ اصول اخلاقی مربوط می‌شودرا از همان ابتدا در دوران کودکی به طور جدی به بچه‌ها آموخت که رفته‌رفته با نهادینه شدن آن در کودکان می‌توان پایبندی و احساس مسئولیت آنان را نسبت به رعایت این اصول مشاهده کرد.