عاطفه باقری : کارشناس ارشد ادبیات کودک و نوجوان ؛ دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی
تحریریه زندگی آنلاین : کودکان سرشار از خلاقیت هستند، زیرا هنوز در قید‌و‌بند قواعد و چارچوب‌های بزرگ‌ترها قرار نگرفته‌اند، اما مانند هر چیز دیگر، بزرگ‌ترها باید تفکر خلاق کودکان را هدایت کنند. این کار هم وظیفه والدین و هم وظیفه معلمان و مربیان است.
داشتن خلاقیت با استعداد و هوش رابطه‌ای ندارد، بلکه آموختنی است. در این مقاله، روش‌ها و بازی‌های متنوعی برای ایجاد و تقویت تفکر خلاق در کودکان به والدین و مسئولین مدارس یا مهدکودک‌ها معرفی شده است. چیزی که ره‌آورد خلاقیت است، کشف و اختراع نیست، در واقع پرورش خلاقیت در کودکان سبب بالا بردن درک مطلب در کودکان، فهم احساسات درونی خود و در نتیجه کنترل و مقابله صحیح با آن است. کودکِ خلاق می‌تواند درک درستی از چرایی موقعیتی که در آن قرار گرفته داشته باشد و خودش را نجات دهد و برای آن به درستی تلاش کند.
از دیگر نتایج مطلوب خلاقیت در کودکان، فن بیان است. فن بیان در کودکان به معنای گسترش دایره کلمات کودکان و دانش زبانی آنها است.
بیشتربخوانید:
تبعات استفاده زودهنگام کودکان از تکنولوژی
برای شروع به این مهم، کمک به پرورش خلاقیت در کودکان، ابتدا باید چند مورد را در نظر بگیریم؛
کنار گذاشتنِ ایده‌های قدیمی
ایجاد ارتباطاتِ جدید
گسترشِ دانش
خلق ایده‌های شگفت‌انگیز.
قرار دادن کـــودک در موقعیت «ایهام»
اولین تمرینی که می‌توانیم با کودکان خود آغاز کنیم، قرار دادن کودک‌مان در موقعیت «ایهام» است. ایهام به چه معنا است؟ داشتن همزمان دو احساس متضاد در یک موقعیت تازه برای کودک می‌تواند سبب شکل‌گیری خصوصیت‌های اخلاقی او و در ادامه، توانایی رویارویی با مشکلات آینده شود. مهم است ما با درست راهنمایی کردن او، ذهن کودک را آرام‌آرام و با حمایت به سمت واقعیت‌ها ببریم. برای مثال کودک پنج ساله شما برای اولین بار به جشن تولد دوست یا یکی از اعضای خانواده دعوت شده است، شما با مادری کردن اغلب برای او هم هدیه‌ای تهیه میکنید تا به کودک بفهمانید او هنوز عزیز است و مورد توجه. کودک اینجا دو احساس همزمان را در خود دارد؛ خوشحال برای دعوت شدن به یک جشن، ناراحت و عصبانی برای هدیه نگرفتن و فوت نکردن شمع کیکی که متعلق به او نیست. ما هم تمامی این‌ها را برای او با هدیه دادن و اجازه «فوت» کردن حل می‌کنیم. کودک اینجا چیزی یاد نمی‌گیرد، توانایی در او پرورش نمی‌یابد. در صورتی که کودک در این موارد به کمک احتیاج دارد تا بیاموزد هیچ اشکالی ندارد که در یک لحظه دو احساس یا ایده متضاد داشته باشد. برای کودکان این فرصت را فراهم کنید تا مجبور شوند در فضایی مبهم یا نامعلوم ایده‌پردازی کنند.
در واقع انگیزه و اشتیاق کودک را برای یادگیری عمیق می‌توانیم بالا ببریم. تشویق به تولید ایده‌های جدید، توانایی تفکر خلاق در کودکان را افزایش می‌دهد. وقتی کودک‌مان یاد بگیرد که «ایهام» چیز ترسناکی نیست، مهارت تفکر پیچیده، خودنمایی می‌کند.
با کودکان‌مان هم‌صحبت شویم و با برقراری ارتباط چشمی صحیح (هم قد شدن با آنها و با نگاه محبت‌آمیز بدون ایجاد ترس یا عصبانیت و خندیدن) به او بگوییم و برایش تعریف کنیم؛
بعضی احساسات و آرزوها در میان همه افراد مشترک هستند، اما بعضی از آرزوها و ایده‌ها تنها مخصوص خود او می‌باشند.
دوستانش همیشه نمی‌خواهند بازی دلخواه او را انجام بدهند.
می‌تواند برخی کارها را همین الان و برخی را در آینده انجام بدهد.
یک ایده، گاهی ممکن است معرکه باشد و گاهی هم ممکن است اصلا خوب نباشد (مثلا آواز خواندن به‌طورکلی ایده خوبی است، اما در زمان خواب عصر اعصاب‌خُردکن است!)
هر عملی، تبعات و پیامدهایی دارد.
پایه‌گذاری این شیوه فکر کردن، قدرت استدلال کودکان را بالا می برد و تفکر خلاق در کودکان را رشد می‌دهد.
بیشتربخوانید:
نقش هنر و کاردستی در تقویت خلاقیت و هوش کودک
کودکان آن‌طور که ما هستیم تربیت می‌شوند
والدین عزیز در نظر داشته باشیم که ما در تمامی موقعیت‌ها همراه کودکان نیستیم و بهتر است جای حمایت‌های همه‌جانبه، به کودک‌مان آموزش بدهیم. اساسا کودکان آن‌طور که ما می‌خواهیم تربیت نمی‌شوند، بلکه آن‌طور که ما هستیم تربیت می‌شوند. در نتیجه همواره باید مراقب رفتارهایمان باشیم، اگر در خانه جای مطالعه کردن مدام پیگیر تماس‌های تلفنی یا تماشای تلویزیون هستیم، قطعا نباید انتظار داشته باشیم کودک‌مان چیزهای جدید یاد بگیرد و متفکر، مهندس و با ادب باشد. او هم کنار شما همان کارها را تکرار می‌کند، چرا که تعامل کودکان با بزرگسالان شخصیت او را کم‌کم شکل می‌دهد.
برای ارتقای خلاقیت کودکان، نکات زیر را همیشه در ذهن داشته باشید
یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که کودک ارزش وجودی خود را درک می‌کند، ارتباطش با والدین و بزرگ‌ترها است.
در تعریف و تمجید از فعالیت‌ها و ایده‌های کودک، دست‌و‌دلباز باشید.
حواس‌تان باشد هر کودکی شخصیت منحصر‌به‌فردی دارد و در پرورش خلاقیت او باید متناسب با شخصیتش برخورد کنید.
دورهمی‌هایی تشکیل بدهید که کودکان در کنار هم بتوانند آزادانه ایده‌های خود را بیان کنند و به حل مسئله مشخصی بپردازند.
کودکان همه زیبا هستند و شادی و خلاقیت حق همه فرزندانِ ما است.
با لبخندی رنگی؛ از طرف یک بچه بزرگ؛ عاطفه باقری
