د‌كتر پروانه صفایی مقد‌م - رو انشناسی بالینی
تحریریه زندگی آنلاین : در برخی خانواده‌ها والدین تا دیروقت بیدارند و از فرزندان می‌خواهند زود به رختخواب بروند، البته برخی کودکان به راحتی پذیرای این مسأله هستند، ولی برخی دیگر مقاومت نشان می‌دهند. خوابیدن در زمانی که بقیه اعضای خانواده بیدار و در کنار هم هستند، گاهی برای کودکان دشوار است. اغلب والدین برای خواباندن کودک‌شان ترفندهای متفاوتی به کار می‌برند که یکی از مهم‌ترین آنها لالایی گفتن و خواندن کتاب داستان است. قصه گفتن قبل از خواب کودکان را به دنیای دیگری می‌برد. توصیف صحنه‌های زیبا و فضای دلنشینی که با کلام والدین همراه شود به کودک آرامش خاصی داده و خوابی راحت را برایش فراهم می‌کند. از فواید کتاب داستان شب کودک می‌توان به این موضوع اشاره کرد که تعریف کردن قصه‌های زیبا و شاد می‌تواند به کودکانی که دچار کابوس شبانه می‌شوند کمک بسیاری کند. همراهی کودکان تا رختخواب و کتاب خواندن برای آنها باعث ایجاد صمیمیت زیادی بین والدین و کودک می‌شود و زمانی که کودک حضور فعال والدین را حس می‌کند با آرامش بیشتری با مشکلات زندگی هم روبرو خواهد شد.
بهتر است والدین سعی کنند داستان‌های تکراری برای کودکان تعریف نکنند تا اشتیاق کودک از بین نرود.
بیشتربخوانید:
تاثیر قصه گویی در تربیت کودک
کتاب خواندن برای کودکان چه فوایدی دارد؟
قصه‌گویی برای بچه‌ها موجب برقراری ارتباط عاطفی بین کودک و والدین شده و علاوه بر کمک به خواب او، جنبه‌های خلاقیت را از سنین پایین در او تقویت خواهد کرد. پژوهش‌های مربوط به اعصاب حاکی از آن هستند که کودکان با برقراری ارتباط کلامی بین والدین یا پرستار از جمله کتاب خواندن، مطالب بسیار زیادی می‌آموزند که شاید تصور آن مشکل است. خواندن کتاب‌های داستان حاوی پندهای اخلاقی به هنگام خواب موجب ارتقای ارزش‌های اخلاقی در کودکان شده و در عین حال نوعی از تحریک است که می‌توان تا سال‌های سال آن را تداوم بخشید.
کتاب خواندن برای بچه‌ها را از چه سنی آغاز کنیم؟
هرگز برای کتاب خواندن زود نیست، پزشکان معتقدند آغاز کتابخوانی برای کودکان در سنین بسیار پایین، حس تخیل را در آنان تقویت می‌کند. در واقع، حتی در دوران بارداری می‌توانید به صدای بلند برای فرشته کوچولو کتاب بخوانید، او صدای مادرش را از داخل شکم تشخیص می‌دهد. خوب است هر روز ساعتی را به کتاب خواندن اختصاص دهید، قبل از خواب شبانگاهی یا نیم روز زمان خوبی برای کتابخوانی است. قصه‌گویی در ساعت مشخصی از شب اگر به صورت یک عادت در بیاید به آرامش کودک کمک کرده و به تدریج ساعت خواب را به او می‌آموزد. به این منظور ساعتی بین 18:30 دقیقه تا 20:30 دقیقه شب را انتخاب کنید، دیرتر از این ساعت، ممکن است به خستگی کودک بینجامد. بهتر است قبل از خواب کودک را لحظاتی به حال و هوای دیگری غیر از واقعیت‌ها ببرید. بیشتر داستان‌های کودکان پایان شیرین و زیبایی دارند. همان‌طور که بسیاری از بزرگسالان قبل از خوابیدن برای فرار از مشغله‌های ذهنی روزانه مدتی ریلکسیشن کرده و در ذهن خود فضای دلخواه طراحی میکنند. آموزش این روش به کودکان تاثیرات مثبت داشته و خوابی آرام برای آنها فراهم می‌کند. کودک همزمان با تعریف داستان، در ذهنش تمام صحنه‌ها را تجسم می‌کند و به این ترتیب تصویرسازی ذهنی وی تقویت می‌شود و خلاقیت بیشتری پیدا می‌کند. این داستان‌ها نه تنها ذهن کودک را آرام میکنند، بلکه از این طریق می‌توان مطالب بسیاری را به کودک انتقال داد. داستان‌های قدیمی و سنتی، کودک را با بسیاری از آداب و رسوم گذشتگان آشنا میکنند. برخی کودکان از شنیدن خاطرات دوران کودکی والدین نیز لذت می‌برند.
بیشتربخوانید:
اثرات قصه‌گویی بر یادگیری کودکان
چند نكته مهم
خواندن داستان و لالایی در زمان کودکی بر تمامی مراحل زندگی فرد تأثیر بسزایی خواهد داشت. کودکانی که این حمایت و آرامش را از والدین خود دریافت میکنند، احساس امنیت و اعتماد به نفس بیشتری خواهند داشت. بسیاری افراد پدر و مادر خوب بودن را از نحوه رفتار والدین خویش الگوبرداری میکنند. صحبت کردن با کودکان در وقت خواب، قدرت تکلم را افزایش می‌دهد. متخصصان معتقدند با این روش قابلیت تکلم کودکان تا شش برابر افزایش می‌یابد و برای کودکانی که هنوز به سن مناسب برای تکلم نرسیده‌اند نیز مفید است. زمانی که کودک صدای پدر یا مادر را می‌شنود، سعی می‌کند به گونه‌ای به صدا پاسخ دهد و این امر سبب رشد مهارت‌های زبانی و تکلمی به طرز شگفت‌آوری می‌شود. نکته دیگر اینکه برخی از پدر و مادرها از روش قصه گفتن برای آموختن زبان و لهجه محلی‌شان استفاده میکنند. به عنوان مثال بیان داستان‌ها به زبان محلی برای خانواده‌های ترک زبان و ... می‌تواند بسیار شیرین و جذاب باشد. برخی والدین با این روش زبان مادری‌شان را به فرزندان انتقال می‌دهند. تکراری نبودن داستان‌ها سبب جذب و اشتیاق بیشتر کودکان می‌شود. برخی والدین به دلیل مشکلات و مشغله‌های فراوان، زمان کمی را برای به روز کردن قصه‌ها و خرید کتاب‌های جدید اختصاص می‌دهند که همین موجب خستگی و بی‌حوصلگی کودک می‌شود.
فواید کتاب داستان شب کودک
تقویت قدرت تخیل کودک
کتاب خواندن برای کودک قبل از خواب در شب باعث افزایش قدرت تخیل او می‌شود. قصه‌گویی باعث می‌شود کودکان قدرت تخیل سالمی داشته باشند و فکر و ذهن‌شان به فعالیت واداشته شود تا بتوانند به راحتی فکر کنند و همین قدرت تخیل باعث می‌شود تا در آینده بتوانند راه‌حل‌های سودمند و موثری پیدا کنند. اینکه بتوانند شخصیت‌ها، مکان‌ها و موقعیت‌ها و رویدادهای غیرواقعی و خیالی را تصور کنند باعث می‌شود زندگی رنگی‌تر و شادتری داشته باشند. به همین دلیل است که آموختن این مهارت بسیار مهم می‌باشد.
ساختن لحظات زیبا
کتاب خواندن هنگام خواب در شب برای کودکان می‌تواند لحظات قشنگی را بسازد و به صمیمیت رابطه والدین با کودک خود کمک بسیاری می‌کند و این‌گونه کودکان دیگر از خواب شب فرار نمی‌کنند و می‌توانند به راحتی با این موضوع کنار بیایند.
بیشتربخوانید:
راهکار‌های تقویت عزت‌نفس درکودکان
تکامل زبان کودک
داستان خواندن برای کودکان باعث سریع باز شدن و تکامل زبان کودک می‌شود در اصل همزمان با خواندن داستان برای کودکان به آنها آموزش‌هایی هم می‌دهیم و معمولا آنها اکثر کلماتی را که شما هنگام خواندن داستان تکرار میکنید بلافاصله بعد از شنیدنش به کار می‌برند. گوش دادن به داستان‌های زیاد به کودکان کمک می‌کند تا افکار و عقایدشان را بهتر بیان کنند.
شکل‌گیری علاقه به کتابخوانی در کودکان
وقتی شما هر شب هنگام خواب برای کودکتان داستان می‌خوانید، این کار باعث می‌شود که کودک خود را به خواندن کتاب‌های بیشتری در مسیر زندگی تشویق کنید. بچه‌هایی که علاقه بسیار زیادی به مطالعه دارند صاحب والدینی هستند که در دوران کودکی برای آنها قبل از خواب، کتاب می‌خواندند. کودکانی که فقط به تماشای فیلم و کارتون می‌پردازند هیچ‌وقت فواید کتاب خواندن را متوجه نمی‌شوند. با تشویق کودکان به کتابخوانی باعث می‌شوید تا آنها در زندگی آینده‌شان بسیار موفق باشند.
باعث فعالیت مغز کودکان می‌شود
زمانی که داستانی را برای کودکتان می‌خوانید باعث می‌شوید سوالات زیادی در ذهن آنها به وجود بیاید که هنوز اطلاعات و آگاهی زیادی ندارند، اما هرچه داستان بیشتری برایشان بخوانید به همان نسبت نیز آنها سؤالات بیشتری می‌پرسند و هرچه آنها سؤالات بیشتری بپرسند، به همان نسبت نیز پاسخ بیشتری دریافت میکنند و هوش و ذکاوت بیشتری پیدا میکنند. کتاب داستان خواندن قبل از خواب به کودک کمک می‌کند تا مغزش بهتر، سریع‌تر و به شیوه مبتکرانه‌تری فعالیت کند.
افزایش تمرکز
خواندن کتاب داستان برای کودکان قبل از خواب به بهترین شکل به آنها می‌آموزد که چگونه روی یک مسئله تمرکز کنند و به آن گوش دهند که این موضوع در دوران مدرسه رفتن به آنها کمک بسیاری خواهد کرد. هر کتاب داستانی که با تصاویر رنگی همراه باشد توجه کودکان را جلب خواهد کرد. داستان‌ها بر رشد کلی کودک تاثیر می‌گذارند. می‌توانید داستان‌های کوتاه برایش انتخاب کنید که مرتبط با گروه سنی و زندگی‌اش باشد، مثل داستان بچه‌ای که یاد می‌گیرد چگونه حمام کند و از حمام کردن فرار نکند. این کتاب‌ها علاوه بر سرگرمی کودکان مسائل بسیاری هم به آنها می‌آموزند. داستان‌هایی که تصاویر واقعی دارند کودک را با اسباب‌بازی‌ها، حیوانات، پرندگان و هر چیز تازه دیگر آشنا میکنند. داستان‌هایی با جزئیات ریز مانند تفاوت بین رنگ‌ها، شکل‌ها و اندازه‌ها تمایز بین اشیای اطراف را به او می‌شناساند. اگرچه کودکان کم‌سن‌تر ممکن است قادر به شناسایی تصاویر نباشند، اما با رشد حس بینایی، طرح و شکل‌های مختلف و رنگ‌های متضاد، کودکان را به سوی خود جذب می‌کند. در آخر اینکه، داستان وقت خواب برای کودکان، آنها را به دنیای خیالی می‌برد که گویی خنده و شادی در آن هرگز تمامی ندارد. والدین کودک نباید فراموش کنند، کتاب خواندن و قصه‌گویی برای بچه‌ها درست به اندازه غذایی که به او می‌دهید اهمیت دارد، بنابراین باید کتاب خواندن را برای کودک به شکل یک عادت دربیاورند.
چرا خواب در كودكى مهم هست؟
خواب به تجدید نیروی جسمی، به‌یادسپاری مطالب، تقویت سیستم عصبی و ایمنی کمک می‌کند و نقش موثری در رشد کودکان دارد. برای مثال، بدن کودکان در زمان خواب هورمون رشد تولید می‌کند. برای همین کودکان در مراحل رشد سریع‌تر، به خواب بیشتری نیاز دارند.
میزان خواب کافی برای کودکان و نوجوانان در سنین مختلف
زمان کافی خواب نوزاد، کودک و نوجوان متفاوت است. هم‌چنین زمان و ساعت خواب نوزادان و کودکان در طول رشد آنها تغییر می‌کند. برای مثال هر چه نوزادان بزرگ‌تر می‌شوند، در روز کمتر و هنگام شب، بیشتر می‌خوابند و در کل با رشد بیشتر، به خواب کمتر احتیاج پیدا میکنند.
خواب کافی برای کودکان در مراحل رشد به شرح زیر است
اگر کودکان در سنین مختلف و مراحل متعدد رشد، خواب کافی و با کیفیت داشته باشند (و درگیر بیماری‌ها و مشکلات خاصی هم نباشند)، هم جسم سالم‌تری خواهند داشت و هم از نظر ذهنی، روانی و احساسی با قدرت بیشتری عمل میکنند. به این معنا که در طول روز سر زنده‌اند و با خلق خوب و بدون اضطراب، به یادگیری مسائل جدید و انجام کارهای روزانه علاقه و توجه نشان می‌دهند.
در صورتی که نبود خواب کافی منجر به خواب‌آلودگی و احساس خستگی در روز می‌شود. ممکن است کودک بی‌جهت دچار اضطراب شود و نتواند به راحتی مطالب را به خاطر بسپارد، البته بیشتر والدین معتقدند خواباندن کودکان کار ساده و راحتی نیست، هر چند اکثریت بدون دردسرهای زیاد موفق می‌شوند خواب‌های شلخته و نامنظم نوزادها را به مرور مرتب‌تر کنند، اما کودکان در سنین مختلف با مشکلاتی مواجه هستند. برای مثال در رده سنی ۳ تا ۵ سال، ترس‌ها و کابوس‌های شبانه شکل می‌گیرند و خودنمایی میکنند، البته این مشکلات عادی است و اکثر کودکان آن را تجربه میکنند.
دیر خوابیدن یادگیری کودکان را کاهش می‌دهد
به گفته محققان، خواب ناکافی ریتم طبیعی بدن را بر هم می‌زند و این باعث می‌شود توانایی مغز برای یادگیری اطلاعات تازه کاهش یابد. نامنظم بودن ساعت خواب در کودکان سه ساله بیشتر از سنین دیگر است و در هفت سالگی نیمی از کودکان سر وقت می‌خوابند، یعنی بین هفت و نیم تا هشت شب. علاوه بر این، تاثیر بدخوابی و کم‌خوابی در دختر بچه‌ها بیشتر از پسربچه‌ها است و به مرور زمان هم افزایش پیدا می‌کند. بی‌نظمی در خواب نشانه آشفتگی زندگی خانواده است و به نظر می‌رسد که تاثیر منفی در رشد مهارت‌های شناختی کودکان بیشتر محصول این بی‌نظمی در زندگی خانواده است تا اختلال خواب. به گفته محققان، کودکان خانواده‌های محروم یا دچار مشکلات خانوادگی بیشتر مبتلا به بی‌نظمی در خواب شب هستند. در این خانواده‌ها والدین کمتر ممکن است قبل از خواب برای کودکان‌شان کتاب بخوانند؛ این کودکان بیشتر تلویزیون نگاه میکنند و معمولا پای تلویزیون می‌خوابند. عادت دادن بچه‌ها به خواب مناسب از ابتدای کودکی بهترین گزینه است، اما هیچ‌وقت برای شروع دیر نیست.
پژوهشگران می‌گویند هیچ نشانه‌ای از اینکه خوابیدن زودتر از هفت و نیم شب در توانایی مغز کودکان تاثیر مثبت بگذارد، وجود ندارد. «اما عوامل اجتماعی و زیستی که در رشد مغز کودکان تاثیر می‌گذارند، ارتباطی بسیار پیچیده با یکدیگر دارند؛ با این حال به نظر من، تمام کودکان برای اینکه بهترین عملکرد را در مدرسه داشته باشند، صرف‌نظر از زمینه خانوادگی، باید شب‌ها خوب بخوابند».
به گفته متخصصان حدود ده ساعت خواب شبانه برای کودکان زیر هفت سال ضروری است.
