به قلم : د‌‌‌کتر سارا طالبی پور نیکو ، متخصص اطفال و نوزاد‌‌‌ان
Saratpn@gmail.com
اینستاگرام: Dr.talebipoor
تحریریه زندگی آنلاین : خواب در حقیقت اولین فرآیند مغزی هر فرد در دوران تکامل است. تا سن دو سالگی هر شیرخواری حدود 13 ماه در خواب هست و حدود 8000 ساعت بیدار می‌باشد. این مدت زمان طولانی خواب نشان‌دهنده اهمیت خواب است. بین دو تا 5 سالگی این زمان به حدود 50 درصد می‌رسد، یعنی 50 درصد زمان‌ها بیدار و 50 درصد خواب است. در سن نوجوانی به حدود 40 درصد می‌رسد. اهمیت شناخت ساختار خواب برای درک بیماری‌های خواب بسیار مهم است.
بیشتربخوانید:
تشخیص اختلال خواب کودکان و راهکارهای درمانی
فواید و عملکرد خواب
مهم‌ترین عملکرد خواب فراهم کردن فرصت برای حداکثر رشد مغزی در سنین شیر خوارگی است.
برای یادگیری شیرخوار تا پایان شیرخوارگی
برای بالا بردن تمرکز
برای استحکام حافظه
برای کارایی سیناپس‌های مغزی
موقع یادگیری در طی روز سیناپس‌های فراوانی در مغز شکل می‌گیرند که بعضی از آن‌ها اضافی هستند و باید حذف بشوند.
خواب باعث حذف سیناپس‌های اضافی و حفظ سیناپس‌های لازم می‌شود که این کار باعث افزایش قدرت سیناپسی می‌گردد.
در تنظیم احساسات کودک نیز موثر است.
خواب غیر موثر به علت تاثیر روی کورتکس پره‌فرونتال عملکرد‌های اجرایی کودک مثل قضاوت و ارتباط با بچه‌های دیگر، انتخاب بهترین تصمیم‌ها در زمان چالش، عدم پاسخ‌های نابهنجار و احساس خطر و عدم نشان دادن رفتار‌های پر‌خطر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
خواب بر روی وزن و اشتهای کودک نیز تاثیر می‌گذارد. در کودکان باعث کمبود وزن به دلیل تاثیر بر روی هورمون رشد می‌شود.
خواب برای تقویت و ترمیم سیستم ایمنی مهم است. اگر خواب ناکافی یا غیر موثر باشد، ریسک ابتلای کودک به انواع عفونت‌های ویروسی، باکتریال و انگل‌ها افزایش پیدا می‌کند.
خواب فرصتی برای از بین بردن نوروتوکسین‌های تجمع یافته در سلول‌های مغزی می‌شود که اگر بمانند در سنین بالا ریسک ابتلا به آلزایمر افزایش پیدا می‌کند.
بیشتربخوانید:
عواقب خوابیدن کودک کنار والدین را جدی بگیرید
نسخه ای برای خواب راحت کودکان
مکانیسم‌های تنظیم خواب و بیداری
دو تا مسیر داریم که جفت شدن این‌ها خواب و بیداری ما را تنظیم می‌کند. ساعت خواب و بیداری بدن در تک‌تک سلول‌های هر فردی وجود دارد. در تنظیم این ساعت داخلی ملاتونین از همه مهم‌تر است و از غدد پینه‌آل ترشح می‌شود. این زمان‌بندی در 6 ماه اول زندگی شیرخوار به سرعت تکامل پیدا می‌کند. پس مهم‌ترین عنصر در تنظیم آن نور و تاریکی است که از طریق سیگنال‌های ارسالی گیرنده‌های موجود در چشم به مغز می‌رسد. ساعت داخلی بدن بیشتر 24 ساعت است و اگر قرار باشد بر اساس آن پیش برویم، هر شب ساعت خواب ما کمی عقب‌تر می‌افتد و تاخیر در به خواب رفتن خواهیم داشت. پس این باید با سیکل‌های 24 ساعته شبانه‌روزی تنظیم شود. نور هر چه بیشتر باشد، افت ملاتونین رخ می‌دهد و هر چه نور کمتر باشد ملاتونین بالاتر می‌رود و فرد برای به خواب رفتن آمادگی بیشتری پیدا می‌کند. دو تا پیک خواب‌آلودگی داریم. یکی بین ساعت 3 تا 5 بعد از ظهر و یکی 3 تا 5 صبح است و دو تا پیک حداکثر هوشیاری داریم که یکی اواسط صبح است و یکی هم حدود یک تا دو ساعت قبل از شروع خواب است که در این زمان‌ها به هیچ وجه کودک نمی‌خوابد.
ساختار خواب
بر اساس امواج مغزی به دست آمده از نوار مغز حین خواب مراحل خواب به دست آمده است. هر خوابی شامل دو مرحله خواب با حرکات سریع چشم و بدون حرکات سریع چشم است. خواب با حرکات سریع در حقیقت همان خواب با رویا است. بر اساس ولتاژ و فرکانس‌های مغزی خواب بدون حرکات سریع چشم خودش به سه مرحله تقسیم می‌شود. در خواب بدون حرکات سریع چشم در حقیقت قرار است تمام بازسازی، ترمیم و شارژ بدن در این مرحله انجام شود. فعالیت مغز در این خواب کاهش پیدا می‌کند، ولی تونوسیته عضلات همچنان وجود دارد. احتمال پاسخگویی به محرک‌های اطراف در این مرحله وجود دارد. ضربان قلب و فشار خون و تنفس در این خواب کاملا منظم است. در خواب با حرکات سریع چشم بیشترین متابولیسم مغزی و رویا دیدن را داریم و بدن فلج می‌شود و تون عضلانی را از دست می‌دهیم و خستگی عضلات از بین می‌رود.
در این خواب ضربان قلب و فشار خون و تنظیم دمای بدن و تنفس کاملا نامنظم است. حرکات چشم و رویا دیدن را در این مرحله از خواب داریم.
