ركسانا خوشابی؛ كارشناس ارشد مشاوره
پنج روش برای حساسیت كودكان
ترس كودك خود را ارزیابی كنید
فرض كنید كودك شما بشدت از گربه می‌ترسد. باید این بررسی را انجام بدهید كه آیا از همه گربه‌ها می‌ترسد یا مثلا فقط از گربه‌های بزرگ یا سیاه؟ اگر از رعد و برق می‌ترسد ببینید از صدای رعد می‌ترسد یا از نور برق؟ با كودكتان حرف بزنید و واكنش‌های او را در موقعیت‌هایی كه ترسیده است زیر نظر بگیرید تا آگاهی بیشتری نسبت به ترس كودكتان پیدا كنید.
از كودكتان بخواهید كه خودش میزان ترسش را مشخص كند
ترس، سطوح و درجات گوناگونی دارد به طوری كه دانستن میزان آن به شما كمك می‌كند تا رویارویی كودك را در موقعیت‌های ترس‌آور كنترل كنید و نیز به كودك كمك می‌كند تا متوجه كاهش شدت ترس‌اش شود. برای كودكان بزرگتر بهتر است از درجه‌بندی صفر تا ده استفاده كنید. یعنی از آنها بخواهید میزان ترس‌شان را با یكی از اعداد بین صفر تا ده بیان كنند. برای كودكان كوچك‌تر كه درك مفهوم اعداد برایشان مشكل است، بهتر است میزان وحشت خودشان را با فاصله دو دست از هم نشان دهند.
ترس‌ها را بر اساس درجه آنها فهرست كنید
وقتی فرزندتان در بیان میزان و درجه ی اضطرابش ماهر شد، ترس‌های او را به بخش‌های قابل بررسی تقسیم كنید. یعنی درآخر فهرست ترس‌های خفیف‌تر و در بالای آن، موارد جدی‌تر را قرار دهید. سپس كار را از ترس‌های خفیف‌تر شروع كنید و به سمت موارد شدید‌تر پیش بروید. برای مثال، ترس از گربه درجات گوناگونی دارد. كمترین درجه ترس هنگامی است كه كودك كتابی را در باره‌ی گربه ورق می‌زند. یك درجه بالاتر، تماشای یك گربه واقعی است و در نهایت بالاترین درجه ترس، نوازش كردن آن گربه است.
راههای از بین بردن اضطراب را به كودكتان بیاموزید
اول مطمئن شوید كه در این لحظه اضطراب كودك كم است. چون اگر ترس به سرعت تشدید شود، كودك قبل از آن كه نتیجه ی مقاومت در برابر آن را دریابد، از موقعیت یاد شده فرار خواهد كرد. بنابراین پیش از آنكه به حساسیت‌زدایی كودك نسبت به ترسش بپردازید راههای خنثی كردن اضطراب را به او یاد دهید. راههای كسب آرامش بدنی كه البته والدین باید قبلا آن را بیاموزند و سپس به كودك یاد بدهند،تنفس عمیق، تكرار واژه‌های آرامش دهنده و مشابه این‌ها می‌تواند به آرامش كودكتان كمك كند. همچنین حضور مادر و پدر نوعی حمایت عاطفی به‌شمار می‌آید و تماس و نزدیكی شما به كودك به او احساس امنیت می‌دهد و تشویقش می‌كند تا به جای عقب‌نشینی، به تلاش خود برای غلبه بر اضطراب ادامه دهد.
برای ترس از گربه
اینك عكس‌هایی از گربه را به كودك نشان دهید. درباره‌ی طرز ایستادن و نشستنن گربه با كودك گفتگو كنید. عكس‌ها را در همه جای خانه بگذارید تا كودك به آنها نگاه كند. در مرحله بعد داستان‌هایی درباره‌ی گربه بخوانید. درباره‌ی خطرات گربه به او اطلاعات صحیح دهید و حالات دوستانه یا خصمانه حیوان را برایش تشریح كنید. برای كودكتان فیلم‌ها یا كارتون‌هایی درباره‌ی گربه تهیه كنید تا ببیند. اگر هنرپیشه اول این فیلم‌ها كودك باشد چه بهتر. كودك را به نزدیك شدن به گربه تشویق نكنید اما بگذارید از فاصله‌ای مطمئن و نسبتا دور به گربه نگاه كند. كم كم فاصله را كم كنید اما مراقب احساس امنیت در كودك باشید.
ترس‌هایی كه خودمان مستقیما به كودكان‌مان تزریق می‌كنیم!
اكثر ما با این نوع ترس‌ها آشنایی داریم. این نوع ترس‌ها همان‌هایی هستند كه خودمان به كودك‌مان تزریق می‌كنیم. مثلا می‌گوییم اگر نمره‌ات بیست نشود... اگر در مهمانی زیاد شلوغ كنی ... اگر در امتحان قبول نشوی ... اگر لباست كثیف شود ... اگر وسایلت را خراب كنی ... چنین و چنان خواهم كرد. مسلم بدانید حتی اگر كودكتان به روی خود نیاورد با این نوع تهدیدها كودكی مضطرب و ترسو بار خواهد آمد و اضطراب او ممكن است در زمینه‌های متعدد و متفاوتی خود را نشان بدهد.
راهنمایی‌هایی برای غلبه بر ترس‌های كودكان
اگر روش‌های پیشگیرانه‌ای كه بیان شد اجرا نشده باشند ممكن است كودك شما دچار ترس از چیز یا چیزهای خاصی شود. وقتی ترس كودك، بیش از مدت زمانی كه انتظار می‌رفته طول بكشد یا چنان شدید باشد كه فعالیت‌های زندگی‌اش را مختل كند، تلاش مادر و پدر برای كم كردن این ترس ضروری تلقی می‌شود. زیرا اگر به این ترس رسیدگی نشود ممكن است به فوبی ( یعنی ترس مرضی تبدیل شود). معمولا بیمار مبتلا به فوبی در بسیاری از موارد از غیر‌منطقی بودن ترس‌های خود آگاه است، اما نمی‌تواند در مقابل آن مقاومت كند. در این صورت لازم است كه از متخصص برای رفع یا كاهش ترس كودك كمك بگیرید.
كنترل صحیح كودكان
اگر می‌خواهید كودكتان كاری را انجام ندهد یا انجام بدهد، اگر می‌خواهید زیاد شلوغ نكند یا زیاد شما را اذیت نكند راههای كنترلی غیر از ترساندن پیدا كنید. توضیح علت چیزها، فراهم كردن فضای باز و مناسب برای بازی و تفریح، برخی محرومیت‌ها، مواجه كردن كودك با نتایج عمل‌اش، سرگرم كردن او با كودكان دیگر، سرگرم كردن‌اش با اسباب بازی‌های فكری و خلاقانه و مانند این‌ها راههایی منطقی‌تر برای كنترل اوست. بسیاری از مادر و پدرها می‌خواهند اولین راهی را كه به ذهنشان می‌رسد برای كنترل كودك خود بكار گیرند. خود مادر و پدرها حوصله خلاقیت و فكر كردن درباره‌ی بهترین روش‌های كنترل كودكان را ندارند. در چنین حالتی بدیهی است كه تنها از روش‌های قدیمی مانند ترساندن استفاده می‌كنند. روش‌هایی كه در رشد روانی كودك آنها نقش تخریبی دارد و كودك آنها را با ترس و اندوه بار می‌آورد.
