زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر بیژن صدری زاده؛ متخصص بیماری‌های عفونی

در همه جای دنیا، پنومونی (ذات‌الریه) یك علت مهم مرگ در كودكان زیر 5 سال است. بنابر تخمین سازمان جهانی بهداشت، در سال 2013 میلادی 935000 كودك زیر 5 سال در دنیا به علت پنومونی فوت شده‌اند.

پنومونی به علت ویروس‌ها،‌ باكتری‌ها یا قارچ‌ها ایجاد می‌شود و از طریق ایمن‌سازی، تغذیه كافی و مقابله با عوامل محیطی قابل پیشگیری است.

پنومونی ناشی از باكتری‌ها را می توان با آنتی‌بیوتیك‌ها درمان كرد، ولی فقط یك سوم از كودكان مبتلا به پنومونی كه نیاز به آنتی بیوتیك دارند از این فرصت بهره‌مند می‌شوند.

پنومونی یك شكل حاد و عفونت تنفسی است كه ریه‌ها را گرفتار می‌كند.

در افراد مبتلا به پنومونی، حبابچه‌های ریوی مملو از چرك و مایع  می‌باشند و این امر به تنفس دردناك منجر می‌شود و از ورود اكسیژن به حبابچه‌ها جلوگیری می‌نماید.

پنومونی بزرگترین علت مرگ كودكان در دنیا است و 15 درصد از كل مرگ‌های كودكان را به خود اختصاص می‌دهد.

مهمترین عوامل ایجاد كننده پنومونی

مهمترین عوامل ایجاد كننده پنومونی عبارتند از: پنوموكوك (شایع‌ترین عامل باكتریال ایجاد كننده پنومونی در كودكان)، هموفیلوس اینفلوانزا نوع ب یا Hib (دومین عامل باكتریال شایع ایجاد كننده پنومونی در كودكان‌)، و ویروس سن‌سی‌شیال تنفسی (Respiratory Syncytial Virus) كه شایع‌ترین علت ویروسی پنومونی می‌‌باشد.

سرایت پنومونی از راه‌های مختلف صورت می‌گیرد. ویروس‌ها و باكتری‌های موجود در بینی و گلوی كودك می‌توانند از راه استنشاق، ریه را گرفتار كنند.

هم‌چنین می‌توانند از راه تنفسی (ریز قطرات) بوسیله سرفه و عطسه انتقال پیدا كنند. علاوه بر این، پنومونی ممكن است مدت كوتاهی بعد از تولد از راه خون ایجاد شود.

علائم پنومونی ویروسی و باكتریال مشابه‌اند. به هر حال تعداد علائم در پنومونی ویروسی ممكن است از پنومونی باكتریال  بیشتر باشد.

در كودكان زیر 5 سال كه دچار سرفه و یا تنفس مشكل با تب یا بدون تب می‌باشند، تشخیص پنومونی در صورت وجود تنفس سریع یا به داخل كشیده شدن قسمت تحتانی قفسه سینه در موقع شهیق قطعیت می‌یابد.

خس خس (Wheezing) در پنومونی‌های ویروسی شایع‌تر است.

در حالی كه اغلب كودكان سالم می‌توانند در برابر عفونت‌ها به طور طبیعی از خود دفاع كنند، كودكان مبتلا به سازشكاری سیستم ایمنی از نظر ابتلا به پنومونی درمعرض خطر بیشتری قرار دارند.

سیستم ایمنی كودك ممكن است به علت سوءتغذیه به ویژه در كودكانی كه از تغذیه انحصاری با شیرمادر محرومند، تضعیف شود.

بیماری‌های موجود از پیش (Pre- existing illnesses) از قبیل عفونت اچ آی وی و سرخك نیز خطر ابتلا به پنومونی را زیاد می‌كنند.

هم‌چنین عوامل محیطی زیر استعداد ابتلا به پنومونی را افزایش می‌دهند

- آلودگی هوای داخل منزل (Indoor Pollution) كه از طریق پخت و پز و گرم كردن محیط با استفاده از سوخت‌های بیومس (Biomass fuels) (از قبیل چوب یا كود) ایجاد می‌شود.

- زندگی در خانه‌های شلوغ و پرجمعیت

- سیگار كشیدن والدین

درمان پنومونی 

درمان پنومونی با آنتی بیوتیك‌ها است. آنتی بیوتیك انتخابی قرص آموكسی‌سیلین پخش شونده در مایعات (‌‌Dispersable Amoxicillin) است.

اغلب موارد پنومونی نیاز به آنتی‌بیوتیك‌های خوراكی دارند كه در مراكز بهداشتی درمانی موجود می‌باشند.

فقط اشكال شدید پنومونی و كلیه موارد پنومونی شیرخواران كوچك‌تر از 2 ماه نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.

پیشگیری از پنومونی یك جزء تشكیل دهنده اصلی استراتژی كاهش مرگ و میر كودكان است.

ایمن‌سازی در برابر هموفیلوس اینفلوانزا b (Hib)، پنوموكوك، سرخك و سیاه سرفه مؤثرترین راه پیشگیری از پنومونی می باشد.

تغذیه كافی، كلید بهبود دفاع طبیعی كودك است و با تغذیه انحصاری كودك با شیرمادر (Exclusive Breastfeeding) در طی 6 ماه اول زندگی شروع می شود.

شیرمادر علاوه بر نقش پیشگیری از پنومونی، طول مدت بیماری را نیز كاهش می‌دهد.

مقابله با عوامل محیطی از قبیل رفع مشكل آلودگی هوای داخل منزل (از طریق تأمین بخاری مناسب در حد استطاعت) و بهبود شرایط بهداشتی در خانه‌های شلوغ و پرجمعیت نیز خطر ابتلا به پنومونی را كاهش می‌دهد.