تحریربه ماهنامه کودک سالم
دلایل بروز دندان قروچه
با وجود تمام پژوهش‌ها و بررسی‌های به عمل آمده، هنوز علت اصلی دندان قروچه مشخص نیست؛ اما در برخی موارد جفت نبودن دندان‌های فك بالا و پایین است. برخی كودكان هم این‌كار را هنگام درد انجام می‌دهند؛ مثلاً در اثر گوش درد و یا دندان درد، دندان قروچه می‌كنند. آنها دندان‌های‌شان را روی هم می‌كشند و به نحوی با این‌كار خود را تسكین می‌دهند. اما مهم‌ترین عامل دندان قروچه، استرس است. نگرانی‌ها و تنش‌های عصبی، عامل بروز دندان قروچه در كودكان می‌شود. مثلاً كودك برای امتحان روز آینده‌اش نگران است و یا دلایل دیگری مثل یك معلم جدید، به دنیا آمدن برادر یا خواهر كوچك‌تر و ... وجود دارد. حتی بحث كردن با پدر و مادر نیز می‌تواند در او استرس ایجاد كند و هنگام خواب دچار دندان قروچه شود. یكی دیگر از دلایل این پدیده، فعال بودن بیش از اندازه كودك است. سایر شرایط پزشكی و مصرف برخی داروهای خاص نیز می‌توانند باعث دندان قروچه شوند.
تأثیر دندان قروچه
در اغلب موارد دندان قروچه بدون هیچ عوارضی برطرف می‌شود؛ ولی برخی مواقع نیز باعث سردرد و گوش درد می‌گردد. معمولاً دندان قروچه آنقدر كه اطرافیان و والدین را آزار می‌دهد، برای خود كودك آزاردهنده نیست. گاهی اوقات ساییدن دندان‌ها روی یكدیگر باعث پوسیدگی و از بین رفتن مینای دندان می‌شود. لَب‌پَر شدن دندان‌ها، حساسیت زیاد به گرما و سرما و برخی مشكلات فك و دردهای صورت نیز از سایر عوارض دندان قروچه هستند. بیماری TMJ كه از مشكلات فك می‌باشد، در اثر دندان قروچه شدید به وجود می‌آید. اغلب كودكانی كه عادت به دندان قروچه دارند، حتی متوجه آن هم نمی‌شوند و معمولاً اطرافیان پی به این موضوع می‌برند. برخی از علائم دندان قروچه عبارتند از: صدای ساییده شدن دندان‌ها روی یكدیگر به هنگام خواب شكایت از درد فك و یا صورت هنگام صبح بعد از بیداری از خواب احساس درد هنگام جویدن غذا. اگر فكر می‌كنید كه كودك‌تان شب‌ها دچار این وضعیت می‌شود، حتماً به یك متخصص مراجعه كنید. او دندان‌های كودك‌تان را معاینه می‌كند و پی به پوسیدگی آنها می‌برد و با استفاده از اسپری، میزان حساسیت دندان‌ها به گرما و سرما را می‌فهمد. اگر آسیب دندانی مشخص شد، پزشك سؤالاتی از كودك می‌پرسد؛ مثل: قبل از رفتن به رختخواب چه احساسی داری؟ آیا چیزی در مدرسه یا خانه باعث نگرانی‌ات شده است؟ آیا از دست كسی عصبانی هستی؟ قبل از آنكه به رختخواب بروی، چه كار می‌كنی؟ این سؤالات به پزشك كمك می‌كند تا بداند دلیل دندان قروچه عوامل آناتومیكی است یا عوامل روانی مثل استرس و این تشخیص به درمان كودك كمك می‌كند.
درمان دندان قروچه
بیشتر كودكان با دندان قروچه بزرگ می‌شوند و این مسأله به خودی خود برطرف می‌شود؛ اما با مشاهدات و توجهات والدین و مراجعه به پزشك می‌توان هر چه زودتر راه‌حلی برای آن پیدا كرد. در برخی موارد كه دندان قروچه باعث درد صورت و فك در كودك می‌شود و یا به دندان‌هایش آسیب می‌رساند، پزشك متخصص توصیه می‌كند كه از یك محافظ مخصوص استفاده كنید. این محافظ قالب دندان كودك است و شباهت زیادی به محافظ دهان بازیكنان فوتبال دارد.
دندان قروچه اصطلاح پزشكی ساییدن دندان‌ها روی یكدیگر است. وقتی كه كودك‌تان را در حالت خواب تماشا می‌كنید، اگر به جای آنكه چهره آرام و آسوده او را ببینـــید، صدای نـــاخوشایند ساییدن دندان‌هایش روی یكدیگر را بشنوید، حتماً باعث آزارتان می‌شود. اما دندان قروچه در میان كودكان بسیار شایع است و از هر 10 كودك، 2-3 نفر به آن دچار می‌شوند.
كمك به كودكانی كه به دندان قروچه مبتلا هستند
دلیل بروز دندان قروچه هر چه باشد (فیزیكی یا روانی)، كودك می‌تواند آن را با ریلكس شدن و آرامش تن و روان قبل از خواب كنترل كند. مثلاً قبل از خواب یك دوش آب گرم، گوش دادن به یك موسیقی آرام بخش حتی برای چند دقیقه و یا خواندن یك كتاب قصه برای كودك، این آرامش را به وجود می‌آورد. برای دندان قروچه‌هایی كه در اثر استرس به وجود می‌آیند، حتماً باید از طریق حرف زدن با كودك و پرس‌وجو از او پی به علت آن برد و راهی برای بر طرف كردن آن یافت. مثلاً كودكی كه به خاطر اولین گردش گروهی با دوستان مدرسه نگران است و دلهره جدایی از خانواده‌اش را دارد، می‌تواند از طریق صحبت با پدر و مادر مطمئن شود كه به زودی دوباره با خانواده‌اش خواهد بود و خانواده همیشه در كنارش هستند. وقتی كه موضوع پیچیده‌تر می‌شود، مثل وقتی كه كودك به همراه خانواده‌اش به شهر دیگری نقل مكان می‌كند، باید با كودك در مورد نگرانی‌ها و ترس‌هایش حرف زد و آنها را بر طرف كرد. در صورت نیاز می‌توان از پزشك كمك گرفت. در برخی موارد نادر استرس كودك آنقدر شدید است كه خواب شبانه او را نیز مختل می‌سازد. در چنین مواردی پزشك معالجات ویژه‌ای برای كودك در نظر می‌گیرد؛ ولی در ابتدا باید علت استرس شدید كودك مشخص شود.
دندان قروچه چه مدت طول می‌كشد؟
دندان قروچه دوران كودكی معمولاً خود به خود در بزرگسالی برطرف می‌شود. اغلب كودكان خردسال وقتی كه دندان‌های شیری‌شان می‌افتد و دندان‌های دائم آنها بیرون می‌آید، از شر دندان قروچه راحت می‌شوند. به هر حال، فقط تعداد بسیار كمی از كودكان در بزرگسالی نیز دندان قروچه دارند. اگر علت بروز دندان قروچه استرس باشد، مادامی كه این علت بر طرف نشود، دندان قروچه نیز از بین نمی‌رود.
جلوگیری از دندان قروچه
برخی از انواع دندان قروچه‌ها واكنشی بسیار طبیعی به رشد و نمو است و برخی موارد نیز قابل درمان نیستند. اگر علت استرس باشد، می‌توان از طریق حرف زدن مداوم با كودك در مورد احساساتش و كمك به او برای برخورد و مقابله با استرس، از آن جلوگیری كرد.
ورزش و دندان قروچه
دندان قروچه نوعی رفتار ناخودآگاه است كه نیاز به درمان دارد. ریلكس كردن فك، ایجاد فاصله بین دندان‌ها و برخی تمرینات دیگر می‌تواند به كاهش یا بهبود این رفتار كمك كند. زبانتان را به آرامی به سقف دهان‌تان بچسبانید و تا جایی كه ممكن است در همان حالت بمانید. در مواقعی كه دندان قروچه شدید است، می‌توان از تمرین هُل دادن چانه استفاده كرد تا فك در جای صحیح خود قرار بگیرد. انگشتان خود را جلوی چانه بگیرید و با كمی فشار چانه را به سمت جلو هُل دهید و مجدداً به حالت اول باز گردید. این‌كار را تا 10 بار و حتی بیشتر تكرار كنید. افرادی كه دچار دندان قروچه می‌شوند، به تمریناتی نیاز دارند كه باعث شل شدن عضلات‌شان شود. مُشت خود را باز كنید و دست‌تان را روی چانه‌تان بگیرید. سَر را خم كرده و دست‌تان را به حالت خمیده دور چانه جمع كنید. با دست كمی به چانه فشار بیاورید و سر را كمی تكان دهید. این‌كار باعث آرامش عضلات چانه می‌شود. برای شل كردن عضله نزدیك فك، دهان‌تان را به اندازه پهنای یك انگشت باز كنید و زبانتان را به سقف دهان بچسبانید، (زبان را كمی پیچ داده و پشت آن را به سقف دهان بچسبانید) سعی كنید 10 بار بدون آنكه فك خود را تكان دهید، صدایی از دهان‌تان به وجود آید. شیوه‌های ریلكس كردن عضلات و داروهای مربوط به بهبود خواب همگی روی دندان قروچه و كاهش آن اثر می‌گذارند؛ اما تأثیرات آنها دائمی نخواهد بود. بهترین كار، مدیریت استرس است. حتی برخی از متخصصان تحرك فك را زیان‌آور می‌دانند و معتقدند كه كودكان و بزرگسالان مبتلا به دندان قروچه نباید ورزش فك و چانه انجام دهند. آنها پیشنهاد می‌كنند كه به هنگام خواب، به پشت بخوابید تا كمتر دهان‌تان بسته باشد و باز بودن دهان از به وجود آمدن این حالت جلوگیری می‌كند. می‌توانید بین دندان‌هایتان كمی پنبه بگذارید تا شاید از این راه ساییدگی‌های كمتری بین دندان‌ها به وجود آید. به هر حال در مورد روش‌های از بین بردن دندان قروچه پزشكان نظریات مختلفی ارائه داده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند در این رابطه به یك راهكار مناسب دست یابند.
