به قلم : دانیال جمشیدی ، دانشجوی کارشناسی علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
دکتر غزاله اسلامیان : متخصص تغذیه ، عضو هیئت علمی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
gh_eslamian@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : بیماری‌های دهان و دندان
امروزه بیماری‌های دهان و دندان از مشکلات عمده سلامتی افراد محسوب می‌شوند. بین 60 تا 90 درصد افراد در طول زندگی خویش دچار یکی از بیماری‌های شایع دهان و دندان می‌شوند. افراد با سن، جنس، شرایط سلامتی و سطح رعایت بهداشت سلامت دهان و دندان متفاوت ممکن است به این بیماری‌ها مبتلا شوند. کودکان و نوجوانان از آن‌جایی که در سنین حساس رشد قرار دارند، باید بیش از بزرگسالان به حفظ سلامت دهان و دندان خود بپردازند. بروز پوسیدگی دندانی در کودکی می‌تواند به از دست رفتن دندان در بزرگسالی منجر شود. باکتری‌های مضر ساکن حفره دندانی با ایجاد پلاک و آزاد کردن مواد شیمیایی باعث بروز پوسیدگی دندانی می‌شوند. عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز این بیماری‌ها نقش بسزایی دارند.
مهم‌ترین بیماری‌ها و مشکلات دهان و دندان
ایجاد پلاک دندانی
پوسیدگی دندان
خالی شدن دندان
از دست رفتن دندان
التهاب لثه و پریودنتیت
برهم خوردن اسیدیته بزاق
عوامل پیشگیری کننده از بروز بیماری‌های دهان و دندان
با توجه به اهمیت حفظ سلامت دهان و دندان، از گذشته روش‌های مختلفی برای آن بررسی و تایید شده است.
استفاده از مسواک و خمیردندان از مهم‌ترین و اثرگذار‌ترین روش‌ها تلقی می‌شود که اولین استفاده انسان از آن به مدت‌ها قبل باز می‌گردد. استفاده از دهانشویه‌ها نیز به عنوان یک عامل اثرگذار دیگر معرفی می‌شود. افزودن فلوراید به آب آشامیدنی شهری در چند دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته است و در ایران نیز توسط مراجع ذی‌صلاح انجام می‌شود. همچنین درمان سطحی با فلوراید توسط دندانپزشکان برای کودکان تا 12 سال به عنوان یک راه پیشگیری مناسب تعریف شده و در نظام سلامت مورد تایید است. با پیشرفت علم نیاز به عوامل جدیدتر برای حفظ سلامت دهان و دندان مطرح شد و حاصل آن تحقیقاتی بود که دهانشویه‌های فلوراید، استفاده از قند‌های الکلی مانند زایلیتول که در آدامس وجود دارد و پروبیوتیکها را به عنوان عوامل جدیدتر معرفی کردند.
بیشتربخوانید:
عفونت های باکتریایی ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر را افزایش می‌دهد
رژیم غذایی و سلامت دهان و دندان
رژیم غذایی افراد از عوامل محیطی است که تاثیر مستقیم بر سلامت دهان و دندان دارد، به طوری که احتمال بروز پوسیدگی وتجمع پلاک دندانی در افرادی که رژیم نامناسب دارند و بیشتر از مواد قندی مصرف می‌کنند، بالاتر است. همچنین با رعایت رژیم و استفاده از مواد مغذی مفید مانند ویتامین‌ها و آنتی اکسیدان‌ها، سلامت دهان و دندان بهتر حفظ می‌شود.
پروبیوتیکها
پروبیوتیکها باکتری‌های مفید و زنده‌ای هستند که طبق تعریف علمی سازمان بهداشت جهانی در صورت مواجهه افراد با مقادیر کافی از آنها، می‌توانند آثار مثبتی بر سلامتی افراد بگذارند. استفاده از آنها در چند دهه اخیر افزایش یافته است و به طور خاص برای درمان ناراحتی‌های دستگاه گوارش به کار می‌روند، همچنین پژوهش‌هایی برای بررسی اثر آنها بر دیگر جنبه‌های سلامتی در جریان است. تحقیقات انجام شده پروبیوتیکها را بر سلامت دهان و دندان انسان‌ها به خصوص کودکان و نوجوانان اثرگذار می‌دانند.
منابع پروبیوتیکها
پروبیوتیکها در مکمل‌های پروبیوتیک، دهانشویه‌های پروبیوتیک و مواد غذایی غنی شده با پروبیوتیک (که لبنیات شناخته شده‌ترین دسته آنها هستند) وجود دارند. برای حفظ سلامت دهان و دندان استفاده از منابعی که به طور سطحی با فضای دهان و دندان تماس دارند در اولویت است و در نتیجه دهانشویه‌های حاوی فلوراید و لبنیات اعم از شیر و ماست غنی شده با پروبیوتیک بهترین منابع آن هستند که مواد غذایی غنی شده با پروبیوتیک بر دیگر جنبه‌های سلامتی مانند سلامت دستگاه گوارش نیز تاثیر می‌گذارند.
بیشتربخوانید:
تاثیر پروبیوتیکها بر افسردگی و اضطراب
تاثیر پروبیوتیکها بر سلامت دهان و دندان
در مقایسه با دیگر عوامل حفظ سلامتی دهان و دندان، پروبیوتیکها در کوتاه‌مدت نسبت به دیگر عوامل مانند لبنیات فاقد پروبیوتیک و دهانشویه‌های معمولی، تاثیر‌گذاری بیشتری دارند و باعث کاهش عوامل باکتریایی به وجود آورنده پلاک دندانی می‌شوند و در بلند‌مدت نیز باعث کاهش احتمال تشکیل پوسیدگی دندانی می‌شوند. پروبیوتیکها بر شاخص‌های دیگر مانند اسیدی یا قلیایی بودن بزاق و ظرفیت بافری آن نیز اثرگذار هستند. به طور کل پروبیوتیکها در کوتاه مدت و بلند مدت، سلامت دهان و دندان مصرف‌کنندگان را بهبود می‌دهند.
برتری‌های پروبیوتیکها
همانگونه که گفته شد پروبیوتیکها بر حفظ و بهبود سلامت دهان و دندان اثرگذار هستند، اما آنها چه برتری‌های دیگری نسبت به عوامل غیر پروبیوتیک دارند؟
اثرات جانبی بسیار کم بر کودکان و نوجوانان
تا کنون اثرات جانبی بسیار ناچیزی در پی مصرف کوتاه‌مدت و بلند‌مدت پروبیوتیکها بر سلامتی کودکان و نوجوانان دیده شده است که این موضوع به دلیل ضعیف تر بودن سیستم ایمنی آنها بسیار حائز اهمیت است.
مقبولیت و مصرف توسط جامعه
لبنیات پروبیوتیک در چند سال اخیر بیش از پیش مورد قبول جامعه قرار گرفته‌اند و در سبد غذایی درصد زیادی از خانوار جای دارند.
سادگی مصرف
عوامل پروبیوتیک نسبت به دیگر عوامل حفظ سلامت دهان و دندان، روش مصرف بسیار ساده‌تری دارند و صرف مصرف آنها باعث بروز اثرات مثبت‌شان بر سلامت دهان و دندان می‌شود.
جذابیت بیشتر برای کودکان و نوجوانان
لبنیات فرم‌های گوناگونی دارند که بعضی از محصولات تولید شده از محصولات لبنی مانند بستنی حاوی پروبیوتیک برای کودکان بسیار جذابیت دارد و میل به مصرف آن بیشتر از عوامل دیگر مانند دهانشویه‌ها است.
بیشتربخوانید:
تاثیر پروبیوتیکها بر دیابت نوع 2
نکات مهم
سلامت دهان و دندان در زمره مهم‌ترین نگرانی‌های جامعه در زمینه‌های بهداشتی است و باید از هر عامل مفید و تاثیرگذار برای حفظ آن بهره برد. با توجه به اثرگذاری شگرف و برتری‌های پروبیوتیکها، توصیه می‌شود علاوه بر استفاده از عوامل شناخته شده مانند مسواک زدن با خمیردندان، با توجه به دسترسی و امکانات موجود از پروبیوتیکها به عنوان عوامل کمکی بهبود سلامت دهان و دندان استفاده شود.
