آزاده دهقانی‌کری بزرگ : دانشجوی دکتری تخصصی سیاست‌های غذا و تغذیه دانشگاه
تحریریه زندگی آنلاین : دیابت نوع 2، یک اختلال متابولیکی است که با گلوکز خون بالا ناشی از ترشح ناکافی انسولین و مقاومت به انسولین شناخته می‌شود.
دیابت یکی از ده علت اصلی مرگ و میر در سطح جهان می‌باشد که بار سنگینی بر سلامت جهانی وارد می‌کند و یک فاکتور خطر عمده و مستقل برای چندین بیماری مزمن مانند بیماری ایسکمیک قلبی و سکته مغزی است. این بیماری متابولیک، همراه با سه بیماری دیگر (بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان و بیماری‌های تنفسی) بیش از 80 درصد از کل مرگ‌های ناشی از بیماری‌های غیر واگیر را تشکیل می‌دهد.
پروفایل‌های متابولیک غیرطبیعی در دیابت نوع 2 می‌تواند منجر به چندین عارضه شدید مانند بیماری‌های قلبی عروقی، رتینوپاتی دیابتی، نوروپاتی و نفروپاتی شود.
طبق گزارش اخیر فدراسیون بین‌المللی دیابت، 425 میلیون بزرگسال از دیابت رنج می‌برند و از هر 2 نفر 1 نفر تشخیص داده نمی‌شود. شیوع جهانی دیابت در بزرگسالان 79-20 سال اکنون 7.3 درصد (11.9 درصد - 4.8 درصد) است که تخمین زده می‌شود تا سال 2045 به 8.3 درصد (13.9 درصد -5.6 درصد) برسد. مداخلات دارویی و غیر دارویی می‌توانند سطح گلوکز را کاهش دهند.
مطالعات قبلی همچنین نشان داده‌اند که مواد تشکیل‌دهنده و مکمل‌های غذایی مانند چای سبز و سیر می‌توانند باعث بهبود گلوکز شوند.
مطالعات اخیر نشان می‌دهند که میکروبیوتای روده نقش مهمی در پاتوژنز و اختلال متابولیکی دیابت نوع 2 دارد. میکروبیوتای روده متشکل از حداقل 1014 باکتری از گونه‌های مختلف بوده و در واقع به عنوان یک اکوسیستم کامل پیچیده می‌باشد.
بیشتربخوانید:
مزایای رژیم مدیترانه‌ای برای بیماران مبتلا به دیابت نوع 2
اختلال در میکروفلور روده طبیعی با مصرف بیش از حد غذاهای حاوی چربی و فروکتوز می‌تواند التهاب مزمن سیستمیک درجه پایین ایجاد کند و باعث بیماری‌های متابولیکی مانند چاقی و دیابت نوع 2 شود.
گزارش شده است که میکروبیوتای روده بین بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 و بزرگسالان غیر دیابتی کاملاً متفاوت است، به‌طوری که محتوای بیفیدوباکتریا کاهش یافته، در حالی که انتروکوک و اشریشیاکلی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. میکروبیوتای روده می‌تواند مسیر التهابی و متابولیسم انرژی میزبان را تحت تأثیر قرار دهد.
به عبارت دیگر، تغییر میکروبیوتای روده می‌تواند بر گلوکز، متابولیسم لیپید و عملکرد انسولین تأثیر بگذارد. کنترل دیابت توسط داروهای طبیعی و بدون عوارض جانبی یک چالش برای درمان تغذیه‌ای پزشکی دیابت است. فعل و انفعالات دینامیکی بین رژیم غذایی و میکروبیوتای روده و عواقب متابولیکی آنها نقشی اساسی در پاتوژنز دیابت دارد.
اثر پروبیوتیکها بر روی کنترل قند خون
یکی از موثرترین روش‌ها برای حفظ تعادل میکروبیوتای روده، استفاده از پروبیوتیک است. اخیراً، فواید پروبیوتیکها برای سلامتی توجه بیشتری را به خود جلب کرده است که به عنوان میکروارگانیسم‌های زنده تعریف می‌شود که در صورت تجویز مقادیر کافی، از نظر سلامتی مزایای خاصی برای میزبان به همراه دارد. مطالعات قبلی اثر پروبیوتیکها بر متابولیسم گلوکز را تجزیه و تحلیل کرده‌اند و کاهش گلوکز ناشتا و بعد از غذا و کاهش HbA1c پس از مصرف پروبیوتیکها را گزارش کرده‌اند.
شواهد نشان داده است که میکروبیوتای روده می‌تواند با تأثیر بر متابولیسم اسید صفراوی، وزن بدن، وضعیت پیش‌التهابی و مقاومت به انسولین و همچنین تعدیل هورمون‌های روده، میزبان را تحت تأثیر قرار دهد.
تعدیل میکروبیوتای روده با استفاده از پره‌بیوتیک‌ها، پروبیوتیکها و آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند اثرات مفیدی بر متابولیسم گلوکز، مقاومت به انسولین و پارامترهای تن‌سنجی داشته باشد. پروبیوتیکها در کاهش التهاب، پیشگیری و یا کنترل اسهال، یبوست، عدم تحمل لاکتوز، سندرم روده و دیابت نقش دارند. عملکردهای فیزیولوژیکی پروبیوتیکها منجر به تعدیل میکروبیوتای روده می‌شود و می‌تواند اشتها، مصرف غذا، وزن بدن و عملکردهای متابولیکی بدن را از طریق مسیرهای دستگاه گوارش تحت تأثیر قرار دهد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که پروبیوتیکها می‌توانند با کاهش استرس اکسیداتیو و واکنش‌های التهابی، حساسیت به انسولین را افزایش داده و پاسخ‌های خود ایمنی را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید:
راهكارهای درمانی دیابت نوع دوم
پروبیوتیکها از طریق تعدیل نفوذ‌پذیری روده و پاسخ مخاطی، و دستکاری رفتارهای غذایی با هورمون‌های تنظیم‌کننده اشتها و کنترل اختلالات مرتبط با التهاب، میزبان را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
علاوه بر این، تعدیل میکروبیوتای روده توسط پروبیوتیکها با تأثیر بر مصرف غذا و با تبدیل بیوشیمیایی مولکول‌های مشتق شده از میزبان یا از خود میکروب‌های روده، متابولیسم میزبان را کنترل می‌کند. شواهد تجربی و بالینی این فرضیه را که تعدیل میکروبیوتای روده توسط پروبیوتیکها می‌تواند در پیشگیری و مدیریت دیابت مؤثر باشد تأیید می‌کند.
مطالعات قبلی نشان داده‌اند که پروبیوتیکها می‌توانند از طریق بهبود التهاب، گلوکز خون را کاهش دهند و از تخریب سلول β پانکراس در مدل‌های حیوانی جلوگیری کنند.
تعدیل میکروبیوتای روده توسط پروبیوتیکها انتظار می‌رود پاسخ گلیسمی و مقاومت به انسولین را بهبود بخشد. شواهد جمعی نشان داد که پروبیوتیکها ممکن است به عنوان یک واسطه مهم در عوامل محیطی تحریک‌کننده دیابت عمل کنند. تحقیقات قبلی اثر پروبیوتیکها بر پاسخ گلیسمی در مدل‌های مختلف حیوانی و نمونه‌های انسانی را تجزیه و تحلیل کرده است، در اکثر آنها بهبود کنترل قند خون پس از مصرف پروبیوتیکها گزارش شده است.
برخی از مطالعات قبلی در مورد پروبیوتیکها گزارش کرده‌اند که مصرف غذاهای پروبیوتیک می‌تواند به طور قابل توجهی متابولیسم گلوکز را بهبود بخشد، در حالی که مطالعات دیگر نشان داد که مکمل‌های پروبیوتیک می‌توانند دیابت را کنترل کنند. نتایج نشان داد که مصرف پروبیوتیک می‌تواند به میزان قابل توجهی میزان گلوکز خون ناشتا و نمایه توده بدنی (BMI)، سطح انسولین ناشتا و HOMA.IR و HbA1c را کاهش دهد. چندین مکانیسم احتمالی در خصوص اثر کاهندگی قند خون پروبیوتیکها مورد بحث قرار گرفته است. پروبیوتیکها می‌توانند باکتری‌های روده را تحت تأثیر قرار دهند تا پلی‌پپتیدهای انسولین-تروپیک و GLP-1 (پپتید شبه گلوکاگون-1) تولید کنند، بنابراین جذب گلوکز توسط عضله را افزایش می‌دهد و جذب کبدی قند خون را تحریک می‌کند. اثرات تعدیل کننده سیستم ایمنی و ضد التهابی پروبیوتیکها و تعدیل ترکیب میکروبیوتای روده از دیگر مکانیسم‌های ممکن است.
علاوه بر این؛ پروبیوتیکها می‌توانند با کاهش استرس اکسیداتیو و پاسخ التهابی در دیابت، مقاومت به انسولین را بهبود بخشند. سویه‌های خاص پروبیوتیک عملکرد سد روده را بهبود می‌بخشد و انتقال میکروارگانیسم‌ها و مشتقات آنها را به گردش سیستمیک کاهش می‌دهد، بنابراین تولید سیتوکین‌های پیش التهاب را کاهش می‌دهد. مطالعات نشان داده است که سویه‌های خاصی از باکتری‌های اسید لاکتیک دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی هستند، بنابراین می‌توان فهمید که با بهبود التهاب و استرس اکسیداتیو، پروبیوتیکها می‌توانند مقاومت به انسولین را در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بهبود بخشند.
بیشتر بخوانید:
چگونه چای بر دیابت تاثیر می‌گذارد؟
پروبیوتیکها نه تنها پاسخ‌های متابولیکی را بهبود می‌بخشند، بلکه رفتارهای غذایی و وزن بدن را نیز کنترل می‌کنند که از پارامترهای مهم سبک زندگی سالم محسوب می‌شوند و از روش‌های مکمل کنترل دیابت هستند. یک روش احتمالی برای دستکاری رفتار غذایی و وزن بدن پستانداران توسط باکتری‌های پروبیوتیک، هورمون‌های تنظیم کننده اشتها است. نتایج متاآنالیز مطالعات انجام شده در مورد استفاده از مواد غذایی یا مکمل‌های پروبیوتیک نشان داد که استفاده از مکمل‌های پروبیوتیک تأثیر قابل‌توجهی بر روی عوامل متابولیکی دارد.
علاوه بر این؛ پروبیوتیکها می‌توانند با تولید اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه (SCFA) از پلی‌ساکاریدهای هضم نشده، انرژی و متابولیسم بدن را تعدیل کنند.
SCFAها مانند استات، بوتیرات و پروپیونات، تولید شده توسط عملکرد تخمیر باکتریایی به عنوان بسترهای انرژی، سیری و مصرف غذا را تنظیم می‌کنند. نشان داده شد که غذاهای پروبیوتیک باعث افزایش ناچیز گلوکز خون ناشتا می‌شوند، در حالی که مکمل‌های پروبیوتیک باعث کاهش قابل توجه آن می‌شوند.
پروبیوتیکها ممکن است باعث ترشح انسولین بعد از غذا شوند، در حالی که هیچ تاثیری بر ترشح انسولین ناشتا ندارند. تأثیر پروبیوتیکها بر متابولیسم گلوکز ممکن است از طریق چندین مکانیزم مختلف عمل کند. در مرحله اول، تحقیقات فعلی نشان می‌دهد که آسیب اکسیداتیو و توانایی آنتی‌اکسیدانی نقش مهمی در پاتوژنز دیابت دارد.
در مرحله دوم، گزارش شده است که پروبیوتیک با افزایش سلول‌های T کشنده طبیعی کبد، اثرات ضد دیابتی بر علیه مقاومت به انسولین دارد. علاوه بر این، پروبیوتیکها ممکن است با افزایش زیست‌فراهمی گلیکلازید، مهار یا تأخیر در جذب روده‌ای گلوکز و تغییر فعالیت عصب خودمختار، متابولیسم گلوکز را بهبود بخشند.
نتیجه‌گیری
مصرف پروبیوتیکها می‌تواند پاسخ گلیسمی و پارامترهای تن‌سنجی را در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 بهبود بخشد. این توانایی اصلی پروبیوتیکها است که می‌تواند از طریق مجموعه‌ای از اثرات مکمل یکدیگر دیابت را کنترل کند.
