زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

نسیم کیانی : دانشجوی دکتری فیزیولوژی ورزش

تحریریه زندگی آنلاین : «انجمن جهانی پروبیوتیک و پره‌بیوتیک»، پروبیوتیک‌ها را میکرو‌ارگانیسم‌های زنده‌ای توصیف می‌کند که اگر مقدارشان کافی باشد، می‌توانند فواید زیادی برای بدن میزبان داشته باشند. به تعبیر عمومی‌تر، پروبیوتیک‌ها که در سال ۲۰۰۱ توسط سازمان جهانی بهداشت و سازمان غذا و کشاورزی وابسته به سازمان ملل تعریف شدند، باکتری‌ها و مخمرهایی هستند که برای سلامت ما، خصوصاً سلامت دستگاه گوارشمان مفید به شمار می‌آیند. در سال‌های اخیر پروبیوتیک‌ها تا اندازه زیادی شناخته شده‌اند و به محبوبیت رسیده‌اند. بدون شک شما هم تا به حال از محصولات پروبیوتیک زیادی، مثل ماست یا پنیر پروبیوتیک، محصولات تخمیری مثل کفیر و حتی مکمل‌های پروبیوتیک که در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد، استفاده کرده‌اید. اجازه دهید کمی بیشتر مقدمه‌چینی کنم: در بدن ما، کولون (روده بزرگ) محل زندگی میلیاردها سلول باکتریایی است. آن‌ها اکوسیستم منحصر به فردی را تشکیل می‌دهند که میکروبیوم روده نامیده می‌شود. میکروبیوم روده علاوه بر نقش مهمی که در جذب مواد غذایی و حذف عوامل بیماری‌زا دارد، با حفظ سلامت دستگاه گوارش، به طور شگفت‌انگیزی روی ذهن و روان ما تأثیر می‌گذارد.

بیشتربخوانید:

تاثیر پروبیوتیک‌‌ها بر دیابت نوع 2

سیستم عصبی روده

برای اینکه با این موضوع بهتر آشنا شویم باید جزئیات بیشتری را درباره بدن بدانیم. علاوه بر مغز بزرگی که در جمجمه داریم، مغز دوم ما نیز در دستگاه گوارش قرار گرفته است. سیستم پیچیده‌ای که از ابتدای بلع و ترشح آنزیم‌ها تا تجزیه غذاها به ذرات کوچک‌تر و حتی جذب مواد غذایی و دفع، تمام مراحل را تحت کنترل دارد: یعنی سیستم عصبی روده.

با وجود اینکه افکار و اعمال ما تحت کنترل این سیستم نیست، اما بین سیستم عصبی روده و سیستم عصبی مرکزی، یعنی مغز و نخاع، ارتباط کاملاً مستقیمی وجود دارد. GBA یا محور گوارش- مغز مسئول برقراری این ارتباط این است. محور گوارش- مغز شامل مسیرهای مستقیم و غیر مستقیمی بین مراکز شناختی و احساسی مغز و عملکردهای محیطی روده است. این محور شامل یک تلاقی پیچیده بین غدد درون‌ریز (هیپوتالاموس- هیپوفیز و فوق کلیه)، سیستم ایمنی و اعصاب خود مختار است.

 ارتباط سیستم عصبی روده و سیستم عصبی مرکزی

بنابراین اطلاعات، می‌توانیم بپذیریم که چرا با بروز برخی از مسائل گوارشی مانند یبوست، سندرم روده تحریک‌پذیر، اسهال، نفخ و معده درد، دچار اختلالات خلقی هم می‌شویم؟! به دلیل ارتباط مستقیم سیستم عصبی روده و سیستم عصبی مرکزی که گویی با یک سیم، مستقیماً به هم متصل شده‌اند و اختلال در هر کدام روی دیگری اثر منفی می‌گذارد. مطالعات نشان می‌دهند که حدود نیمی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر از افسردگی و اضطراب نیز رنج می‌برند. حالا اگر بخواهیم از آن طرف هم نگاهی به این ارتباط بیندازیم، متوجه می‌شویم که مغز نیز روی معده و روده اثر مستقیم دارد. رایج‌ترین مثال برای مشاهده این اثر این است که از شما بخواهم همین حالا به یک لیموترش فکر کنید، آن را در ذهن خود متصور شوید و بو و رنگ آن را به خاطر آورید. غدد بزاقی و معده شما شروع به فعالیت می‌کنند، بدون اینکه لیموترشی در کار باشد و یا غذایی وارد دستگاه گوارشتان شده باشد. فقط کافی است یک موقعیت نگران‌کننده یا اضطراب یک سخنرانی را به یاد بیاورید تا متوجه شوید چطور اضطراب روی اسید معده اثر می‌گذارد؟! پس می‌توانیم نتیجه بگیریم همانطورکه یک دستگاه گوارش بیمار می‌تواند فرد را دچار ناراحتی و نوسانات خلق و خو کند، یک ذهن آشفته و مضطرب نیز می‌تواند دستگاه گوارش را دچار اختلال کند.

 بیشتربخوانید:

کفیر، بانک پروبیوتیک ها

فواید پروبیوتیک‌ها

اکنون دوباره سراغ پروبیوتیک‌ها و میکروبیوم روده می‌رویم. پروبیوتیک‌ها به طور کلی فواید فراوانی برای سلامتی ما دارند:

 برای تقویت سلول‌های سیستم ایمنی سودمند هستند.

 می‌توانند از شدت اگزما و آلرژی بکاهند.

 مواد ضد میکروبی تولید می‌کنند.

 به کاهش LDL و کنترل فشار خون کمک می‌کنند و از این طریق باعث سلامت قلب می‌شوند.

 فیبرهای داخل غذایی که خورده‌ایم را تخمیر می‌کنند تا به این روش به سلول‌های پوشاننده روده، غذارسانی کنند.

  پروبیوتیک‌ها و سلامت دستگاه گوارش

یکی از اثرات مهم پروبیوتیک‌ها، تاثیری است که روی سلامت دستگاه گوارش دارند. به طور مثال انواع خاصی از پروبیوتیک‌ها مانند: بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیلوس می‌توانند علائم بیماری کولیت‌اولسراتیو را بهبود بخشند. همچنین مصرف پروبیوتیک می‌تواند در کاهش التهابات روده و بیماری کرون مؤثر باشد. مصرف پروبیوتیک حتی در نوزادان هم می‌تواند باعث کاهش علائم کولیت شود. همچنین می‌تواند حساسیت به لاکتوز را کاهش دهد و مشکلات گوارشی بعد از مصرف لاکتوز را به حداقل برساند.

  بیشتربخوانید:

اهمییت پروبیوتیک ها در سلامت دستگاه گوارش

  پروبیوتیک‌ها و محور گوارش - مغز

متخصصان اعتقاد دارند که میکروارگانیسم‌هایی که در دستگاه گوارش ما زندگی می‌کنند، به خصوص پروبیوتیک‌ها، با روش‌هایی که به دنبال خواهد آمد، نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای روی محور گوارش- مغز دارند:

 آزاد کردن انتقال‌دهنده‌های عصبی که روی اشتها، خلق و خو و خواب اثر می‌گذارند.

 کاهش التهاب بدن خصوصاً التهابات دستگاه گوارش که این التهاب می‌تواند موجب افسردگی شود.

 تأثیر بر عملکرد شناختی فرد و پاسخ فرد به استرس.

افسردگی و گوارش

افراد مبتلا به افسردگی، علائم شناختی مختلفی را مانند: تحریک‌پذیری، اضطراب، خستگی مفرط، نوسانات وزن و افت خلق و خو تجربه می‌کنند.

 اکنون که ما درباره ارتباط مستقیم مغز و سیستم گوارش اطلاعات کافی داریم، می‌توانیم نتیجه بگیریم که افسردگی به عنوان شایع‌ترین بیماری روانی که بیش از ۲۶۰ میلیون نفر در جهان از آن رنج می‌برند، می‌تواند روی سلامت دستگاه گوارش اثر بگذارد. از سوی دیگر، سلامت عمومی دستگاه گوارش و حفظ میکروبیوم روده می‌تواند برخی علائم این بیماری را بهبود بخشد.

 بیشتربخوانید:

آنچه درباره پروبیوتیک ها باید بدانید!

نتایج مطالعات

یک مطالعه کوچک که در سال ۲۰۱۷ انجام شده، نشان می‌دهد که مصرف پروبیوتیک بیفیدوباکتر لانگوم می‌تواند کیفیت زندگی را در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر افزایش دهد و از علائم افسردگی در این بیماران بکاهد. نتایج مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۶ منتشر شده است بر این قرار است که افراد مبتلا به افسردگی حاد پس از هشت هفته مصرف مکمل پروبیوتیک، در پرسشنامه‌ای که پر کردند، نمره کمتری به افسردگی خود دادند. ۱۱ مطالعه از بین ۲۱ پژوهش انجام شده نشان داده‌اند که تنظیم میکروبیوم روده باعث کاهش اضطراب در افراد شده، یعنی بیش از ۵۲ درصد مطالعات بیان کرده‌اند که این رویکرد نسبت به مصرف پروبیوتیک‌ها صحیح و مؤثر بوده است. به نظر می‌رسد که مصرف روزانه مکمل پروبیوتیک می‌تواند باعث کاهش علائم افسردگی و اضطراب شود، البته اگر همراه سایر درمان‌های مرتبط، مانند دارو و یا روان‌درمانی به کار برده شود، عمل می‌کند.

 نتیجه‌گیری

اثبات وجود اثرات مثبت مصرف پروبیوتیک روی سلامت روان و بهبود افسردگی و اضطراب هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری دارد، اما با توجه به این فرضیه که مصرف پروبیوتیک‌ها باعث بهبود وضعیت دستگاه گوارش و میکروبیوم روده می‌شود و بین دستگاه گوارش و مغز ارتباط عصبی مستقیمی وجود دارد، می‌توان گفت مصرف پروبیوتیک در کنار سایر درمان‌ها، مانند استفاده از داروهای ضد افسردگی، انجام ورزش و تراپی، می‌تواند در بهبود علائم افسردگی و کاهش اضطراب نقش موثری داشته باشد.