دکتر محمدحسین صالحی سورمقی : متخصص فارماکوگنوزی - استاد دانشکده داروسازی
تحریریه زندگی آنلاین : درخت آلو درختی است که ارتفاع آن به طور متوسط 10 متر است؛ اما گاه به 12 متر هم می‌رسد. قطر قسمتی که به وسیله شاخه‌ها احاطه میش‌شود، تا 5 مترمی‌باشد. این درخت بدون خار و دارای برگ‌های بیضی‌شکل و دندانه‌دار است. گل‌ها به شکل دسته‌جات یک تا پنج‌تایی و به صورت نر و ماده با دمگل کوتاهی بر روی ساقه قرار می‌گیرند. این گل‌ها در اردیبهشت‌ماه ظاهر می‌شوند و از ماه تیر به بعد به صورت میوه در می‌آیند. میوه آلو دارای یک عدد هسته سخت به شکل بیضی و به رنگ‌های مختلف است؛ ولی میوه‌های تیره‌رنگ خواص کامل‌تری دارند. قسمت مورد استفاده گیاه، میوه‌ها هستند که به شکل تازه یا خشک، به صورت خوراکی مصرف می‌شوند. مهم‌ترین مراکز تولید آلو در ایران استان‌های خراسان، آذربایجان، فارس، اصفهان، گلستان و تهران می‌باشند.
بیشتربخوانید:
آشنایی با خواص درمانی عناب
گياه‌شناسی:
درخت انبه درخت بزرگ و زيبايي است كه موطن اصلي آن هندوستان بوده، ولي امروزه واريته‌هاي فراوان آن در نقاط گرم دنيا و به‌خصوص در آسيا كشت مي‌شود. در جنوب آسيا درختان زيادي به صورت خودرو وجود دارند که از حداقل چهار هزار سال قبل شناسايي شده‌اند، ولي اين گياه از 400 تا 500 سال قبل از ميلاد مسيح از شمال شرقي هندوستان به نواحي شرقي آسيا انتقال يافته است. انبه در قرن 15 ميلادي به فيليپين و در قرن 16 توسط پرتغالي‌ها به آفريقا و برزيل انتقال يافت.
انبه يكي از ميوه‌هاي ملي كشور پاكستان و هندوستان است. نام انبه در چهار قرن بعد از ميلاد در شعر‌هاي كاليدازا، شاعر سانسكريت، ديده مي‌شود. همچنين اسكندر سه قرن قبل از ميلاد از آن استفاده مي‌کرده است. در قرن 16 ميلادي به دستور اكبرشاه، امپراتور مغول، صد هزار درخت انبه در بيهار و داربانگا، جايي كه امروز به باغ باخي مشهور است، كشت شد. قسمت مورد استفاده گیاه ميوه‌ها هستند كه رسيده آنها شيرين است. انبه در نواحي جنوب ايران، به‌خصوص سيستان و بلوچستان كشت مي‌شود.
پوست ساقه و برگ درخت انبه حاوی تانن قابل توجهی بوده و داراي اثرات قابض، از جمله ضداسهال مي‌باشد. ميوه انبه داراي ويتامين‌ها، املاح، قند‌ها و مواد مغذي و به طور کلی از ميوه‌هاي مفيد است. با توجه به اينكه در ايران مطالعات چنداني بر روي ميوه انبه نشده است، خواص ذكرشده در منابع معتبر قديمي، از جمله مخزن‌الادويه از نظر مي‌گذرد.
بیشتربخوانید:
آشنایی با خواص کاسنی
در مخزن‌الادويه راجع به انبه چنين آمده است:
درخت آن بسيار عظيم و بزرگ‌تر از درخت گردو است. بر حسب آب و هوا و نواحي مختلف درخت چهار تا هشت ساله آن ميوه مي‌دهد. اين درخت تا حدود شصت سال ميوه مي‌دهد و هر سال ميوه‌اش بهتر مي‌شود. درخت مسن ميوه‌هايش به مرغوبي درخت جوان نيست.
برگ آن طولاني است و بوي ميوه آن را مي‌دهد. ميوه در ابتدا ترش و بعد از رسيدن شيرين مي‌گردد. در بعضي نواحي استوايي در تمام طول سال ميوه مي‌دهد (مانند سيلان). بزرگي و كوچكي و شكل و طعم و رايحه ميوه‌ها بستگي به ناحيه و شرايط آب و هوايي محل رويش دارد. بعضي بسيار خوشمزه خوش‌عطر و شيرين هستند و بعضي بدمزه و بدطعمند. در بعضي انبه‌ها در محل اتصال به شاخه و حتي در بعضي زير پوست انبه شيرابه‌اي است كه مي‌تواند باعث سوزش و زخم زبان و لب‌ها شود و هرچه مقدار اين شيرابه كمتر باشد، آن انبه بهتر است. براي خوردن انبه بهتر است سر آن را كه ممكن است شيرابه داشته باشد و يا هر دو طرف آن را ببرند. نوعي انبه كه خوش‌طعم و شيرين مي‌باشد، مربوط به بنگاله است. ميوه خام انبه داراي طبيعت سرد و خشك است، ولي رسيده و شيرين آن گرم و خشك و مولد خون غليظ سوداوي است. خواص آن از جمله مقوي قوا و اعضای اصلي بدن و اعضای تنفسي و مري و معده و امعا و كليه و مقوي مثانه و قواي جنسي، نيكوکننده رنگ رخسار، دافع سرفه، سردرد و نفس تنگي، درمان بواسير و قولنج و برطرف‌كننده عطش و ضعف و كسالت و سستي بدن مي‌باشد. همچنين داراي خاصيت ادرار‌آور، چاق‌كننده و ملين است.
زياده مصرف كردن آن در افراد گرم مزاج توصيه نمي‌شود. آشاميدن آب سرد، آب دوغ و سكنجبين همراه با انبه اثرات آن را تقويت مي‌کند.
انبه‌اي كه كاملاً گوشتي و سفت و كم آب باشد ديرهضم و نفخ‌زاست و نوع ريشه‌دار آن از آن بدتر.
گل آن و مغز هسته آن بسيار سرد و خنك و بند‌آورنده اسهال و كاهش‌دهنده مني است؛ مخصوصاً كه آن را كمي بريان کرده با ادويه مناسب به اندازه نياز بخورند.
بیشتر بخوانید:
فواید اسطوخودوس؛ از تقویت حافظه تا خواب عمیق
مهم‌ترين اثرات گزارش‌شده:
ضد درد، ضد باكتري، آنتي اكسيدان، ضدتب، ضد سرطان، ضد سرفه، ضد كرم آسكاريس، مقوي قلب، قابض، محرك CNS، معرق، صفر‌آور، ادار‌آور، محافظ كبد و مقوي معده.
نكات قابل توجه:
با توجه به اينكه انبه‌هاي وارداتي به ايران و يا محصول ايران از نظر منابع مختلف كيفيت‌هاي متفاوتي دارند، براي شناخت دقيق مواد مؤثر تركيبات آنها احتياج به تحقيقات همه‌جانبه بر روي انبه موجود در بازار است.
با شرح و تفاسيري كه در مخزن‌الادويه راجع به انبه آمده، بهترين نوع آن برای مصرف خوراكي، نوع رسيده، نرم، درشت، شيرين، آبدار، خوش‌طعم و خوشبوي آن است.
خاصيت ضد كرم گیاه مربوط به دانه آن است كه مي‌توان 20 تا 30 گرم پودر آن را مصرف نمود.
عصاره محلول در آب ميوه انبه 10 بار بيشتر از عصاره كاروتنوئيد‌ها خاصيت ضد سرطاني دارد.
در كتاب قانون ابن سينا از انبه صحبتي به ميان نيامده است.
