زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مریم چمری؛ كارشناس ارشد تغذیه، دانشگاه علوم پزشكی تهران

در نهایت با پیشرفت این موضوع، ضررهای جبران‌ناپذیری، بر پیكر سلامت جامعه وارد خواهد كرد كه اولین قربانیان آن، اقشار آسیب‌پذیر جامعه، از جمله كودكان، سالمندان، بیماران و خانم‌های باردار و شیرده خواهند بود،‌ كه در دام این اطلاعات كاذب می‌افتند كه هیچگونه پایه علمی ندارند؛ لذا وظیفه متخصصین تغذیه این است كه در این خصوص با افزایش دانش تغذیه‌ای جامعه، جلوی این رویداد گرفته شود.

به همین دلیل، سعی بر آن داریم تا پاره‌ای از موارد را اینجا با هم مرور كرده و به بحث بپردازیم.

باور تغذیه‌ای غلط 1: بهترین راه برای كم كردن وزن بدن حذف تمام میان وعده‌ها و ادویه‌ها و چاشنی‌ها است گنجاندن میان وعده‌های سالم و مناسب در برنامه غذایی كاهش وزن باعث بهتر نتیجه گرفتن از رژیم غذایی خواهد بود.

افرادی كه میان وعده‌های غذایی را حذف می‌كنند، تمایل بیشتری به غذا خوردن در وعده‌های اصلی دارند، لذا حجم بیشتری غذا در وعده بعدی میل می‌كنند.

از جمله میان وعده‌های مناسب می‌توان موارد زیر را نام برد.

غلات كامل، بیسكویت‌ها و كراكرهای سبوس‌دار، دانه‌ و مغزها، شیر و لبنیات كم چرب و میوه‌ها و سبزی‌ها هستند.

میزان انرژی كه بدن انسان جهت انجام فعالیت‌های حیاتی روزمره نیاز دارد، تحت عنوان انرژی متابولیسم پایه نامیده می‌شود.

البته این میزان انرژی تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل سن، ژنتیك، جنسیت و... می‌باشد.

هر چه انرژی متابولیسم پایه بیشتر شود، روند كاهش وزن بهتر صورت می‌گیرد.

روش‌های متفاوتی جهت افزایش میزان انرژی متابولیسم بدن وجود دارد. كه یكی از آنها خوردن وعده‌های غذایی اصلی منظم و متعدد و 3-2 میان وعده در روز می‌باشد.

البته مسلماً منظور از وعده‌های غذایی متعدد، افزایش حجم وعده‌های غذایی و متعاقب آن افزایش كالری و انرژی موجود در وعده غذیی نمی‌باشد بلكه منظور كم حجم و كم كالری بودن وعده‌ها و در عوض افزایش تعداد دفعات مصرف می‌باشد.

تحمل گرسنگی‌های طولانی به سبب حذف میان وعده‌ها، منجر به گرسنگی شده و بدن برای مقابله با گرسنگی، انرژی متابولیسم را كاهش می‌دهد.

2- از روش‌هایی كه باعث افزایش انرژی متابولیسم پایه می‌شود می‌تواند افزودن برخی چاشنی‌ها و ادویه‌ها را به غذا اشاره نمود مثل: فلفل قرمز، فلفل سیاه، دارچین، زنجبیل و... البته توصیه به مصرف بیش از حد این موارد هم نداریم.

به جهت آسیبی كه احتمالا به مخاط معده زده می‌شود قابل ذكر است كه چاشنی‌ها و ادویه‌ها كالری ندارند بنابراین باعث چاقی و افزایش وزن نمی‌شوند.

مواد مذكور فقط باعث 8 درصد افزایش متابولیسم پایه می‌شوند بنابراین تنظیم كالری دریافتی توسط متخصص تغذیه برای كاهش وزن موفق، ضروری می‌‌باشد.

باور تغذیه‌ای غلط 2:  انقلابی در كاهش وزن با رژیم كانادایی (15 روز)

این روزها حتما سر رژیم كانادایی یا رژیم 15 روزه را شنیده‌اید.

این رژیم ادعا می‌كند كه در زمان كوتاه باعث سوزاندن چربی می‌شود و مانع از بازگشت وزن كاهش یافته می‌گردد و از طرفی ادعایی مبنی بر تأثیر بر مركز اشتها در مغز دارد كه باعث كاهش اشتها می‌شود متأسفانه رژیم كانادایی و این قبیل رژیم‌های غذایی پایه علمی ندارند و اغلب جنبه تجاری دارند.

امروزه به مدد گسترش تكنولوژی و ارتباطات به راحتی می‌توان با جستجو در اینترنت، چندین منبع رژیم‌های مختلف جهت كاهش وزن پیدا كرد كه اغلب آنها از نظر علم تغذیه مورد تایید نمی‌باشند.

اكثر این رژیم‌ها با برنامه غذایی نامتعادل و تغییر غیر اصول در مصرف گروه‌های غذایی اصلی، باعث به هم خوردن تنظیم متابولیسم پایه بدن شده و منجر به كاهش وزن غیر طبیعی و غیر اصولی می‌شوند.

مدت زمان رژیم كانادایی كوتاه است با اینحال به دلیل نامتعادل بودن آن بطور جدی سلامت بدن را به خطر می‌اندازد.

كاهش وزن حاصل از زمان كوتاه و با این روش نامناسب، به هیچ عنوان پایدار نخواهد بود.

آنچه كه مسلم است كاهش وزن حاصل از رژیم كانادایی، ‌ناشی از كاهش چربی نخواهد بود، بلكه ناشی از دست دادن آب و الكترولیت‌های بدن و حتی بخشی از بافت عضلانی می‌باشد كه به هیچ عنوان اتفاقی خوبی نیست.

بنابراین اگرچه كاهش وزنی كه ترازو نشان می‌دهد برای فرد، ظاهراً خوشایند خواهد بود متاسفانه تركیب بدن فرد دچار تغییرات نامطلوب گردیده است.

پس از قطع رژیم، آنچه كه جایگزین بافت عضلانی از دست رفته می‌شود، چیزی جز بافت چربی نخواهد بود.

برای كاهش وزن مناسب و سالم، باید همه گروه‌های غذایی، به مقدار مناسب و متعادل در برنامه غذایی گنجانده شود وگرنه سلامت فرد را به مخاطره می‌اندازد.

رژیم كانادایی می‌تواند پیامدهایی چون حمله‌های قلبی و مغزی برای افراد به همراه داشته باشد اصولا فردی كه چاق است یا اضافه وزن دارد سال‌ها طول كشیده تا به وزن فعلی برسد، بنابراین اگر فرد بخواهد به وزن طبیعی برگردد، باید روند كاهش وزن تدریجی و بارداری آهسته را انتخاب نماید.

زمانی كه فرد سریع وزن خود را كاهش دهد اندام‌های داخلی بدن نمی‌توانند بطور مناسب با شرایط جدید تطابق پیدا كنند.

كاهش وزن سریع باعث اختلالات شدید متابولیكی می‌شوند و معمولا با شكست مواجه می‌شوند.

محدودیت‌های شدید غذایی در رژیم‌های كوتاه مدت و سخت، فقط مدتی كوتاه توسط فرد قابل تحمل خواهد بود ولی بعد از مدتی تطابق فیزیولوژیك بدن باعث كاهش سرعت از دست‌دهی وزن می‌شود.

رژیم پر پروتئین و پر چربی متابولیسم بدن را بالا می‌برند و در طولانی‌مدت باعث كاهش وزن می‌شوند. این رژیم باعث می‌شوند كه فرد دیرتر احساس ضعف و گرسنگی نماید، این موضوع به دلیل زمان بیشتر هضم آنها در سیستم گوارشی می‌باشد.

در این رژیم، پروتئین جایگزین دیگر گروه‌های غذایی، از جمله گروه كربوهیدرات می‌شود. سالم‌ترین مواد مغذی، كربوهیدرات‌ها هستند كه انرژی‌زا می‌باشند.

تركیبات حاصل از متابولیسم كربوهیدرات‌ها، گاز دی‌اكسید‌كربن و آب است كه از طریق بازدم و ادرار دفع می‌شوند در حالی كه مواد حاصل از متابولیسم پروتئین‌ها، تركیبات ازت‌دار هستند كه برای بدن بعنوان سم محسوب می‌شوند و برای دفع آنها، در ابتدا باید در كبد،‌ تبدیل به اوره شد سپس همراه با مقداری زیادی آب از طریق كلیه‌ها دفع شوند.

تركیبات حاصل از متابولیسم چربی‌ها، اسیدهای كتونی می‌باشند كه مقدار زیاد آنها می‌‌تواند از سد خونی مغز عبور كرده و مشكلات جدی برای مغز ایجاد نماید. از طرفی اسیدهای چرب اشباع موجود در رژیم می‌تواند باعث افزایش كلسترول و تری‌گلیسیرید در خون شوند، تركیبات حاصل از متابولیسم چربی‌ها، اسیدهای كتونی می‌باشد كه مقدار زیاد آنها می‌تواند از سد خونی مغز عبور كرده و مشكلات جدی برای مغز ایجاد نماید.

از طرفی اسیدهای چرب اشباع موجود در رژیم می‌تواند باعث افزایش كلسترول و تری‌گلسیرید در خون شوند، ‌در نتیجه زمینه ابتلا به بیماری‌های متابولیك را در فرد فراهم كنند و چنانچه كنترل نشوند، خطرناك و كشنده خواهد بود. مسأله دیگر این است كه فرد از خوردن گوشت زیاد و چربی در رژیم خود پس از مدتی خسته خواهد شد طبیعتا بعد از رژیم به غذاهای حاوی كربوهیدرات ساده مانند شیرینی‌ها روی می‌آورد و دریافت كالری زیاد حاصل از آنها باعث افزایش وزن مجدد و اختلال متابولیك در بدن خواهد شد.

از طرفی هر چه محتوای پروتئین رژیم غذایی بیشتر باشد كلسیم بیشتری از بدن دفع خواهد شد، به همین دلیل ادامه رژیم‌های پر پروتئین باعث تحلیل استخوانی می‌گردد.

همچنین اگر شخصی، زمینه نارسایی كلیوی داشته باشد، ‌خطرات بیشتری فرد را تهدید خواهد كرد.

از عوارض دیگر پیروی از رژیم‌های پر پروتئین، افزایش فشارخون، افزایش كلسترول و بالا رفتن خطر بروز بیماری‌های قلبی – عروقی و سكته می‌باشد.

اصولا در برنامه غذایی همه افراد سالم و بزرگسال باید 3 وعده غذایی اصلی و 3 میان وعده گنجانده شود. با حذف هر كدام از وعده‌های اصلی و یا میان وعده‌ها، ضریب موفقیت كاهش وزن و پایداری حاصل از آن كاهش می‌یابد.

در نهایت اینكه این رژیم غذایی برای همه افراد ثابت می‌باشد و این بدان معناست كه هر فرد با هر شرایط سنی و جنسی برای كاهش وزن به سراغ آن می‌رود، در حالی كه برنامه غذایی هر فرد باید با توجه به مسائل اجتماعی، رفتاری، زیست محیطی، ژنتیكی و شرایط زندگی هر فرد بطور جداگانه توسط متخصص و مشاوره تغذیه طراحی گردد.