زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر سیما جعفری راد؛ عضو هیات علمی گروه تغذیه، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پژشکی جندی شاپور اهواز

غده تیروئید و هورمون‌های آن، یکی از تاثیرگذارترین اندام‌ها در متابولیسم انرژی در بدن می‌باشد.

علاوه بر مشکلات وزنی که عمده‌‌ترین اختلال بیماری‌های تیروئیدی است، مشکلات دیگری همچون بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت نیز ممکن است در مبتلایان بروز نماید.

همچنین اغلب این بیماران دانش صحیحی از دریافت یک رژیم غذایی متعادل و شیوه‌ مناسب زندگی را ندارند. نکته مهم اینجاست که نیمی از افراد مبتلا به بیماری تیروئیدی، به دلیل عدم تشخیص، از اختلال خود آگاه نیستند بجز تغییرات وزنی که تنها علامت در آنان می‌باشد.

غده تیروئید یک عضو پروانه‌ای شکل به اندازه 2 اینچ (5 سانتی‌متر) در جلوی گردن است. اگرچه غده تیروئید عضوی کوچک بوده اما یکی از تاثیرگذارترین غدد درون‌ریز بدن بر روی سایر اندام‌هاست.

این غده متابولیسم چربی و کربوهیدرات، تنفس، دمای بدن، تکامل مغز، سطوح کلسترول، سیستم مغزی و عصبی، سطوح کلسیم خون، سیکل‌های قاعدگی، سلامت پوست و بسیاری از موارد دیگر را تنظیم می‌کند.

بیماری‌های غده تیروئید

رایج‌ترین بیماری غده تیروئید هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری غده تیروئید می‌باشد.

در نتیجه این اختلال، غده تیروئید به میزان کافی از هورمون‌های T3 و T4 که برای عملکرد مناسب خیلی از اندام‌های بدن لازمند را رها نمی‌کند.

کمبود این هورمون‌ها منجر به کاهش نرخ متابولیسم پایه و درنتیجه افزایش وزن می‌گردد.

این اختلال غده تیروئید ممکن است در نتیجه‌ی اختلالات خود ایمنی همچون بیماری هاشیموتو (Hashimoto’s disease) بروز کند.

بیماری هاشیموتو در زنان شایع‌تر از مردان بوده و معمولا در میانسالی بروز می‌کند.

هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری غده تیروئید اختلال دیگری از غده تیروئید است.

شایع‌ترین این نوع اختلال بیماری گریو (Graves’ disease) می‌باشد که در این بیماری پاسخ‌های خودایمنی بدن سبب می‌گردد که غده تیروئید بیش از حد هورمون‌های T3 و T4 تولید نماید.

علائم این اختلال شامل کاهش وزن، فشارخون بالا، اسهال و ضربان سریع قلب می‌باشد. بیماری گریو نیز به طور نامتناسبی زنان را بیشتر از مردان درگیر نموده و عمدتا پیش از 40 سالگی بروز می‌کند.

گواتر یا بزرگی غده تیروئید، ممکن است در نتیجه هیپوتیروئیدیسم، هیپرتیروئیدیسم، دریافت بیش از حد یا ناکافی ید از رژیم غذایی یا سرطان تیروئید رخ دهد.

مشکلاتی که بیماران تیروئیدی را تهدید می کند

خطر دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی: بیماران هیپوتیروئیدیسم در خطر بالاتری از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی قرار دارند که این خطر می‌تواند ناشی از افزایش وزن در آن‌ها باشد.

سطوح کم هورمون‌های تیروئیدی منجر به میزان بالاتر چربی‌های خون، فشارخون، فاکتور التهابی پروتئین واکنش‌گر-C و اسیدآمینه هموسیستئین می‌گردد.

هورمون‌های تیروئیدی میزان سنتز و تخریب کلسترول و همینطور عملکرد گیرنده‌های آن را تنظیم می‌کنند.

طبیعی بودن سطوح هورمون‌های تیروئیدی اثر مفیدی روی کلسترول دارد. به‌علاوه ارتباط مستحکمی بین اختلال در هورمون‌های تیروئیدی و دیابت وجود دارد.

هم هیپو و هم هیپرتیروئیدیسم روی متابولیسم کربوهیدرات تاثیر گذاشته که اثر عمیقی بر کنترل قند خون دارد.

وزن و تیروئید

این موضوع اهمیت زیادی دارد که متخصصین و کارشناسان تغذیه از تغییرات متابولیکی که در نتیجه بیماری‌های تیروئیدی بروز می‌کند آگاه باشند و براساس آن اهداف واقع بینانه و درستی درجهت تنظیم وزن این بیماران پایه‌گذاری نمایند.

بیشتر افرادی که دچار هیپوتیروئیدیسم هستند وزن‌گیری غیرطبیعی و کاهش وزن سخت را تا زمانی که سطوح هورمون‌های آن‌ها به حد طبیعی برسد تجربه می‌کنند.

بعلاوه مبتلایان به بیماری گریو، دوره‌هایی از سطوح بالا و پایین هورمون‌های تیروئیدی را تجربه می‌کنند بنابراین ممکن است چندین ماه طول بکشد تا این هورمون‌ها به حد متعادل برسند.

طی این زمان لازم است که بیماران روی عادات سالم متمرکز شوند، همچون خوردن غذاهای مغذی و مفید، ورزش منظم، کنترل استرس و خواب کافی.

عمده‌ترین عاملی که به کاهش وزن کمک می‌کند، کالری و وعده‌های غذایی با کربوهیدرات کنترل شده است.

بیشتر متخصصین معتقدند که باید تاکید بر مصرف «رژیم غذایی سالم برای قلب» باشد که شامل مصرف سبزیجات بیشتر، گوشت‌های لخم و بدون چربی، حبوبات بیشتر، فیبر و مایعات است.

همچنین باید به مصرف محدودتر شکر، چربی‌های افزوده، فست فودها و وعده‌های غذایی که بیرون از منزل مصرف می‌شود نیز توجه نمود.

تاکید بر مصرف پروتئین‌های حبوبات، سبزی‌ها، میوه‌ها، چربی‌های دوستدار قلب و امگا-3، غذاهای پرفیبر و سهم‌های غذایی متناسب می‌تواند به مدیریت بیماری و پیشگیری از عوارض ناشی از آن کمک کند.

مواد مغذی کلیدی

مواد مغذی زیادی در عملکرد مطلوب غده تیروئید نقش دارند. هم کمبود و هم زیادی دریافت بعضی از مواد مغذی ممکن است منجر به بروز علائم یا تشدید آن‌ها گردد.

به بعضی از این مواد مغذی در دنباله مطلب اشاره می‌شود.

ید: ید ماده مغذی حیاتی در بدن بوده که برای عملکرد غده تیروئید لازم است، زیرا که هورمون‌های تیروئیدی از ید تشکیل شده‌اند.

هرچند که در کشورهای پیشرفته بیمار‌ی‌های خودایمنی علت اصلی اختلالات غده تیروئید می‌باشد اما در بسیاری از کشورها کمبود ید علت اصلی این اختلالات است. باید توجه داشت هم کمبود و دریافت بیش از حد ید ممکن است خطرات قابل توجهی داشته باشد.

برای مثال مکمل ید ممکن است در مبتلایان به بیماری هاشیموتو منجر به عود علائم شود به دلیل اینکه منجر به تحریک آنتی بادی‌های خودایمنی می‌گردد.

به طور دقیق نمی‌توان میزان ید دریافتی توسط افراد را تعیین نمود زیرا ید موجود در غذا به میزان زیادی بستگی به مقدار ید خاک و همینطور مقدار نمک یددار مورد استفاده در وعده غذایی افراد دارد.

به این منظور پیشنهاد می‌شود که افراد به میزان مناسب (نه زیاد) از نمک یددار استفاده نمایند.

برای نگهداری از نمک یددار نیز بهتر است آن را در ظروف تیره و دور از نور و رطوبت قرار داده و همینطور در مراحل آخر پخت به غذا اضافه گردد تا ید آن در اثر گرما از بین نرود...

برای خواندن بخش دوم -بیماری های غده تیروئید و رژیم غذایی- اینجا کلیک کنید.