فرجاد عباسی؛ محقق و مدرس طب سنتی-اسلامی، عضو موسسه تحقیقات حجامت ایران
تاریخچه حجامت
حجامتی که در دوران باستان انجام می‌گرفته، حجامتی ناقص بوده است و حجامت کامل را باید میراث گران بهای تمدن ایرانی - اسلامی دانست. در حجامت کامل، تمام جوانب از جمله زمان مناسب، سن، جنسیت، مزاج، تغذیه بیمار و آداب معنوی و نکات ظریف دیگر که در ادامه می‌آید لحاظ می‌گردد.
همچنین حجامتی که توسط پزشکان اروپایی همچون دکتر یوهان آبله در آلمان انجام می‌گرفت را باید مصداق حجامت ناقص دانست. اما با بررسی گفته‌ها و مستندات این پزشک برجسته می‌توان دریافت که همین حجامت ناقص، بسیار کارساز و مشکل‌گشا بوده و توانسته است بیماری‌هایی را درمان کند که طب شیمیایی از درمان آنها عاجز بوده است.
در این رابطه، دکتر یوهان آبله اظهار می‌دارد که حجامت برقرار کننده تعادل اعمال بدن و آزاد کننده گیرو بست‌های اعضای بدن است و می‌توان در آلمان 75 درصد از بیماریها را با حجامت درمان کرد. برخی از پزشکان جدید که در زمینه طب سنتی - اسلامی سررشته‌ای ندارند، فلسفه حجامت را فقط گرفتن خون و کاستن از فشارزیاد آن می‌دانند. اما طب سنتی- اسلامی‌بر این باور است که حجامت اگر به صورت اصولی و با بکار بستن دستورات معصومین(ع) و حکمای بزرگ انجام شود، اثر قطعی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها دارد.
اصول مهم در زمینه حجامت
مصرف ماده غذایی قبل از حجامت
یکی از اصول حجامت که همواره مورد تأکید امام رضا(ع) بوده است، انجام آن در زمان سیری بوده است. حضرت در این مورد می‌فرمایند: حجامت در حال گرسنگی هیچ سودی جز گرفته شدن مقداری خون ندارد. بنابراین فردی که قصد انجام حجامت دارد باید حدود 20 دقیقه قبل از حجامت چند عدد خرما با مقداری آب یا یک قاشق عسل با مقداری آب و یا یک انار شیرین میل کند. و همچنین باید در نظر داشت که معده فرد حجامت شونده، نباید کاملا پر باشد که در این صورت امکان استفراغ درهنگام حجامت وجود دارد. لذا توصیه می‌گردد که معده شخص حجامت شونده نیمه پر از میوه‌های فوق‌الذکر و آب و عسل باشد.
صرف وقت كافی برای حجامت
یکی دیگر از اصول حجامت این است که فرد حجامت کننده باید حداقل 20 دقیقه برای انجام هر حجامت وقت بگذارد تا نتیجه مطلوب حاصل گردد. بهتر است که دفعات خونگیری با لیوان بیشتر ولی مدت مکش کمتر باشد. به عنوان مثال 5 مرتبه خونگیری 3 دقیقه‌ای در حجامت عام که بین دو کتف انجام می‌شود، نتیجه بهتری از 3 مرتبه خونگیری5 دقیقه‌ای در بردارد.
مكان مناسب حجامت
در ضمن همانطور که در طب سوزنی، باید مکان‌های خاصی را در بدن هدف قرار داد، یک متخصص مجرب طب سنتی-اسلامی هم باید نقاط خاصی از بدن به منظور حجامت با تیغ جراحی خراش دهد تا فرد حجامت شونده نتیجه مطلوب بگیرد.
تشخیص مزاج فرد قبل از حجامت
نکته دیگر آنکه فرد حجامت کننده باید مزاج فعلی بیمار را ارزیابی کند و در صورت مشاهده غلبه خلط دم، صفرا یا سودا حجامت تر(همراه با خونگیری) انجام دهد، اما اگرفقط غلبه خلط بلغم وجود داشت، حجامت خشک یا همان بادکش بدون خونگیری باید انجام داد.
در نظر گرفتن زمان مناسب
همچنین نباید از نظر دور داشت که زمان انجام حجامت در اثر بخشی آن حائز اهمیت می‌باشد. ائمه اطهار(ع) تأکید داشتند که حجامت در اول روز یا آخر روز انجام بگیرد و همچنین ایشان به انجام حجامت در هنگام کامل بودن قرص ماه اصرار داشتند. چرا که در اول و آخر روز که خورشید طلوع و غروب می‌کند و هنگام کامل بودن ماه، بیشترین جاذبه از ناحیه خورشید و ماه متوجه زمین و ساکنین آن می‌شود و به این ترتیب، خروج رسوبات و مواد زائد خون درحین حجامت، سریعتر و بیشتر صورت می‌گیرد.
آثار درمانی حجامت
1- برطرف کردن گرفتگی‌های عروق کرونر قلب از طریق وارد کردن فشار به آن عروق و لایروبی آنها
2- تقویت سیستم ایمنی بدن: بدن انسان در اثر مکش‌های قبل و بعد از ایجاد خراش و تعدد خراشها تصور می‌کند که بشدت مجروح شده است، در حالیکه اینطور نیست. لذا شروع به افزایش تعداد گلبول‌های سفید می‌کند که این منجر به تقویت سیستم دفاعی شخص حجامت شونده می‌شود.
3- رفع آلرژی‌ها: فرض کنید فردی به انگور حساسیت دارد، برای رها شدن از آن باید محل حجامت عام را کمی‌آغشته به آب انگور کرد سپس با ایجاد خراش‌های خیلی کوتاه (نقطه‌ای) در آن محل، مکش انجام داد.
نكات مهم در مورد حجامت
از دیگر نکاتی که باید مورد توجه قرار بگیرد عدم مصرف لبنیات، ترشیجات و سایر سردیجات در 24 ساعت قبل و 12 ساعت بعد ازحجامت می‌باشد. البته در این مورد افرادی که طبع و مزاج گرم دارند، مستثنی هستند. در ضمن مصرف تخم مرغ 24 ساعت قبل و بعد از حجامت ممنوع می‌باشد و همچنین تا 3 ساعت بعد از حجامت از خوردن نمک و غذای شور باید پرهیز کرد و تا 12 ساعت پس از حجامت استحمام ممنوع می‌باشد.
در خاتمه یادآور می‌شوم که دو گروه حجامت را در نظر مردم بی‌اعتبار و بی‌وجه می‌کنند که باید از آنها بر حذر بود:
1-پزشکانی که بدون تحقیق و تفکر، حجامت را زیر سؤال می‌برند و با سواستفاده از جایگاه خود، مردم را از انجام آن منع می‌کنند.
2- حجامی‌که در زمینه طب سنتی-اسلامی تخصص کافی ندارند و اصول دقیق حجامت را به کار نمی‌بندند و در نتیجه نمی‌توانند بیماران و حجامت شوندگان را سوار برکشتی ایمن حجامت کنند و به ساحل امن سلامت برسانند.
