زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

فرزانه صدقی

دكتر شفیعیان، تقسیم غیرمتقارن (برخلاف سلول‌های معمولی)، تكثیر فراوان و قابلیت تبدیل به سلول‌های رده پایین‌تر برای سایر نقاط بدن را از مهم‌ترین شاخصه های اصلی سلول‌های بنیادین برشمردو با توجه به اینكه طی هشت سال اخیر این سلول‌ها برای درمان بیماری‌های پوست و مو كاربرد  یافته اند،گفت: یكی از كاربردهای استفاده از این سلول‌ها در بیماری همچون لك و پیس است كه فرد بیمار رنگدانه‌های پوستش را از دست می‌دهد (یك درصد جامعه مبتلا به این بیماری هستند و مشخصه اصلی آن وجود لكه‌های سفید در نقاط بدن است).

در این روش بیماران به دو گروه ضایعات كمتر از 150 سانتی‌متر مربع و ضایعات گسترده تقسیم می‌شوند.

این محقق پژوهشكده رویان افزود: در بیماران با ضایعات كمتر از 150 سانتی‌متر مربع ابتدا لایه‌ای نازکی از پوست جدا و سلول های آن تفكیك می‌شود .سپس سلول‌ها شمارش و كیفیت آنان بررسی می‌شود و در نهایت به محل لكه های سفید پوست تزریق می‌شوند.

این متخصص پوست و مو اظهار داشت: همچنین در بیماران با ضایعات گسترده، این سلول‌ها پس از برداشته شدن، در یك محیط آزمایشگاهی كشت داده  و پس از گذشت چند ماه به محل ابتلا انتقال داده می‌شوند .

پس از گذشت چند هفته روند رنگدانه‌سازی شروع  وسپس با گذشت 6 الی 12 ماه رنگ پوست به شكل طبیعی بر می گردد. به گفته وی حدود  70 درصد این بیماران به روش‌های متداول درمان‌های دارویی موضعی و خوراكی بهبود پیدا می کنندو 30 درصد بیماران به درمان‌های لیزر، نور درمانی و  پیوند پوست نیاز پیدا می کنند.

گروه زیادی از بیماران  با این روش ها بهبود می یابند. گروه کمی به هیچ یک از این روش ها پاسخی نشان نمی دهند و راه درمانی موثری برای این افراد وجود ندارد.

در نهایت با به كارگیری سلول‌های بنیادی پوست می‌توان این بیماری را معالجه كرد. 

پیشگامان این روش

دكتر شفیعیان با اشاره به اینكه تاكنون 400 بیمار در ایران تحت پوشش این روش درمان قرار گرفته و در مجموع حدود 6 هزار نقطه بیماری توسط این روش درمان شده است، گفت: هم‌اكنون كشورهای هند، چین، آمریكا و انگلستان از پیشگامان این روش درمانی هستند اما کمتر وارد این حیطه به عنوان روش درمانی نشده‌اند و بیشتر در زمینه چاپ مقالات در این زمینه فعالیت می کنند. شاید بتوان گفت كشور ایران یکی بزرگ‌ترین مراكز  سلول درمانی این بیماری می باشد. 

درمان سوختگی‌ها وجوش های عمیق

وی استفاده ازسلول‌های بنیادی را از عوامل مهم درمان جوشگاه‌ها(اسکار) دانست و افزود: هم‌اكنون مهم‌ترین سلولی كه در این زمینه استفاده می‌شود فایبر و بلاست (سلول اصلی لایه میانی پوست یا درم) است كه وظیفه تولید كلاژن و برخی الیاف دیگر پوست را برعهده دارد و با آزاد كردنن واسطه‌های شیمیایی از جمله سایتوكاین‌ها روی اجزای دیگر پوست از جمله لایه سطحی پوست (اپیدرم) تاثیر مستقیم دارند.

این متخصص پوست و مو اظهار داشت: در ضایعات التهابی پوست همچون جوش‌های عمیق، سوختگی‌ها، بریدگی‌ها، قدرت پوست برای ترمیم ضایعه كافی نیست در نتیجه با تشكیل الیاف غیرعادی در محل ترمیم، شكل غیرعادی(اسکار) به وجود می آید.

دكتر شفیعیان تصریح كرد: هم‌اكنونن برای ترمیم ضایعات پوستی روش‌های محدودی وجود دارد كه غالبااثربخشی کاملی ندارند به عنوان مثال برای ترمیم اسکار جوش‌های صورت، روش‌های متداولی همچون لیزر، جراحی ، تراشیدن پوست و پیلینگ شیمیایی عمیق، اغلب كارایی کاملی ندارند .

بنابراین می توان از سلول‌های فیبروبلاست  دربهبود ضایعه استفاده كرد. وی یادآور شد: در این روش قطعه كوچكی از پوست به ابعاد mm 5/3× 5/3 از ناحیه پشت گوش فرد برداشته می‌شود و با تفكیك سلول های آن، سلول‌های درم كشت داده می‌شوند و به تعداد كافی تكثیر و در محل اسكار‌های پوست تزریق می‌شوند؛ معمولا سه نوبت تزریق با فواصل 1 الی 5/1 ماه نیاز است.

چند ماه پس از آخرین تزریق، ترمیم‌ پوست در آن محل شروع می‌شود( ترمیم ایجاد‌شده ماندگاری دایمی دارد). 

به گفته وی مشابه این روش در سایر اسكار‌ها حتی زخم‌های هایپرتروفیك یا کلوئید نیز استفاده می‌شود. 

جوان‌سازی پوست 

این محقق پژوهشگاه رویان با اشاره به اینكه این سلول‌ها در جوان‌سازی پوست و برطرف كردن چین و چروك اطراف دهان، چشم، خطوط اخم، پیشانی، گردن و ناحیه گونه كاربرد دارند، گفت: برای جوان‌سازی پوست نیز باید mm 5/3× 5/3 پوست از پشت گوش برداشته، تكثیر و در سه نوبت تزریقق انجام بشود.

اثربخشی نیز معمولا چند هفته پس از تزریق سوم آغاز می‌شود و به تدریج بر میزان آن افزوده می‌شود (برخلاف سایر روش‌های تزریقی). حداقل اثربخشی این سلول‌ها سال متصور است. 

توقف ریزش مو

وی همچنین با اشاره به كاربرد سلول‌های بنیادی در توقف ریزش مو اظهار داشت: در حال حاضر ریزش مو بنابر علل مختلفی در دو گروه آقایان و خانم‌ها متفاوت است.

اغلب ریزش مو در آقایان وابسته به هورمون مردانه و ژنتیك مستعد است كه پس از سن بلوغ در هر سنی می‌تواند آغاز شود و باا الگوی مختلفی (همیلتون شامل گروه 1 تا 7) كه به صورت استاندارد تعریف شده است، خود را پدیدار كند.

در خانم‌ها نیز ریزش مو می‌تواند مشابه علت آقایان وابسته به هورمون و یا جنبه ارثی و ژنتیكی و یا سایر عوامل همچون فقر و كمبود ذخایر آهن باشد. 

دكتر شفیعیان بیان كرد: در مجموع الگو ریزش مو خانم‌ها براساس درجه‌بندی لودویك به سه درجه (1 تا 3) تقسیم‌بندی می‌شود.

این متخصص پوست و مو، اتوایمیونیتی(خود ایمنی) را یكی دیگر از علل ریزش مو در آقایان و خانم‌ها ذكر كرد و گفت: در حال حاضر تمركز درمانی با استفاده ازز سلول‌های بنیادی بر روی ریزش موی سر غیروابسته به سیستم ایمنی است به عبارتی فرم ریزش مو طبیعی برای خانم‌ها و ریزش مو وابسته به هورمون وابسته به آقایان است. 

دكتر شفیعیان رشد(آناژن)، توقف (كاتاژن)، ریزش ( تلوژن) را سه سیكل مو عنوان كرد و افزود: بنابر تحقیقات دو دهه سلول‌های لایه میانی پوست زیر مو (درم پاپیلار) نقش عمده‌ای در بازسازی و ترمیم مجدد موی سر دارد.

تحقیقات سالهای گذشته نیز نشان دادن می توان با تزریق  این سلول‌هاا در مدل حیوانی  موی جدیدی در مناطقی از پوست كه حتی به طور طبیعی نیز ریشه ندارد (همچون ناحیه كف دست)، ایجاد كرد.

وی یادآور شد: همچنین با استفاده از این سلول‌ها، در گروهی از موش‌ها به نام نیودمایز كه فاقد هرگونه مو بودند ، امكان رشد مو فراهم شد . ظرف سالهای اخیر نیز این تحقیقات در مدل‌های انسانی نیز پیگیری شده است و به نظر می‌رسد در آینده نه چندان دور، نتایج قابل قبولی از این سلول‌ها ارایه بشود.

به گفته وی در این روش نیاز به كاشت مو همچون سایر روش‌های متداول  نیست. در این روش فقط با تزریق سلول به زیر پوست، ریشه مو پدیدار می‌شود.

به گفته وی همچنین سایر روش‌ها همچون استفاده از لیزر محرك مو، استفاده از مزوتراپی، ماساژدادن،گرم كردن پوست سر و استفاده از اشعه مادون قرمز و موارد مشابه آن هنوز به عنوان روش قابل قبول درمان توسط جامعه پزشكی پذیرفته نشده است.

در مواردی هم كه ریزش مو با منشا اتوایمنونیتی پدیدار شده‌اند، استفاده از داروهای تعدیل‌كننده و گاهی سركوب‌كننده سیستم ایمنی اغلب موارد منجر به درمان بیماری می شود. 

درمان سرطان‌های پوستی

دكتر شفیعیان در خصوص كاربرد سلول‌های بنیادی در درمان سرطان‌های پوستی نیز گفت: هم‌اكنون درمانهای مختلفی برای سرطان‌های پوست وجود دارد.

در برخی از سرطان های پیشرفته ممکن است از ژن درمانی بتوان سود جست. بدین معنا كه ابتدا سلول‌های هدف از پوست استخراج و ژنن معیوب (ژنی كه باعث پدیدار شدن سرطان می‌شود) در محیط آزمایشگاهی با استفاده از عوامل انتقال ژن یا تخریب‌كننده یك ژن و یا چسباندن یك ژن (شامل ویروس یا ذرات نانو) ترمیم و به داخل بدن انتقال داده می‌شوند.

وی درخصوص سایر روش های درمانی تصریح كرد: روش دیگر استفاده از سلول‌هایی است كه به سلول‌های تومورال حمله می‌كنند.

همچنین استفاده از واكسن سلولی برای پیشگیری از انواع سرطان پوست در افراد مستعد به این بیماری از دیگر روش های درمانی محسوب می شود. 

ترمیم  سوختگی حاد 

وی با اشاره به كاربرد فراوان این سلول‌ها در درمان سوختگی‌های حاد و وسیع كه پوست كافی برای پوشاندن شان وجود ندارد، گفت: در حال حاضر در برخی از نقاط دنیا تولید پوست الوگرافت و اتولوگ وجود دارد و انجام می‌شود بدین‌گونه كه در محل‌های سوختگی نیازمند به پیوند پوست از پوست خود فرد پوشش داده می شود و درر صورت امكان زمان كافی از كشت سلول‌های پوستی فیبروبلاست و كراتینوسایت خودی و در مواردی كه زمان اندك باشد از پوشش های غیر خودی استفاده می‌شود؛ این امر موجب كاهش مرگ و میر و عوارض ناشی از سوختگی‌های عمیق و وسیع می‌شود.

دكتر شفیعیان در خصوص پیوند پوست و مو از یك فرد به فردی دیگر (الوگرافت) گفت: هم‌اكنون این روش در برخی از كشورها با ایجاد بانك سلول از یك فرد به فرد دیگری قابل استفاده است.

در موارد زیبایی به علت وجود زمان کافی این امكان وجود دارد كه سلول‌ها خود فرد كشت داده شود.  این متخصص پوست و مو در خصوص سایر روش‌های متداول پیوند مو نیز افزود: در حال حاضر پیوند مو با استفاده از لیزر نسبت به پیوند مو به روش متداول مزیتی ندارد.