تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
در مواردیکه آزمایش تجزیه منی دارای مشکل است، مثلا تعداد اسپرم‌ها کم است و زوج از راه طبیعی نمی‌توانند صاحب فرزند شوند، و درمان‌ها نیز موثر نیستند، می‌توان از لقاح مصنوعی استفاده کرد. ولی مشکل اصلی موقعی است که مرد فاقد اسپرم می‌باشد و تعداد اسپرم صفر گزارش شده است که در اصطلاح پزشکی بـــه آن آزواسپرمی (Azoospermia) می‌گویند.
در این مبحث مواردیکه سبب فقدان اسپرم در مایع منی می‌گردند به اختصار توضیح داده می‌شوند. همه بیماران مرد مبتلا به آزواسپرمی (تعداد اسپرم صفر) نابارور مطلق نیستند، عده‌ای از آنها را می‌توان درمان کرد و بدین ترتیب حتی با روش طبیعی بچه‌دار می‌شوند.
یک درصد مردان و 20 درصد مردان نابارور مبتلا به آزواسپرمی هستند. یعنی از هر 5 مرد نابارور یک نفر آنها دارای آزواسپرمی می‌باشد. کلا آزواسپرمی را به سه گروه بزرگ تقسیم می‌کنند: علل قبل از بیضه علل بیضوی علل بعد از بیضه. در مورد هر یک از علل فوق توضیح مختصری داده می‌شود تا خوانندگان محترم آشنائی بیشتری با موضوع بحث داشته باشند.
علل قبل از بیضه
بیضه‌ها دو کار اصلی دارند: تولید هورمون مردانه یا همان تستوسترون و تولید اسپرم یا همان نطفه مردانه. هر یک از موارد فوق تحت تاثیر یک هورمون است که از غده هیپوفیز ترشح می‌شوند. تولید هورمون مردانه تحت کنترل هورمون LH و تولید اسپرم تحت کنترل هورمون FSH می‌باشد. هر دو هورمون از غده هیپوفیز ترشح می‌شوند.
اگر بنا به هر دلیلی غده هیپوفیز هورمون FSH ترشح نکند، مرد مبتلا به کاهش تعداد اسپرم و در مواردی مبتلا به آزواسپرمی می‌شود. در این مردان ما اگر بیائیم این هورمون را برای بیمار تجویز کنیم بیضه‌ها شروع به تولید اسپرم خواهند کرد. علل اختلال هیپوفیز در ترشح هورمون FSH خیلی زیاد است ولی سه مورد آن که دارای اهمیت هستند عبارتند از: کم کاری غده هیپوفیز، افزایش هورمون پرولاکتین خون و تزریق هورمون تستوسترون.
در مورد تزریق هورمون تستوسترون بیشتر توضیح می‌دهم. هورمون تستوسترون اثر مهاری بر روی غده هیپوفیز دارد و اگر در فردی که به آن نیاز ندارد تزریق شود نه تنها سبب مهار هیپوفیز و ایجاد آزواسپرمی می‌شود بلکه در دراز مدت سبب تحلیل رفتن بیضه‌ها نیز می‌گردد.
این همان اتفاقی است که در ورزشکاران و افرادیکه جهت بدن سازی از هورمون تستوسترون استفاده می‌کنند، می‌افتد. شما لابد افرادی را دیده‌اید که هیکل تنومند دارند و هیکل آنها به اندازه دو نفر آدم عادی است. این افراد از این هورمون‌ها استفاده کرده‌اند.
من پرونده‌های متعددی از قوه قضائیه دارم که بعلت شکایت همسر و تقاضای طلاق به اینجانب ارجاع شده‌اند. این افراد تنومند که اکنون بعلت ناباروری کارشان به دادگاه کشیده شده است و همیشه هیکل خود را نیز در خیابان به نمایش می‌گذارند، در معاینه بیضه‌های به اندازه هسته خرما دارند و کل بیضه‌ها از بین رفته است.
علل بیضوی
در علل بیضوی به علت بیماری خود بیضه، اسپرم تولید نمی‌شود. مثلا پسر بچه‌ای مبتلا به بیضه نزول نکرده است و به موقع عمل جراحی نمی‌شود، و یا بیضه دچار عفونت اریونی می‌گردد. اگر پسر بچه یا مردی مبتلا به اریون شود، در 30 درصد موارد بیضه گرفتار می‌شود و اگر بیضه دچار عفونت اریونی شود، متاسفانه تحلیل رفته و از بین می‌رود و اگر دو طرفه باشد، فرد مبتلا دچار آزواسپرمی خواهد شد.
سایر علل که سبب آسیب به تولید اسپرم توسط بیضه‌ها می‌شوند عبارتند از: پرتودرمانی، شیمی درمانی، استفاده از بعضی از داروها و ضربه به بیضه‌ها. لیست این بیماری‌ها بسیار زیاد است و گاها با تجویز دارو می‌توان تولید اسپرم را تحریک کرد.
علل بعد بیضوی
وقتی اسپرم در بیضه تولید شد باید توسط راه‌های منی بر از بیضه خارج گردد. هر گونه انسداد در این راه‌ها سبب می‌شود که اسپرم در داخل بیضه مانده و نتواند خارج شود و تعداد اسپرم مایع منی صفر خواهد بود. در اصطلاح پزشکی به آن فقدان اسپرم (آزواسپرمی) انسدادی می‌گویند.
در بررسی مردیکه با آزواسپرمی پیش پزشک مراجعه کرده است، اولین قدم این است که تشخیص داده شود، آزواسپرمی انسدادی است یا غیر انسدادی، چون درمان آنها کاملا متفاوت است. علل قبل از بیضه و علل بیضوی سبب آزواسپرمی غیر انسدادی می‌شوند، ولی علل پس از بیضه سبب آزواسپرمی انسدادی می‌گردند.
اسپرمی که در بیضه تولید می‌شود از دو لوله اصلی عبور می‌کند ابتدا وارد لوله‌ای بنام اپیدیدیم می‌شود، این لوله در انتها تبدیل به لوله منی بر می‌گردد (همان لوله‌ایکه در مردان جهت جلوگیری از بارداری همسر با جراحی بسته می‌شود و در اصطلاح گفته می‌شود که فلانی لوله‌های خود را بسته است).
این لوله در انتها وارد مجرای انزالی شده که منی را بداخل مجرای ادرار می‌ریزد. انسداد در هر کدام از قسمت‌های فوق سبب آزواسپرمی می‌گردد. یکی از علل شایع آن، عفونت اپیدیدیم است که اغلب عفونت بیضه تشخیص داده می‌شود. اگر اپیدیدیم کرارا دچار عفونت شود، بسته می‌شود. عفونت بیضه بیشتر ناشی از بیماری‌های آمیزشی است.
بیماری دیگری که سبب آزواسپرمی انسدادی می‌شود، فقدان مادرزادی لوله‌های منی بر است. در بعضی افراد بطور مادرزادی هر دو لوله منی بر وجود ندارند. با معاینه به راحتی می‌توان این موضوع را تشخیص داد...
برای خواندن بخش دوم -آزواسپرمی چيست؟- اینجا کلیک کنید.
