سیر بیماری
سیر طبیعی بیماری نسبتا ناشناخته است و بسیاری از جنبه‌های پیشرفت بیماری كماكان كشف نشده است. قبل از كشف PSA تقریبا نیمی از بیماران با توشه ركتال غیرطبیعی و یا علائم ادراری تشخیص داده می‌شدند و اكثر آنها از لحاظ بالینی در مرحله پیشرفته قرار داشتند كه درمان قطعی موضعی را غیرممكن می‌ساخت؛ ولی كشف PSA علاوه بر اینكه امكان تشخیص زودرس بیماری را فراهم كرد باعث یافتن سرطان‌هایی شد كه از لحاظ بالینی كم‌اهمیت بوده و درمان آنها تغییری در طول عمر بیمار ایجاد نمی‌كرد.
برای مثال، مطالعات ثابت كرده اند كه فقط 7 درصد بیمارانی كه مبتلا به سرطان با نمره گلیسون 2 تا 4 هستند، نهایتا از عوارض ناشی از سرطان خواهند مرد. در حال حاضر به نظر می‌رسد مهم‌ترین عوامل مؤثر در سیر بیماری مرحله بالینی (stage) و وخامت پاتولوژیك (gleason grade) باشد؛ به طوری كه احتمال پیشرفت مبتلایان در مرحله T1a طی 10 سال بسیار كم است و فقط 10 درصد مبتلایان مرحله T2b طی 10 سال پیشرفت می‌كنند.
احتمال عدم متاستاز 10 ساله در مرحله T2 با درجه وخامت‌ها 1، 2 و 3 به ترتیب 81 درصد، 58 درصد و 26 درصد است. در مرحله T3 این میزان به 25 درصد كاهش می‌یابد. بنابراین با افزایش مرحله و وخامت پاتولوژیك از احتمال حیات 10 ساله كاسته می‌شود.
بنابراین با وجودی كه در حال حاضر بیشتر موارد سرطان پروستات در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند و رشدی كند دارند، نهایتا در طولانی‌مدت چنانچه فرصت یابند پیشرفت كرده و متاستاز خواهند داد. این نكته بر لزوم درمان رادیكال موضعی در افرادی كه امید زندگی بیش از 15 سال دارند، تاكید می‌كند.
غربالگری
اندیكاسیون غربالگری با PSA و توشه ركتال، سن بالای 50 سال و حداقل امید به زندگی 10 سال است. البته در افراد در معرض خطر (مانند سابقه خانوادگی مثبت) می‌توان از سنین پایین‌تر غربالگری را آغاز كرد. همه افراد باید از فواید و مضرات غربالگری كاملا مطلع شوند. یافته‌های مهم توشه ركتال ندول و یا پروستات سفت است. البته به خاطر داشته باشید كه بسیاری از موارد سرطان پروستات با معاینه طبیعی یافت می‌شوند.
در صورت بالا بودن PSA و یا یافته غیرطبیعی توشه ركتال باید بیوپسی از پروستات صورت گیرد. بهتر است این بیوپسی با كمك سونوگرافی از راه مخرج انجام شود. نتیجه بررسی بافت شناسی تشخیص را تایید می‌كند. در مواردی كه نتیجه پاتولوژی با وجود بالا ماندن مستمر PSA و یا شك بالینی زیاد منفی بوده است، می‌توان مجددا بیوپسی وسیع‌تری انجام داد.
تشخیص
در گذشته مبتلایان به سرطان پروستات طی بررسی دلایل ایجاد علائم دستگاه ادراری تحتانی تشخیص داده می‌شدند، ولی در حال حاضر اغلب بیماران حین غربالگری و به دلیل افزایش PSA و یا توشه ركتال غیرعادی تشخیص داده می‌شوند. گرچه هنوز مواردی هستند كه به طور اتفاقی با بررسی بافت شناسی به دست آمده از جراحی پروستات اثبات می‌شوند. ابزارهای تشخیص سرطان پروستات عبارتند از:
PSA: یك گلیكو پروتئین تك‌زنجیره‌ای است كه خواصی مشابه با كموتریپسین دارد PSA .با خواص پروتئازی خود اتصال‌های پپتیدی نطفه منعقد شده را شكسته و باعث مایع شدن نطفه می‌گردد. حد طبیعی PSA برابر ng/ ml 4 در نظر گرفته می‌شود. گرچه بسیاری معتقد به در نظر گرفتن سن در تعیین حد طبیعی PSA هستند.
این گروه معتقدند حد طبیعی در دهه پنجم 2/5، در دهه ششم 3/5 و در دهه هفتم زندگی 4/5 است. این نكته را در نظر داشته باشید كه PSA اختصاصی پروستات است و نه سرطان پروستات؛ لذا سایر بیماری‌های پروستات همانند BPH و پروستاتیت قادر به افزایش سطح PSA هستند.
به منظور افزایش ویژگی PSA از بعضی خصوصیات آن مانند «سرعت PSA » و «نسبت PSA آزاد به كل» استفاده می‌شود. سرعت PSA به میزان افزایش PSA در طول زمان اطلاق می‌گردد. اگر این سرعت سالانه بیش از 0/75 نانوگرم در میلی لیتر باشد، حدس بدخیمی‌را تقویت می‌كند.
دیده شده است كه نسبت PSA آزاد به كل در بدخیمی پروستات كاهش می‌یابد. به طوری كه اگر این نسبت بیشتر از 25درصد باشد احتمال وجود بدخیمی فقط 8 درصد است؛ در صورتی كه اگر این نسبت كمتر از 10 درصد باشد احتمال یافتن سرطان پروستات به بیش از 50 درصد افزایش می‌یابد. این نكته را به خاطر داشته باشید كه استفاده از فاكتورهای فوق بیشتر در موارد مشكوكی كه PSA بین 4 تا 10 دارند، مفید است و به تصمیم‌گیری در رابطه با روند تشخیص كمك می‌كند.
برای خواندن بخش اول- سرطان پروستات- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- سرطان پروستات- اینجا کلیک کنید.
