دکترسیدعلیرضا مهدویانی؛ فوق تخصص آسم و آلرژی
بیماری آلرژی یا حساسیت یكی از بیماری‌های سیستم ایمنی است كه شیوع آن در سرتاسر جهان در حال افزایش است. اگرچه بیماری خیلی خطرناكی نیست، اما می‌تواند مشكلات بسیاری را برای بیماران و هزینه زیادی را برای جامعه ایجاد كند. خوشبختانه آلرژی‌ها به خوبی قابل تشخیص، پیشگیری و قابل كنترل هستند.
آلرژی چیست؟
آلرژی واكنش بیش از حد بدن به موادی است كه در حالت عادی برای بدن زیان‌آور نیستند. در واقع یك واكنش مضر است كه سیستم ایمنی بدن را درگیر میكند. به نظر می‌رسد زمینه این واكنش بیش از اندازه، ارثی است و «آتوپی» نام دارد. افرادی كه آلرژی ندارند، عوامل آلرژی‌زا را تحمل می‌كنند و علامتی ندارند؛ ولی بدن افراد مبتلا به آلرژی ممكن است در اثر تماس مكرر با عوامل آلرژی‌زا حساس شود و پادتن تولید كند.
تولید این پادتن‌ها منجر به آزادسازی مواد شیمیایی در بدن، مانند هیستامین و بروز علائم بالینی آلرژی می‌شود. به همان اندازه كه عوامل متفاوت هستند، واكنش‌ها نیز متفاوتند. معمولاً واكنش به یك اندام مانند پوست، دستگاه تنفس و یا دستگاه گوارش محدود می‌شود، اما در موارد نادر تمام اندام‌ها ممكن است درگیر شده و به یك فوریت پزشكی خطرناك بنام آنافیلاكسی منجر شوند.
علائم آلرژی متفاوت است و معمولا به صورت عطسه، سرفه، خارش یا دانه های ریز پوستی تظاهر میكند. همچنین ممكن است علائم مربوط به اندام‌های مختلف بدن مثل چشم‌ها، گوش، پوست یا ریه‌ها كاملاً متفاوت باشند.
انواع مختلف آلرژی چیست؟
اگرچه آلرژی انواع متفاوت دارد، اما سه نوع عمده آنها عبارتند از: آلرژی‌های دستگاه تنفس: شامل حساسیت بینی (تب یونجه یا آلرژی بهاره) و آسم آلرژیك آلرژی‌های پوستی: شامل اگزما یا درماتیت آتومیك آلرژی‌های گوارشی: شامل حساسیت‌های غذایی
علائم
گرفتگی بینی و سرفه به عنوان علائم آلرژی تنفسی، شایع‌ترین نوع آلرژی است. آلرژی بینی (رینیت) و آسم از شایع‌ترین انواع آلرژی‌ها هستند. آلرژی راههای تنفسی فوقانی را رینیت آلرژیک و آلرژی راههای تنفسی تحتانی را آسم می‌نامند.
آلرژی بهاره یا تب یونجه
«تب یونجه» یك اشتباه مصطلح است، زیرا عامل این بیماری یونجه نیست، بلكه در اثر گرده گیاهان به‌وجود می‌آید. بنابراین اصطلاح حساسیت بینی یا آلرژی بهاره، صحیح‌تر به نظر می‌رسد. رینیت آلرژیك فصلی كه آلرژی بهاره نیز نامیده می‌شود، یكی از شایع‌ترین بیماری‌های آلرژیك در دنیا و نیز در كشور ما است.
در واقع هر ساله با شروع فصل بهار، تعداد زیادی از مردم دچار علائم عطسه، خارش و آبریزش از بینی، اشك‌ریزش و خارش چشم می‌شوند. آلرژی بهاره معمولا در اثر گرده‌های گیاهان كه در این فصل گرده‌افشانی می‌كنند (معمولاً درختان) به وجود می‌آیند. این آلرژن‌ها می‌توانند افراد آلرژیك را در هرسنی (كودك و بزرگسال) تحت تأثیر قرار دهند.
به نظر می‌رسد به دلیل تنوع اقلیمی در ایران و مناطق مختلف جغرافیایی، شروع آلرژی بهاره در مناطق مختلف ایران یك زمان خاص نیست. علائم شایع این آلرژی عبارتند از: عطسه، آبریزش از بینی، گرفتگی و خارش بینی و گاه گلو. ترشح و خارش چشم و گوش نیز ممكن است از دیگر علائم آلرژی بهاره باشند.
آب و هوا چه تأثیری در حساسیت دارد؟
وضعیت آب و هوا ممكن است در غلظت گرده گیاهان مؤثر باشد. هوای گرم و خشك و همراه با باد، سبب گسترش دانه گرده‌ها می شود. این نوع آب و هوا حساسیت بینی را افزایش می‌دهد. برعكس، باران سبب شسته‌شدن دانه گرده‌ها شده، حساسیت بینی را كاهش می‌دهد.
زمان حداكثر میزان گرده افشانی در مورد هر گیاه و در هر منطقه‌ای از جهان متفاوت است. هر چه به طرف قطب شمال برویم، فصل گرده‌افشانی دیرتر آغاز می‌شود. گرده‌افشانی درختان زودتر از سایر گیاهان و از حدود دی تا اردیبهشت ماه هر سال بسته به اینكه در چه منطقه‌ای واقع شدهاند، شروع می‌گردد.
پیشگیری و درمان
قدم اول در پیشگیری از آلرژی، پر هیز از آلرژن است. البته این كار حتماً باید بعد از تشخیص پزشك صورت گیرد؛ زیرا همیشه آسان نیست و ممكن است سبب مشكلات روحی شود. برای كاهش آلرژن‌های خانگی باید فضای خانه به طور مرتب گردگیری و نظافت شود تا این آلرژن‌ها كاهش یابند. از طرف دیگر هوای تازه و كاستن از رطوبت منزل نیز در بهبود علائم آلرژی مؤثر است.
اگر به پشم گربه و یا سگ حساسیت وجود دارد، باید از تماس با این حیوانات خودداری شود و حیوانات خانگی در خارج از منزل نگهداری شوند. بهترین راه مقابله با آلرژی بهاره، اجتناب از گرده گیاهان است. توجه داشته باشید كه بخش مهمی از بهار عبارت است از در طبیعت بودن و لذت بردن از هوای مطبوع این فصل.
اگر نكات پیشگیرانه رعایت شود، دلیلی وجود ندارد كه حتی افراد با شدیدترین حالات این بیماری از گردش در طبیعت باز بمانند. اساس این پیشگیری‌ها عبارتند از: فعالیت‌های روزانه را حتی‌‌المقدور در روز از صبح زود به اواسط روز موكول كنید. معمولاً حداكثر بار آلرژن‌ها در سطح زمین، ابتدای صبح و انتهای روز است.
یك خانه‌تكانی مناسب انجام دهید. پنجره‌ها، قفسه‌های كتاب، سیستم‌های تهویه از گردوخاك و كپك‌ها و قارچ‌های احتمالی را كه در طول زمستان جمع شدهاند، پاك كنید. در روزهای بادی در خانه بمانید. هنگام حركت با ماشین از سیستم تهویه داخل ماشین استفاده كنید (بجای آنكه پنجره‌های ماشین پایین باشند).
هر شب قبل از خواب دوش بگیرید. پوشش بستر خواب خود را هر هفته در آب داغ بشویید. به طور كلی مهم‌ترین مسئله در درمان انواع مختلف آلرژی، شناسایی عوامل تشدیدكننده و پرهیز از آنهاست.
