از جمله عوارض استفاده از پستانك و سرشیشه عبارتند از: سردرگمی شیرخوار در مكیدن، در نتیجه امتناع او از گرفتن پستان مادر، کوتاه شدن طول مدت مکیدن پستان در شبانه روز، به دلیل عدم مكیدن و تحریك پستان و نهایتاً کم شدن تولید و برداشت شیر و کندی افزایش وزن شیرخوار، کاهش مدت تغذیه انحصاری با شیرمادر، کوتاه شدن دوره تغذیه با شیرمادر و در نهایت احتمال قطع شیردهی و محروم شدن شیرخوار از شیرمادر، عفونت گوش میانی(گوش درد).
عفونت قارچی دهان و برفك، پوسیدگی دندان و رشد دندانی نامناسب شیرخوار، اثر سوء بر تمایل كودك برای تقلید صداها و تکلم صحیح، اثر زیانبار بر تكامل روانی اجتماعی كودك، وابستگی مداوم شیرخوار به گول زنک (پستانک) و افزایش احتمال حاملگی مجدد مادر، همچنین احتمال بروز ماستیت و آبسه پستان در برخی مادران. باید توجه داشت که برخی از این اثرات نامطلوب دائمی بوده و اصلاح پیامدهای آن در مراحل بعدی زندگی بی نهایت مشكل است.
چه زمان و چگونه باید کودک را از شیر گرفت؟
زمان از شیر گرفتن در کشورهای مختلف متفاوت است و آخرین اطلاعات و توصیه‌ها، سنین دو سالگی به بعد را پیشنهاد می‌کنند. تصمیم در مورد از شیرگرفتن بستگی به شرایط جسمی، روانی مادر و کودک و ویژگی‌های خانواده دارد. بهترین روش از شیر گرفتن، روش تدریجی است که معمولاً بدون مشکل و در طی چند ماه اتفاق می‌افتد و هم برای مادر و هم برای کودک بسیار راحت‌تر است.
در این روش چون از شیر گرفتن تدریجی است، درد پستان و احیاناً عفونت پستان همچنین مشکلات عصبی، روانی و تغییرات هورمونی مادر که در یک باره از شیر گرفتن اتفاق می‌افتد به وجود نمی‌آید و کودک نیز دچار ضربه روانی نمی‌شود. به این ترتیب کودک کم‌کم علاقه به شیرخوردن را از دست می‌دهد و ممکن است خودش یک‌باره آن را کنار بگذارد.
بنابراین بعد از دو سال کامل که کودک از شیرمادر بهره‌مند شده و هر روز 5 وعده غذا (سه وعده غذای اصلی و دو میان وعده) می‌خورد و مایعات را هم با لیوان می‌نوشد، می‌توان یک تا دو وعده شیر پاستوریزه (هر بار 200 میلی‌لیتر) یا مایعات مقوی را جایگزین شیرمادر کرد. در طی مدت از شیر گرفتن، به مادر توصیه می‌شود که خود پیشنهاد شیردادن نکند ولی اگر زمانی کودک تمایل به شیرخوردن داشت از او دریغ ننماید، به‌ویژه وقتی کودک بیمار باشد که فقط اشتها به خوردن شیر مادر دارد و غذای دیگری را تحمل نمی‌کند.
بنابراین پیشنهاد می‌شود مادران عزیز از توصیه‌های زیر که فقط به عنوان یک راهنما است، استفاده کنند:
اول به تدریج وعده‌های شیر قبل و بعد از ظهر را کم کنید به این ترتیب که فاصله شیردادن‌ها را بیشتر کنید تا خود به خود یک وعده شیردهی حذف شود، ولی قبل از خواب ظهر و قبل از خواب شب و صبح‌ها بعد از بیدار شدن کودک، شیر خودتان را به او بدهید.
برای قطع وعده‌های شیر روزانه، اقدامات زیر را انجام دهید:
برنامه همیشگی روزانه را عوض کنید مثلا اگر او را از مهد کودک بر می‌دارید به جای این که به منزل بیایید به فروشگاه یا پارک بروید تا سرگرم شود و هوس شیر خوردن نکند.
سرگرمی‌های جدید برایش پیدا کنید.
زمان شیرخوردن او را پیش‌بینی کنید و چیزی در دسترس داشته باشید مثلا یک میان وعده یا یک نوشیدنی مورد علاقه او را همراه داشته باشید.
اگر در صندلی یا محل مخصوصی همیشه به کودک شیر می‌دادید از این محل استفاده نکنید تا کودک به یاد شیر خوردن نیفتد و تقاضای شیر نکند.
اجازه ندهید کودک، شما را بدون لباس ببیند و هوس شیر خوردن کند.
وقتی می‌خواهید وعده صبح شیردادن (بعد از بیدار شدن کودک) را قطع کنید در صورت امکان از سایر افراد خانواده کمک بگیرید یعنی سعی کنید زودتر از کودک از خواب بیدار شوید تا هنگامی که او بیدار می‌شود، همسرتان یا یکی دیگر از افراد آشنای خانواده در کنارش باشد.
و بالاخره برای قطع وعده شیرخوردن قبل از خواب، اول یک شب در میان و پس از چند شب آن را دو شب در میان و باز بعد از چند شب آن را سه شب در میان کنید تا به تدریج خود کودک دیگر تقاضای شیر نکند.
بعد از قطع شیردهی، چه تغییراتی به وجود می‌آید و مادر چه باید بکند ؟
ممکن است ترشح شیر تا چند ماه وجود داشته باشد که شبیه کلستروم است، بعد غلیظ‌تر شده و بالاخره قطع می‌شود. مقداری از آب بدن دفع می‌شود لذا وزن مادر تا حدودی کاهش می‌یابد. دانه‌های چربی روی پستان به‌تدریج کم می‌شوند. توصیه می‌شود که مادر بعد از قطع شیردادن، دریافت کالری روزانه خود را کمتر کند تا بتواند چربی‌های ذخیره شده را از دست بدهد همچنین برای جلوگیری از شل شدن و افتادگی پستان‌ها هر روز ورزش کند به ویژه حرکات ورزشی که در هنگام شنا کردن انجام می‌شود.
توجه
قطع شیردادن به عنوان قطع ارتباط عاطفی تلقی نمی‌شود بلکه در مواقعی که کودک نیاز به در آغوش گرفتن دارد، خسته یا افسرده است و یا درد دارد مادر باید او را با مهربانی در آغوش بگیرد و آرام کند و عشق و علاقه خود را این بار نه از طریق شیردادن بلکه از طریق نوازش کردن و محبت کردن، به او نشان دهد.
برای خواندن بخش اول- 10 نکته مهم در مورد تغذیه با شیرمادر- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش دوم- 10 نکته مهم در مورد تغذیه با شیرمادر- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- 10 نکته مهم در مورد تغذیه با شیرمادر- اینجا کلیک کنید.
