زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 دكتر لادن سيفی؛ متخصص زنان و زايمان

خونریزی واژینال در تمام چهل هفته حاملگی ممكن است دیده شود.

منشا خونریزی همیشه مادری است نه جنینی. این خونریزی ممكن است در اثر پاره شدن عروق دسیدوال یعنی بستر جفت باشد یا در اثر ضایعات رحم، دهانه رحم و یا واژن.

خونریزی‌های حاملگی را بر اساس سن حاملگی تقسیم‌بندی می‌كنند؛ خونریزی 3 ماهه اول، سه ماهه دوم، سه ماهه سوم و بر اساس كم یا شدید بودن آن، همراه بودن با درد یا بدون درد بودن، متناوب بودن یا مداوم بودن و نیز با توجه به علایم بالینی مثل حال عمومی مادر و علایم حیاتی شامل فشارخون و نبض و شدت كم‌خونی‌اش، وجود یا از بین رفتن صدای قلب جنین و در نهایت با استفاده از آزمایشگاه و سونوگرافی در مورد بیمار تصمیم‌گیری می‌شود. 

خونریزی 3 ماهه اول 

بیست تا چهل‌ درصد خانم‌های حامله دچار درجاتی ازخونریزی در سه ماهه اول حاملگی می‌شوند كه معمولا به یكی از این دلایل است:

خونریزی فیزیولوژیك: حاصل از جایگزینی جفت اولیه در رحم. این خونریزی معمولا خفیف است، حدوداً موقع انتظار قاعدگی دیده می‌شود، مدتش كوتاه و رنگش روشن است یعنی از نظر مدت، مقدار و رنگ با خونریزی معمول قاعدگی متفاوت است.

این خونریزی برای حاملگی تهدیدی نیست و نیازی به درمان ندارد ولی نیاز به تشخیص قطعی دارد و باید با تهدید به سقط و حاملگی خارج رحمی تشخیص افتراقی داده شود.

تهدید به سقط: در تهدید به سقط خونریزی ادامه می‌یابد و ممكن است متناوب باشد.

اگر خونریزی شدید شود و بیش از حجم قاعدگی باشد یا دفع لخته داشته باشد یا علاوه بر پد بهداشتی لباس بیمار هم خیس شود معمولا منجر به سقط می‌شود.

یادمان باشد كه حدود 60 درصد علت سقط‌های 3 ماهه اول اشكال كروموزومی در جنین است، لذا سقط گاه مكانیسمی برای جلوگیری از خلقت ناقص و معیوب نسل است.

بعضا علت سقط تشكیل نشدن جنین است كه به آن تخم پوچ می‌گوییم(Blighted ovum). سن بالای 35‌سال در مادر، سیگار یا قلیانی بودن مادر، فاصله كمتر از 18ماه بین حاملگی‌ها از دیگر علل سقط هستند.

معمولا وقتی در سونوگرافی قلب جنین رویت شد شانس سقط كمتر می‌شود. گاه جنین می‌میرد و پس از مدتی كه از مرگ داخل رحمی گذشت خونریزی ظاهر می‌شود كه معمولا تیره‌رنگ و غلیظ است.

قبل از بروز این نوع خونریزی ممكن است خانم باردار احساس پس رفت علایم حاملگی را داشته باشد، مثلا سینه‌ها نرم می‌شوند، تهوع برطرف می‌شود و رحم كوچك می‌شود.

ضایعات التهابی، بدخیمی دهانه رحم یا تومور خوش‌خیم واژن و دهانه رحم و رحم می‌تواند علت خونریزی 3 ماهه اول باشد.

مثل پولیپ دهانه رحم، پولیپ و میوم ساب موكوز رحمی، اكتتروپیون و پارگی واژن. در این حالت خونریزی معمولا كم، روشن و متناوب است و بیشتر به صورت لكه‌بینی است تا خونریزی.

در خونریزی 3 ماهه اول حاملگی معاینه با اسپكولوم می‌تواند به تشخیص افتراقی این ضایعات از سایر علل كمك كند. آزمایش بتا hcg و سونوگرافی رحمی نیز از راه‌های تشخیص‌اند.

خونریزی به علت حاملگی مولار (بچه‌‌خوره): حالتی غیر طبیعی از حاملگی است، در بیشتر موارد جنین وجود ندارد (مول كامل) و در جفت مایع جمع می‌شود و منظره دانه‌ انگوری می‌دهد.

گاه جنین با اختلال كروموزومی ممكن است همراه حاملگی مولار باشد (مول ناكامل).

رنگ خونریزی حاملگی مولار تیره و معمولا شروع آن با لكه‌بینی است. در حاملگی مول در بیشتر موارد اندازه رحم بزرگ‌تر از سن حاملگی لمس می‌شود و فرد استفراغ شدید حاملگی دارد.

تشخیص قطعی با سونوگرافی رحمی است. شیوع مول در حاملگی نوجوانان و افراد بالای 35 سال بیشتر است.  از عوامل خطر دیگرمصرف سیگار و قلیان و كمبود ویتامین A هستند.

حاملگی خارج رحمی: در بیشتر مواقع در لوله رحمی صورت می‌گیرد و اورژانس مامایی است.

معمولا فرد تاخیر قاعدگی دارد، تست حاملگی مثبت می‌شود، لكه‌بینی با درد همراه است و سونوگرافی ساك حاملگی را در خارج از رحم گزارش می‌كند.

شایع‌ترین علت خونریزی سه ماهه اول تهدید به سقط و بدترین آن حاملگی خارج رحمی است كه معمولا نیاز به جراحی دارد.

عوامل مساعد كننده برای حاملگی خارج رحمی عبارتند از وجود عفونت لگنی با سابقه آن در 3 ماهه اخیر، سابقه جراحی لگنی، وجود IUD در رحم، داشتن سابقه قبلی حاملگی خارج رحمی.

در خونریزی سه ماهه اول حاملگی حتما باید Rh بیمار و همسر را بدانیم كه در مورد تزریق ایمون گلوبولین آنتی D تصمیم‌گیری کنیم.

خونریزی 3 ماهه دوم حاملگی، قبل از بیست هفتگی (20-13هفتگی)

در این سن حاملگی خونریزی كم، متناوب و بدون درد می‌تواند به دلایل زیر باشد:

نشانه زایمانی (show) حاصل از نارسایی دهانه رحم باشد

جفت سرراهی كناری (نه كامل) 

ضایعات واژن، دهانه رحم

معاینه با اسپكولوم لازم است كه ضایعات دهانه رحم، وجود پرده های جنینی در واژن تشخیص داده شود. اگر خونریزی شدید باشد و به ویژه با درد همراه باشد بیشتر كندگی جفت مطرح می‌شود. در این حالت ممكن است جنین هم سریعا دچار مرگ شود و صدای قلب شنیده نشود و یا در سونوگرافی ضربان قلب دیده نشود. در سونوگرافی كنده شدن جفت در بستر جفت، بصورت لخته (هماتوم) پشت جفت دیده می‌شود. فاصله كم بین دو حاملگی كمتر از 12 ماه (یكسال) شانس جفت سر راهی و كنده شدن جفت را بالا می‌برد.

خونریزی بعد از هفته بیست تا موقع زایمان

1-كنده شدن جفت: فاكتورهای مساعد كننده ضربه، مصرف سیگار، فشارخون بالاو پارگی زودرس كیسه آب هستند.

در كندگی جفت میزان خونریزی كم واژینال الزاماً نشان دهنده شدت كم خونریزی نیست چون خونریزی مخفی داخل رحم و نیز داخل عضله رحم هم در كندگی جفت داریم كه به بیرون راه پیدا نمی‌كنند.

كندگی جفت شدید خطر مرگ برای جنین و خطرات زیادی برای مادر دارد. اگر جنین زنده بماند به دلیل زایمان زودرس یا كم‌خونی یا اپگار پایین نیاز به مراقبت ویژه دارد.

تشخیص افتراقی جفت سرراهی با كندگی جفت با کمک سونوگرافی قطعی می‌شود.

2- جفت سرراهی: جفت كه باید در محل طبیعی كه در خلف رحم است (پشت رحم) قرار گیرد در نزدیك به دهانه رحم قرار می‌گیرد و راه خروج جنین را می‌گیرد.

جفت سرراهی اگر كاملا دهانه رحم را بپوشاند بسیار خطرناك است. خطر خونریزی مادری و جنینی دارد و حتما فردی كه جفت سرراهی دارد باید در مرکز مجهز به اتاق عمل و تیم جراحی زنان و بیهوشی تحت نظر باشد.

گاه لبه جفت به کنار دهانه رحم (نه تمام دهانه رحم) كشیده می‌شود و كناری گفته می‌شود و خطرش كمتر است.

جفت سرراهی در اوایل حاملگی ممکن است وجود داشته باشد و با بزرگ شدن رحم به بالا كشیده شود و در اواسط حاملگی دیگر سرراهی نباشد.

3-  Show (نشانه زایمانی): وقتی دهانه رحم به دلیل زایمان چه زودرس و چه به موقع می‌خواهد باز شود پلاك مخاطی كه دهانه رحم را در این مدت بسته بود بر اثر انقباضات به بیرون رانده می‌شود معمولا با كمی خونریزی روشن همراه است كه به آن نشانه می‌گوییم.

گاه به دنبال معاینه در اواخر ماه 9 نشانه دیده می‌شود. دیدن نشانه زایمانی خطری ندارد.

4- اختلالات بند ناف بصورت Vasa previa و اختلال نبودن ژله دور محمل چسبیدن بند ناف به جفت نیز از علل خونریزی موقع زایمان است. كلا هر خونریزی در حاملگی غیر طبیعی تلقی می‌شود و پیگیری می‌خواهد تا خلافش ثابت شود، چون خطر برای مادر و جنین دارد.