به قلم : سمیرا ملاین ، دانشجوی دکتری تخصصی مامایی ، پژوهشگر مرکز تحقیقات سلامت جنسی و باروری ، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری
دکتر صغری خانی : استاد گروه بهداشت باروری و مامایی، مرکز تحقیقات سلامت جنسی و باروری ، دانشکده پرستاری و مامایی نسیبه ساری، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری
تحریریه زندگی آنلاین : چاقی به‌عنوان یک مشکل بهداشتی جهانی رو به افزایش است و این روند به‌ویژه در زنان در سنین باروری برجسته‌تر است. این مسئله نه‌تنها برای سلامت مادران خطرناک است، بلکه می‌تواند پیامدهای منفی زیادی برای سلامت نوزادان و کودکان به دنبال داشته باشد.
تعریف و طبقه‌بندی چاقی و اضافه‌وزن
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، افراد با شاخص توده بدنی (BMI) زیر 18.5 به‌عنوان کم‌وزن، افرادی که BMI بین 18.5 تا 25 دارند وزن نرمال، کسانی که BMI بین 25 تا 30 دارند اضافه‌وزن و افرادی که BMI بالای 30 دارند چاق محسوب می‌شوند.
چاقی مادر و پیامدهای آن برای سلامت مادر و کودک
چاقی در دوران بارداری می‌تواند مشکلات زیادی برای مادر و کودک به همراه داشته باشد. زنان باردار با BMI بالا در معرض خطر ابتلا به مشکلاتی همچون موارد زیر هستند:
پره‌اکلامپسی (فشار خون بالا)
دیابت بارداری
ترومبوآمبولیسم (لخته‌های خون)
مرده‌زایی (مرگ جنین)
همچنین، نوزادانی که از مادران چاق به دنیا می‌آیند، ممکن است با این مشکلات مواجه شوند:
ماکروزومی (وزن بالای نوزاد)
زایمان سزارین
آسیب‌های نوزادی مانند فلج عصبی یا شکستگی‌ها
بیشتربخوانید:
چاقی مادر بیماری ها است
چاقی در دوران کودکی
در بلندمدت، چاقی مادر می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های متابولیکی مانند دیابت، سکته مغزی، بیماری‌های قلبی و آسم را در کودکان افزایش دهد. در سال‌های اخیر، مطالعات مختلف نشان داده‌اند که عوامل محیطی و زیستی در دوران بارداری می‌توانند بر رشد مغز جنین تاثیر بگذارند و برخی از این عوامل ممکن است خطر ابتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) را در کودکان افزایش دهند. یکی از این عوامل، افزایش وزن مادر در دوران بارداری است.
چاقی مادر و ارتباط آن با اختلال نقص‌توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
چندین مطالعه نشان داده‌اند که چاقی مادر در دوران بارداری، به‌ویژه با BMI بالا، می‌تواند خطر ابتلا به ADHD در کودکان را افزایش دهد. این ارتباط می‌تواند ناشی از چند مکانیسم بیولوژیکی باشد:
التهاب سیستمیک: چاقی باعث افزایش التهاب در بدن می‌شود که این التهاب می‌تواند به رشد مغز جنین آسیب برساند.
تغییرات هورمونی: تغییرات در سطح هورمون‌ها مانند انسولین و کورتیزول در دوران بارداری ممکن است بر رشد عصبی جنین تأثیر منفی بگذارد.
کاهش جریان خون به جنین: چاقی مادر می‌تواند باعث کاهش جریان خون به جنین شود که این امر می‌تواند تکامل مغز و سیستم عصبی کودک را تحت تأثیر قرار دهد.
بیشتربخوانید:
زنان دارای اضافه وزن که می‌خواهند بچه‌دار شوند بخوانند
شواهد موجود از مطالعات
مطالعات مختلف نشان می‌دهند که چاقی مادر با افزایش خطر ADHD در کودکان مرتبط است. برخی از این مطالعات عبارتند از:
مطالعه‌ای که نشان می‌دهد چاقی مادر
(BMI ≥ 30) خطر ابتلا به ADHD را در کودکان افزایش می‌دهد.
مطالعه‌ای سوئدی که تأیید کرد مادران چاق و دارای اضافه‌وزن، فرزندانی با خطر بالاتر ADHD دارند.
یک مطالعه مروری در سال 2019 که داده‌های 10 مطالعه مختلف را بررسی کرده، نشان داد که اضافه‌وزن و چاقی مادران پیش از بارداری با افزایش خطر ADHD در کودکان مرتبط است. این مطالعه تنها BMI مادر پیش از بارداری را در نظر گرفته و تغییرات BMI در طول بارداری را بررسی نکرده است. این نکته نشان می‌دهد که ممکن است تغییرات وزن در دوران بارداری نیز بر این ارتباط تأثیرگذار باشد و نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد.
اهمیت مراقبت‌های پیشگیرانه
با توجه به شیوع فزاینده چاقی در دوران بارداری و ارتباط آن با اختلالات مختلف سلامت مادر و کودک، اهمیت مراقبت‌های پیشگیرانه از دوران قبل از بارداری بیشتر از همیشه احساس می‌شود. شروع مراقبت‌های بارداری از دوران پیش از بارداری می‌تواند به بهبود پیامدهای سلامت مادر و جنین کمک کند.
مراقبت‌ها باید شامل موارد زیر باشد
کنترل وزن: پیگیری وزن مادر قبل و در طول بارداری
مشاوره‌های تغذیه‌ای: ارائه مشاوره‌های تخصصی به مادران برای رعایت رژیم غذایی سالم
فعالیت بدنی: تشویق به انجام فعالیت‌های بدنی مناسب در دوران بارداری
بیشتربخوانید:
مشکلات چاقی برای بارداری
نیاز به آموزش و پیگیری
مراقبان سلامت، کارکنان بهداشتی و مدیران باید در این زمینه آگاه‌تر شوند و آموزش‌های لازم را به مادران باردار ارائه دهند. این آموزش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
توصیه‌های تغذیه‌ای
برنامه‌های فعالیت بدنی مناسب
مدیریت وزن در دوران بارداری
هدف از این آموزش‌ها کاهش خطر ابتلا به اختلالات مختلف، از جمله ADHD در کودکان، و پیشگیری از مشکلات سلامتی مادران و نوزادان است.
سخن پایانی
در حالی که اضافه‌وزن مادر در دوران بارداری یکی از عواملی است که می‌تواند احتمال بروز ADHD را در کودک افزایش دهد، باید توجه داشت که این تنها یکی از عوامل خطر است و بسیاری از دیگر عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در بروز این اختلال مؤثر هستند. به همین دلیل، پیشگیری و درمان ADHD نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه دارد.
منابع در دفتر مجله موجود است.
نتیجه‌گیری
با توجه به شیوع بالای چاقی در دوران بارداری و اثرات منفی آن بر سلامت مادر و کودک، اقدامات پیشگیرانه از دوران قبل از بارداری و آگاهی‌بخشی به مادران در این زمینه ضروری است. مشاوره‌های تغذیه‌ای، کنترل وزن، و پیگیری سلامت مادران باردار می‌تواند به طور قابل‌توجهی به بهبود سلامت مادر و کودک و کاهش خطر ابتلا به اختلالات مانند ADHD در کودکان کمک کند.
