گفتگو: رضا حسینمرد ی – روزنامه نگار
تحریریه زندگی آنلاین : دکتر مهدیه عباسعلیزاد فرهنگی متولد خرداد 1365 می‌باشد که اکنون استاد تمام گروه تغذیه در جامعه دانشگاه علوم پزشکی تبریز است. وی با وجود اینکه دیپلم ریاضی فیزیک داشت، ولی به دلیل علاقه فراوان به زیست‌شناسی و علوم تجربی در ادامه تحصیلات خود در سال 1382 وارد مقطع کارشناسی رشته تغذیه شد و دو سال کارشناسی ارشد و سه سال و نیم مقطع دکترای تخصصی را تا سال 1391 به پایان رساند. وی طی این سال‌ها به صورت استریت و نخبه با رتبه بالا، توانست مدارج تحصیلی خود را طی کند.
مقاطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد را در دانشگاه علوم پزشکی تبریز گذرانده و مقطع دکترای تغذیه را نیز با گرایش اپیدمیولوژی در دانشگاه علوم پزشکی تهران به پایان رسانده است. وی همچنین در سال 1402، در دوران خدمت به عنوان هیأت علمی، موفق به به اخذ کارشناسی ارشد «آموزش پزشکی» از دانشگاه علوم پزشکی هوشمند تهران شده است.
به اعتقاد ایشان تغذیه صرفا یک رشته دانشگاهی نیست و دانستن این علم برای عموم مردم و زندگی روزمره ما لازم و ضروری است به گونه‌ای که همه باید برای داشتن زندگی سالم در فرصتی مناسب پیرامون تغذیه بدانند و مطلع شوند.
دکتر عباسعلیزاد فرهنگی در سال 1391 به عنوان استادیار در دانشگاه علوم پزشکی تبریز با عنوان عضو هیات علمی مشغول خدمت شد. وی سال 1396 به عنوان محقق برتر دانشکده تغذیه و علوم غذایی انتخاب و سال 1399 به عنوان محقق برتر استانی در آذربایجان شرقی منتخب گردید؛ سال 1400 در دانشگاه علوم پزشکی تبریز عنوان رتبه اول محققین برتر مقطع علوم پایه جشنواره پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تبریز را کسب کرد.
حدود سال 1392 تا سال 1395 در سمت معاون آموزشی همین دانشکده فعالیت کرد و اکنون مدتی است که به عنوان معاون پژوهشی دانشکده تغذیه فعالیت دارد.
اکنون استاد تمام گروه تغذیه و جامعه دانشگاه علوم پزشکی تبریز است و با برخی از دانشگاه‌های داخلی و خارجی همکاری دارد؛ همچنین عضو انجمن تغذیه آمریکا است.
وی حدود دویست و شصت مقاله در سطوح بین‌المللی دارد و یک کتاب در حوزه تغذیه کودکان با محتوای «چاقی کودکان، راهکارها و رویکردها» همچنین دو کتاب به زبان انگلیسی با عناوین «الگوهای غذایی در آرتریت روماتوئید» و «ارتباط الگوهای سبک زندگی و تغذیه در ایران با سلامت و رژیم‌های غذایی سنتی» تالیف کرده است که کتب اخیر توسط انتشارات معتبر «تیلور و فرانسیس» و «بنتام» چاپ شده است؛ با این مقدمه به گفتگوی اختصاصی با دکتر مهدیه عباسعلیزاد فرهنگی؛ استاد جوان، پرتلاش و شاخص در دانشگاه علوم پزشکی تبریز پرداختیم.
بیشتربخوانید:
زنان دارای اضافه وزن که می‌خواهند بچه‌دار شوند بخوانند
لطفاً بفرمایید بیشتر فعالیت علمی و پژوهشی، درمانی شما طی سال‌های اخیر پیرامون چه موضوعاتی بوده است؟
در حال حاضر یکی دو کار بین‌المللی با دانشگاه «هاروارد» و «کالج بیلور» نیز در قالب همکاری تحقیقاتی دارم. در خصوص بیماری‌های مزمن غیر واگیر و چاقی فعالیت‌های پژوهشی مختلفی انجام دادم. چاقی به اعتقاد من، مادر بیماری‌ها است، ولی در گذشته تصور می‌شد که یک فرد چاق، بیمار نیست. مدت‌ها است که بین جامعه پزشکی، چاقی به عنوان یک وضعیت غیر معمول و نشانه عدم تعادل در بدن پذیرفته شده است.
من در پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد روی موضوع چاقی پژوهش کردم؛ سندرم متابولیک، افراد چاق با فنوتیپ‌های متفاوت، دیابت و بیماری‌هایی که ریسک فاکتورهای چاقی را دارند، با دیدگاه تغذیه عادات غذایی و آنچه در اثر گذشت زمان به صورت بیماری و یا چاقی بروز می‌کند. بیماری نتیجه نهایی یک‌سری از مشکلات در بدن است و اینکه بر بدن یک فرد در طی گذر زمان، چه گذشته که به صورت یک عارضه مانند دیابت خود را نشان می‌دهد، موضوعی است که نیازمند بررسی‌های بیشتر می‌باشد. پاسخ به این پرسش و این گونه سوالات همیشه مورد توجه من بوده است و اغلب پژوهش‌های من نیز در این حوزه متمرکز بوده است.
شما در پایان‌نامه تحصیلی هم روی این موضوعات کار کردید؟
موضوع پایان‌نامه کارشناسی ارشد من «پاسخ به مکمل‌یاری با ویتامین D بر اساس توده چربی بدن در افراد چاق» بود. با این ویژگی که به موضوع چاقی و بافت چربی توجه و تمرکز کردم. بافت چربی از دیدگاه غدد درون‌ریز یک بافت فعال متابولیکی است و گاهی منافعی برای بدن فرد به همراه دارد و تا سالیان سال توجه چندانی به موضوع مهم پژوهشی نمی‌شد! صرفا تصور می‌شد که بافت چربی یک توده اضافی است که فرد آن را حمل می‌کند و موجب اضافه وزن او شده است! اولین تحقیقات در خصوص ارتباط چاقی با عدم تعادل غدد درون‌ریز به سال‌های 1900 میلادی بر می‌گردد و در طی دهه‌های گذشته تحقیقات بسیار بیشتری روی این موضوع متمرکز شده است و محققان مشخص کردند که بافت چربی بدن به نوعی یک غده درون‌ریز و به شدت فعال محسوب می‌شود. سایتوکاین‌های مترشحه از بافت چربی به نوعی تنظیم‌کننده برخی فعالیت‌های بدن هستند. چنانچه ساختار بافت چربی را بر هم بزنیم و آن میزان که باید بافت چربی وجود داشته باشد، نداشته باشیم و یا بیش از حد مورد نیاز بدن باشد، می‌تواند آسیب‌رسانی کند.
چند سالی است که روی این موضوع و موضوع ویتامین D بررسی پژوهشی انجام دادیم.
بافت چربی با توجه به ماهیت ساختاری که دارد ویتامین D و برخی ویتامین‌های محلول در چربی را به دام می‌اندازد. ویتامین D نیز سالیان سال به عنوان ویتامین مرتبط با سیستم استخوانی شناخته شده بود و ما به بررسی نقش‌های نسبتا جدید و اثرگذار ویتامین D در تقویت سیستم ایمنی، تنظیم روح و روان و سلامت قلب و عروق طی سال‌های 1385 تا 1386 پرداختیم. آن زمان به اندازه امروز به اثرات سودمند ویتامین D تا این حد پی نبرده بودیم.
آن دوران بر اساس یک مطالعه روی ویتامین D و پدیده به دام انداختن آن توسط بافت چربی بررسی کردیم.
نتیجه اینکه شاید، شاید افراد چاق برای اینکه تاثیر مفید ویتامین D را در مقایسه با افراد هم شرایط، اما با وزن متناسب کسب کنند، باید به مگا دوزهای ویتامین D دسترسی پیدا کنند.
در پایان‌نامه مقطع دکترا روی موضوع ویتامین A در افراد چاق بررسی کردیم. این موضوع به طور گسترده‌تر روی سیستم ایمنی و افراد چاق مورد بررسی قرار گرفت. من و همکاران روی ویتامین A در برقراری تعادل و تقویت سیستم ایمنی بدن کار کردیم. همچنین در افراد چاق بررسی‌های لازم را انجام دادیم؛ هفت نفر بودیم و من روی موضوع چاقی و ویتامین‌های A و D کار کردم. نکته جالب اینکه پژوهش ما نشان داد ویتامین A مقداری تعادل چربی‌های خون را به میزان خیلی کم بر هم زده بود. این افزایش اگرچه از لحاظ بالینی به نظر داوران پایان‌نامه اهمیت بالایی نداشت، ولی باید قبول کرد که در هر صورت قابل توجه است.
بیشتربخوانید:
مشکلات چاقی برای بارداری
دیدگاه شما به موضوع تغذیه طی این سال‌های تحصیل و تدریس و پژوهش چه بوده است؟
دیدگاه من همیشه به تغذیه جامعه‌نگر بوده است.
در خصوص کمبود حاد ویتامین D و کمبود حاد ویتامین A مشکلاتی در بین مردم وجود دارد، ولی در خصوص کمبود مزمن آن باید مقداری دقیق‌تر شد.
در مورد ویتامین‌های محلول در چربی باید احتیاط را رعایت کنیم و مقادیر مورد نیاز بدن را باید تامین کنیم. در خصوص ویتامین D به نظر می‌رسد به صورت آندمیک با کمبود این ویتامین در هموطنان مواجه هستیم که در استان (ما) آذربایجان شرقی این کمبود وجود دارد و البته در استان تهران و اصفهان نیز مشهود است؛ البته آلودگی هوا نیز در این کمبود دخیل می‌باشد.
دیدگاه تغذیه‌ای در خصوص کمبود کلاسیک این ویتامین‌ها است، مثلا در مورد کمبود ویتامین A برخی با عارضه چشمی مواجه می‌شوند. ارتباط راشیتیسم و استئومالاسی با کمبود این ویتامین در کتاب‌های علمی پزشکی نیز مطرح شده است، ولی به نظر می‌رسد کمبود مزمن این ریز‌مغذی‌ها، ویتامین‌ها و سایر ریز‌مغذی‌ها و اینکه چه عارضه‌هایی ایجاد می‌کند، چیزی است که مورد توجه من و همکارانم قرار دارد.
لطفا بفرمایید به اعتقاد شما چه اقدام مداخله‌ای می‌توان انجام داد؟
باید رفتارهای تغذیه‌ای را در جامعه بررسی کنیم و جامعه را از نظر تغذیه‌ای بشناسیم. در مورد رشته تغذیه به طور خاص به جمعیت‌شناسی نیاز جدی وجود دارد. بررسی عادات و رفتارهای تغذیه‌ای هر جامعه را باید خوب بدانیم تا بهترین اقدام و توصیه‌ها را داشته باشیم.
اینکه بگوییم هر ویتامین و یا املاح مورد استفاده به طور انفرادی برای بدن چه تاثیری دارد، صحیح نیست، چون هیچگاه ما به تنهایی این ویتامین‌ها و ریز‌مغذی‌ها را مصرف نمی‌کنیم. همه ما انسان‌ها در تغذیه روزمره خود، ترکیبی از همه این ریز‌مغذی‌ها را دریافت می‌کنیم. نگاه ایزوله به ریز‌مغذی‌ها را باید کنار گذشت و به شاخص‌های غذایی، الگوهای غذایی و ارتباط آن با سلامت توجه کرد که من هم به این نکات دقت کردم.
مردم تمایل دارند بدانند که چه مواد غذایی مفید را از چه طریق باید مصرف کرد؟
هیچگاه نمی‌توانیم بگوییم تنها تعداد محدودی ریز‌مغذی و یا یک درشت‌مغذی خاص برای سلامت مهم است. اصولا کیفیت و کمیت مناسب رژیم غذایی، دریافت مقادیر مناسب از تمام ریز‌مغذی‌ها و درشت‌مغذی‌ها است. یک انسان می‌تواند حتی با خوردن نان خالی هم سیر شود، ولی آیا این نان می‌تواند منجر به سیری سلولی و بی‌نیازی سلول‌های بدن از ریز‌مغذی‌ها و درشت‌مغذی‌ها شود؟ آیا سلول‌های بدن گرسنه نیستند؟ گرسنگی سلولی، چیزی جدای از نیاز سلول‌های بدن به مواد مغذی مورد نیاز نیست. ما معتقدیم که باید از همه گروه‌های غذایی با تناسب و تعادل مصرف کرد، ولی کیفیت این منابع غذایی نیز مهم است؛ کیفیت پروتئین و کیفیت چربی مصرفی خیلی فراتر از کمیت آن است. ما حق نداریم افراد را به کاهش مصرف برخی منابع غذایی مجبور کنیم. به طور کلی محدود ساختن بیش از حد درشت‌معذی‌هایی همچون کربوهیدرات، پروتئین و چربی مورد قبول نیست. به عنوان متخصص تغذیه همیشه توصیه کردم که باید از تمام گروه‌های غذایی در حد مناسب مصرف کنیم؛ خوردن لبنیات و سبزیجات و میوه‌های سالم همیشه توصیه شده، وقتی می‌گوییم سبزیجات و میوه‌های سالم منظورمان بحث «ایمنی مواد غذایی» است. محصولاتی که اصطلاحا «ارگانیک» هستند، دوران فرآوری سالمی را طی کرده‌اند. مهم‌ترین منبع ریز‌مغذی‌ها نیز فقط میوه‌ها و سبزیجات نیستند، چون غلات کامل هم می‌توانند تامین‌کننده برخی از ویتامین‌ها به خصوص ویتامین‌های گروه B باشند.
تمرکز روی کیفیت غلات و کربوهیدرات مصرفی و دقت در شاخص و لود گلایسمیک مواد غذایی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
بیشتربخوانید:
تاثیرات چاقی مادر در دوران بارداری روی نوزاد
با این دیدگاه چطور می‌توان برای داشتن تغذیه سالم اقدام کرد؟
ما حق حذف هیچ گروه مواد غذایی را نداریم. توصیه‌ها و مصرف مکمل‌ها را باید جدی گرفت. ریز‌مغذی‌ها متعدد هستند و نمی‌توانیم فقط روی ویتامین D و ویتامین A متمرکز بشویم، چون ویتامین E، ویتامین K و ویتامین‌های دیگر محلول در چربی نیز داریم که باید مصرف کرد. ویتامین‌های محلول در آب نیز مطرح است که کمبود آنها با بروز برخی بیماری‌های مزمن و بیماری‌های قلبی و عروقی در ارتباط می‌باشد.
ویتامین A که گفتید اهمیت دارد، چطور قابل تامین است؟
ویتامین A عملا در منابع گیاهی وجود ندارد و این باورغلط که تصور می‌شود هویج ویتامین A دارد، صحیح نیست! هویج حاوی بتاکاروتن یا همان پیش‌ساز ویتامین A است که این ماده می‌تواند در بدن تبدیل به ویتامین A بشود.
بحث ذائقه غذایی هم مساله دیگری است که نیاز به شناخت عادات غذایی افراد دارد. منابع پروتئینی حیوانی حاوی ویتامین A است و به عنوان مثال جگر منبع خوبی برای ویتامین A می باشد، ولی از نظر احتمال افزایش کلسترول خون باید محدودیت‌هایی در نظر گرفت، به خصوص برای افرادی که در معرض خطر بیماری‌های قلبی - عروقی هستند. با رعایت نکات توصیه‌ای، افراد می‌توانند منابع حیوانی حاوی این ویتامین را مصرف کنند.
مواد غذایی از نظر دارا بودن ویتامین D فقیر هستند، ولی خوردن برخی مواد غذایی یا لبنیات غنی شده با این ویتامین توصیه می‌شود.
غنی‌سازی مواد غذایی با ریز‌مغذی‌ها، یک استراتژی کاربردی برای رفع برخی کمبودهای ویتامینی و املاح در جامعه است.
توصیه میکنید همه افراد از این ویتامین‌ها مصرف کنند؟
اگر بخواهیم به مردم توصیه کنیم که از داروهای مکمل ویتامین‌ها استفاده شود، باید هر فرد به طور دقیق و دوره‌ای مورد ارزیابی و آزمایش از نظر سطح ویتامین در خون قرار بگیرد. نباید مکمل‌های ویتامین به خصوص انواع محلول در چربی را به طور خودسرانه از داروخانه تهیه و مصرف کنیم، بلکه باید پس از بررسی‌های لازم اقدام به مصرف نمود. به عنوان مثال، در خصوص ویتامین D، به كلیه زنان و مردان 30-19 ساله مراجعه‌كننده به مراكز بهداشتی درمانی شهری و روستایی و خانه‌های بهداشت، ماهیانه دریافت یك دوز مكمل مگادوز ویتامین D (قرص ژله‌ای50000 واحدی) توصیه می‌شود، ولی گاها سطح ویتامین D خونی فرد را وقتی ارزیابی می‌کنیم، می‌بینیم در سطح فوقانی خود قرار دارد و واقعا نیازی به ویتامین D اضافی ندارد. اینها مسائلی هستند که ما در بالین روبرو هستیم و به ویژه در خصوص ویتامین‌های محلول در چربی لازم است حتما ارزیابی‌های خونی هم برای اطمینان از نیاز فرد به موازات مکمل‌یاری با آن صورت گیرد.
لطفا بفرمایید بیشترین فعالیت‌های شما در حوزه تغذیه پیرامون چه موضوعاتی است؟
من دیدگاه تغذیه جامعه‌نگر دارم که در سه حوزه متمرکز شده است؛ یکی در مورد الگوهای غذایی و شناخت عادات و رفتارهای تغذیه‌ای جامعه و شاخص‌های تغذیه‌ای است. مورد دیگر در خصوص آموزش جامعه و بهبود تغذیه در گروه‌های مختلف سنی کودکان و بزرگسالان است و مورد دیگر نیز فعالیت‌های من با نگاه جامعه‌نگر و پس از شناسایی عوامل ژنتیکی خطر‌ساز و موثر در بروز بیماری‌ها (آلل‌های خطر ژنتیکی) جهت فردی کردن و اختصاصی کردن تغذیه است. مورد سوم به زبان ساده، یعنی اینکه یک نوع درشت‌مغذی یا ریز‌مغذی خاص، برای یک فرد دارای عامل ژنتیکی خطر‌ساز بیماری، می‌تواند در مقایسه با فرد دیگر که ژن بیماری خاصی ندارد، مضر و خطر‌ساز بروز بیماری باشد؛ چون این افراد از نظر ژنتیکی با خوردن یک ماده غذایی مشخص مستعد‌تر برای ابتلا به بیماری هستند.
حذف و دستکاری چربی موضعی بدن با تکنیک‌های لیپوماتیک و لیپو‌ساکشن چه پیامدی دارد؟
چاقی یک وضعیت پیش‌التهابی است و عده‌ای نیز با عنوان «التهاب مزمن کم درجه» آن را می‌شناسند. واقعیت این است که بدن در وضعیت التهابی قرار دارد و بافت چربی انواعی از اینتر‌لوکین‌ها (تی.ان.اف آلفا، اینتر‌لوکین 6) و حتی ادیپوسایتوکاین‌ها را ترشح می‌کند که تعادل سیستم ایمنی را برهم می‌زند و در پیشبرد یا بروز برخی بیماری‌ها نقش دارد. در مورد اینکه چه راهکاری برای کاهش وزن وجود داشته باشد، باید گفت که تقریبا همه ما متخصصان تغذیه بر این موضوع واقف هستیم که جراحی‌های کاهش وزن، چنانچه فرد در وضعیت چاقی بیمارگونه باشد و فرد راهکاری به جز جراحی نداشته باشد، توصیه خواهد شد. چاقی هنگامی که شاخص توده بدنی بالاتر از عدد 40 باشد، از نوع مرضی شناخته می‌شود. رسیدگی به افراد دارای این شاخص توده بدنی نیز البته مراحلی دارد که اگر با اصلاح شیوه زندگی که فقط یک عامل آن تغذیه است (تحرک فیزیکی، مدیریت استرس، اصلاح عوامل زیانبار محیطی و ...) رفع نشود، فرد مجبور به انجام جراحی است. اگر به طور طبیعی فرد نتواند بر چاقی خود غلبه کند، ما معتقدیم که آخرین راهکار جراحی‌های مربوط به کاهش وزن است، ولی اگر فرد تنها برای زیبایی و تناسب اندام قصد دارد به جراحی‌های زیبایی پناه ببرد، توصیه نمی‌کنیم.
لطفا در خصوص تاسیس دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز بیشتر بفرمایید.
رشته تغذیه در دانشگاه علوم پزشکی تبریز از سال 1353 شروع به پذیرش دانشجو در مقطع کاردانی و از سال 1361 تا 1373 پذیرش دانشجو در مقاطع كاردانی، كارشناسی و کارشناسی ناپیوسته نموده و سپس از سال 1373 تنها در مقطع کارشناسی دانشجو پذیرفته است. در خصوص تحصیلات تکمیلی نیز از سال 1371 مقطع کارشناسی ارشد تغذیه و از سال 1374 در مقطع دکترای تخصصی (PhD) دانشجو پذیرش صورت گرفته است. دانشكده بهداشت و تغذیه در بیست و هشتم اردیبهشت ماه 1370 با حضور وزیر محترم بهداشت و درمان و آموزش پزشكی و ریاست وقت دانشگاه تأسیس و از همان سال فعالیت آموزشی آن با تأمین كادر و امكانات مستقل شروع شده است. دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال 1391 از دانشکده بهداشت همین دانشگاه جدا شد و به طور مستقل فعالیت‌های خود را ادامه داد. اکنون در چهار گروه مستقل شامل گروه تغذیه و جامعه، گروه بیوشیمی و رژیم درمانی، گروه علوم وصنایع غذایی، گروه تغذیه بالینی که جدیدتر است به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد. بنده در حال حاضر در گروه تغذیه در جامعه مشغول خدمت هستم.
تغذیه کاربردی برای مردم چگونه قابل شناساندن و آموزش است؟
به وسیله آموزش‌های غذایی و تبیین نقش آن در بهبود تغذیه و رفتارهای غذایی مردم امکان‌پذیر است که در این حوزه نیز من و همکارانم با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای اختصاصی آموزش تغذیه و اخیرا با استفاده از دیدگاه هوش مصنوعی پیگیر این موضوع هستیم. اینکه چگونه از رویکرد هوش مصنوعی برای آموزش و مداخلات تغذیه‌ای مردم در حوزه‌های مختلف و در گروه‌های سنی مختلف استفاده مناسب ببریم، اکنون توسط من و همکاران پیگیری می‌شود.
طراحی نرم‌افزار «مایکید» یا در اصطلاح «کودک من» توانسته برای مادران کودکان مبتلا به سوء‌تغذیه با علائم کم غذایی و کم وزنی از نظر آموزش تغذیه مناسب اثر بخش باشد و کم غذایی کودکان را به خوبی درمان کرده است. این اپلیکیشن را خودمان طراحی کردیم و آن را ساختیم تا پس از نصب در تلفن همراه جهت کمک به مادران و تغذیه مناسب فرزندان آنان استفاده شود. وقتی یک مادر مشخصات و اطلاعات درخواست شده کودک خود را داخل این اپلیکیشن ثبت می‌کند، می‌تواند متوجه کمبودهای تغذیه‌ای فرزند خود بشود و اقدام لازم را انجام دهد؛ کم غذایی، کم وزنی، کوتاه قدی سه محور مورد توجه در این اپلیکیشن است که توانسته تاکنون نگرش مادران را در خصوص تغذیه فرزند خود تغییر دهد و می‌تواند درجه سوء‌تغذیه را نیز اصلاح کند و به رفع مشکل آنان بپردازد.
سعی ما برقراری ارتباط نزدیک با مادر و رفع کمبودهای تغذیه‌ای پروتئین و انرژی است که خوشبختانه از این مطالعه نتایج خوبی حاصل شده است و در نشریه معتبر «تریال» چاپ شده است.
سخن آخر
سطح آگاهی مردم در جامعه هنوز کم است و منابع اطلاع‌رسانی در مورد تغذیه باید موثق باشد. متاسفانه دنیای علمی تغذیه عملا فدای تجارت این علم شده است و فضای مجازی سرشار از اطلاعاتی است که عموما غیر متخصصین این حوزه آن را به دست گرفته‌اند و بد‌تر اینکه مردم در فضای مجازی هر حرفی را از هر فردی می‌پذیرند !!! این خیلی مهم است که اطلاعات تغذیه‌ای از افرادی کسب شود که دانش و تجربه کافی در این زمینه دارند. در حوزه علوم مختلف باید تلاش کنیم تا علم را از صاحب علم کسب کنیم. اینکه مطرح می‌شود که به دلیل پیشگیری از فشار خون، نمک را به طور کلی از زندگی حذف کنیم، صحیح نیست.
همیشه و همه جا غذای کم نمک و سفره کاملا بدون نمکدان توصیه نمی‌شود. سدیم یک عنصر ضروری است و حذف نمک به طور کامل از زندگی صحیح نیست، چون باید در حد توصیه شده مصرف کرد. از سوی دیگر به کیفیت لبنیات مصرفی نیز باید توجه کرد. در مورد لبنیات پر چرب هم تضادهایی در نقل قول‌ها وجود دارد و شاید به طور دقیق مردم تکلیف خود را ندانند!
توصیه می‌کنم در تغذیه‌های روزمره خود از غلات کامل استفاده نماییم و نان سفید را به حداقل ممکن محدود کنیم. باید دقت کنیم سم سفید واقعی، «شکر» است. باید مصرف شکر را تا جای ممکن در زندگی محدود کنیم و تحرک کافی روزانه را در برنامه زندگی قرار دهیم.
من معتقدم که فعالیت فیزیکی مرتب و مناسب، همانند مسواک زدن منظم اهمیت جدی دارد.
سبک زندگی نشسته، چاقی شکمی و تجمع چربی در نواحی شکم و ارگان‌های حیاتی بدن ما یک زنگ خطر و عامل آسیب‌رسان است. سبک زندگی را باید به موقع تغییر بدهیم، یعنی زمانی که هنوز بیماری به سراغ ما نیامده است، باید اقدام کنیم.
تغذیه مناسب، تغییر سبک زندگی و دور شدن از عوامل استرس زا، مهم‌ترین توصیه من به عموم هموطنان است. با فعالیت فیزیکی مناسب و داشتن تغذیه خوب و مناسب می‌توان اثرات مضر و مخرب عوامل استرس‌زا را به حداقل رساند.
آرزوی من این است که مردم مطلع و آگاهی داشته باشیم که این سه نکته مهم را مورد توجه قرار دهند. باید بدانیم که حدود یک‌سوم زندگی شبانه‌روزی برای خواب صرف می‌شود و حدود شانزده ساعت باقیمانده بیدار و مشغول کار یا فعالیت و استراحت ... هستیم.
باید پرسید از این مقدار زمان باقیمانده شبانه‌روزی چقدر را صرف تحرک یا ورزش می‌کنیم؟ یک‌ساعت حرکت، دویدن، پیاده‌روی، کوهنوردی یا هر نوع ورزشی که می‌توانیم انجام دهیم، کمک خواهد کرد. تغذیه یک عامل است که باید اصلاح شود، ولی سبک زندگی و تحرک عامل مهم دیگری محسوب می‌شود. آرزوی مهم من این است که مردم کشورم را همیشه شاد و سالم ببینم؛ باید مردم کشورم را در جایگاهی ببینم که لایق آن جایگاه هستند.
