به قلم : شیرین فرساد ؛ دانشجوی دکتری میکروبیولوژی
تحریریه زندگی آنلاین : واژن، بخش مهمی از آناتومی دستگاه تناسلی داخلی و خارجی زنان و یک کانال عضلانی - کششی است. واژن، گذرگاه درگیر در رابطه جنسی، قاعدگی، بارداری و زایمان می‌باشد.
فلور طبیعی واژن
باکتری‌های لاکتوباسیل، فلور نرمال و همچنین باکتری غالب واژن می‌باشند. این باکتری‌ها با تولید اسید لاکتیک، pH واژن را بین 8/3 تا5/4 نگه داشته و از اتصال، کلونیزه و بقای سایر باکتری‌های فاقد تحمل این شرایط، جلوگیری می‌کنند. همچنین حدود 60 درصد از این باکتری‌های لاکتوباسیل با تولید آب اکسیژنه، از رشد باکتری‌های بیماریزا جلوگیری می‌کنند و از طرفی هورمون استروژن و تولید گلیکوژن باعث استقرار لاکتوباسیل‌ها در سلول‌های اپی‌تلیال واژن می‌شوند.
در کنار باکتری‌های لاکتوباسیل، باکتری‌هایی مانند گاردنلا واژینالیس، استرپتوکوک‌ها و مخمر کاندیدا آلبیکانس به صورت بی‌علامت و کامنسال در واژن یافت می‌شوند. در صورت عدم تعادل و توازن بین باکتری‌های لاکتوباسیل و مخمرها، عفونت‌های مختلفی در واژن ایجاد می‌شود.
بیشتربخوانید:
اگر عفونت قارچی در دهان یا واژن درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟
شایع‌ترین عفونت‌های واژن
1- واژینیت باکتریایی
2- تریکومونازیس
3- عفونت قارچی واژن
واژینیت
التهاب واژن که حدود بیش از 30 درصد زنان در طول زندگی به علائم آن دچار می‌شوند.
الف: واژینیت باکتریایی
به جای لاکتوباسیل‌ها، باکتری‌هایی مانند گاردنلا واژینالیس، باکتروئیدها، مایکوپلاسما، پپتواسترپتوکوک‌ها جایگزین می‌شوند.
عوامل خطر‌زای واژینو باکتریال
1- گرفتن دوش واژینال به وفور
2- داشتن بیش از یک شریک جنسی
3- تغییر شریک جنسی
4- داشتن شریک جنسی مؤنث
5- فاقد امنیت شخصی و عدم درآمد کافی
6- کمبود باکتری‌های لاکتوباسیل
بیشتربخوانید:
صفر تا صد قارچ ناخن
علائم واژینو باکتریال
ترشح رقیق چسبناک، دارای بوی تند ماهی یا ماهی گندیده، شیری رنگ، خاکستری یا سبز و خارش کم، کاهش احتمال بارداری، منجر به سقط جنین و زایمان زودرس می‌شود.
درمان
شامل درمان‌های عفونت باکتری‌های بی‌هوازی می‌شود.
عوارض واژینوز باکتریایی
1- عفونت پس از جراحی
2- التهاب لگن
3- ناباروری
4- IVFهای ناموفق
عوارض واژینوز باکتریایی در دوران بارداری
1- زایمان زودرس
2- سقط جنین
3- اندومتریت پس از زایمان
4- باز شدن زودرس کیسه آمنیوتیک
پیشگیری از واژینوز باکتریایی
1- استفاده از روش محافظتی
2- دوری از دوش واژینال
3- عدم استفاده از صابون‌های معطر
4- شستن لباس با شوینده ملایم
ب: تریکومونازیس
از عفونت‌های شایع منتقل شده از راه تماس جنسی است.
علائم
1- ترشحات زیاد به رنگ سبز، خاکستری و زرد است.
2- ترشحات بوی ماهی فاسد دارند.
3- سوزش
4- قرمزی و التهاب اطراف واژن
5- درد در زمان ادرار
6- افزایش تعداد گلبول‌های سفید در ترشحات
مردان و زنان بایستی 5-7 روز درمان شوند، زیرا درمان مرد یا زن به تنهایی باعث انتقال عفونت به فرد مقابل می‌شود. تریکوموناسیس مزمن با وجود دریافت دارو، درمان نمی‌شود و به ویژه در افراد مبتلا به دیابت، دارای نقص ایمنی خطرناک است. علائم در 30 درصد از زنان یا مردان دیده می‌شود و در اکثر افراد بدون علامت است.
بیشتربخوانید:
درمان عفونت قارچی واژن بدون مصرف دارو
عوارض تریکومونازیس
1- زایمان زودرس
2- تولد نوزادان کم‌وزن
3- احتمال ابتلا به سایر بیماری‌های جنسی
4- افزایش احتمال ابتلا به ایدز
5- احتمال نوزاد آلوده
پیشگیری از تریکومونازیس
1- استفاده از وسایل حفاظتی دارای لاتکس
2- دوری از دوش واژینال
3- عدم رابطه با شرکای مختلف جنسی
علائم واژینیت قارچی
1- سوزش واژن
2- خارش درون و اطراف واژن
3- ترشح سفید، غلیظ و برفکی به میزان زیاد، ترشحات دارای بوی ترش
4- تکرر ادرار
5- درد در حین فعالیت جنسی و ادرار
6- قرمزی
عفونت قارچی واژن در بارداری
در طی بارداری کاهش سطح ایمنی افزایش سطح استروژن و پروژسترون باعث رشد قارچ می‌شود. شانس ابتلای مادر به عفونت قارچ واژن را بیشتر می‌کند.
بیشتربخوانید:
درمان مشکلات متداول ادراری ؛ سوزش و تکرر ادرار
عوامل مؤثر در افزایش عفونت
1- بارداری: تغییرات هورمونی در حین بارداری، باعث تغییر در فلور واژن می‌شود.
2- مصرف آنتی‌بیوتیک: باعث از بین رفتن باکتری‌های واژن می‌شود و در نتیجه تعداد مخمر کاندیدا افزایش می‌یابد.
3- مصرف برخی از داروهای ضد بارداری
4- عدم رعایت بهداشت فردی
5- عدم شستشوی صحیح دستگاه تناسلی
6- استفاده از شوینده‌هایی که اثر نامطلوب بر فلور نرمال واژن دارند.
7- استفاده از لباس‌های زیر پلاستیکی و تنگ
8- استرس و اضطراب
9- دیابت کنترل نشده: قند خون بالا بر باکتری‌های واژن تاثیر‌گذار است.
10- رژیم غذایی نامناسب
11- داروهای ضد بارداری
افراد مستعد به عفونت قارچ واژن
خانم‌ها در هر سن، ممکن است به عفونت‌های قارچی مبتلا شوند، اما قبل از بلوغ و پس از یائسگی عفونت قارچی نادر است. بیشتر خانم‌های باردار یا مبتلا به دیابت به این عفونت دچار می‌شوند.
پیشگیری از عفونت قارچی
عفونت‌های قارچی از زن به مرد و از مرد به زن منتقل نمی‌شود.
رعایت نکات بهداشتی در پیشگیری از عفونت قارچی
1- لباس زیر نخی یا پنبه‌ای برای عبور جریان هوا که گرما و رطوبت را خشک می‌کند.
2- خشک کردن ناحیه تناسلی با دستمال کاغذی
3- عدم استفاده از لباس تنگ
4- پرهیز از نگه داشتن ادرار
5- استفاده از کربوهیدرات پیچیده و غلات سبوس‌دار به جای شکر تصفیه شده
6- مصرف ماست‌های پروبیوتیک به علت وجود لاکتوباسیل‌ها
7- عدم استفاده از اسپری خوشبو کننده واژینال
8- عدم استفاده از وان آب گرم
9- کنترل دیابت
10- استفاده از آنتی‌بیوتیک در مواقع ضروری
در صورت ابتلا به عفونت‌های قارچی مکرر، آزمایش‌های خاصی برای فرد انجام می‌شود:
1- آزمایش‌های تائید عفونت قارچی واژن
2- آزمایش قند خون برای دیابت
3- تست ایدز
4- آزمایش تغییر هورمونی (کنترل بارداری)
درمان‌های دارویی
درمان‌های آنتی‌بیوتیکی و پروبیوتیکی انجام می‌شود. پروبیوتیک‌ها باعث افزایش لاکتوباسیل‌ها در واژن شده و تعداد مخمرهای کاندیدا کاهش می‌یابد و مقاومت لاکتوباسیل‌ها را نسبت به مخمر کاندیدا افزایش می‌دهد.
درمان‌های غذایی
1- مصرف سیب‌زمینی شیرین
سیب‌زمینی شیرین دارای ویتامین A بوده و باعث سلامتی دیواره واژن می‌شود.
2- ماست یونانی
با دارا بودن پروبیوتیک، اثرات سودمندی در سلامت واژن داشته و با حفظ تعادل pH نقش مهمی در پیشگیری از واژینیت باکتریایی و قارچی دارد.
3- اسید چرب امگا 3
باعث بهبود خونرسانی به واژن می‌شود.
4- ویتامین C
باعث کاهش عود واژینیت باکتریایی می‌شود.
5- اسفناج
برای کاهش التهابات و همچنین اصلاح جریان خون در واژن توصیه می‌شود.
6- موز
به علت دارا بودن پتاسیم و کاهش اثر مخرب غذاهای نمکی، باعث بهبود خونرسانی واژن می‌شود.
7- آب
با حفظ pH مناسب، باعث بهبود عملکرد واژن می‌شود.
8- مغزیجات
به علت دارا بودن ویتامین E باعث تقویت عضلات دیواره واژن می‌شوند.
9- مرکبات
دارای آنتی‌اکسیدان ویتامین C بوده و به حفظ pH در واژن کمک می‌کند.
10- آووکادو
باعث بهبود خونرسانی به واژن شده، همچنین به علت دارا بودن ویتامین B6 و پتاسیم باعث بهبودی سلامت واژن می‌شود.
