زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

شوناز احمدی خطیر : کارشناس ارشد علوم تغدیه و رژیم‌درمانی

تحریریه زندگی آنلاین : سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) اختلالی اندوکرین با دلیل ناشناخته می‌باشد که 3 تا 12 درصد زنان در سنین باروری را تحت تأثیر قرارمی دهد. این سندروم با علائمی نظیر آمنوره، اختلالات سیکل قاعدگی، عدم تخمک‌گذاری و بزرگ شدن تخمدان‌ها همراه می‌باشد. علائم عمومی‌تر شامل آکنه، پرمویی و رشد موها در مناطق غیرطبیعی (هیرسوتیسم)، طاسی مشابه مردان، چاقی و اختلالات تنفسی حین خواب هستند.

پاتوفیزیولوژی

اختلالات بیوشیمیایی و اندوکرینی در افراد مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک شامل:

الف) افزایش سطح آندروژن‌ها: اکثر علائم ذکرشده در نتیجه این تغییر ایجاد می‌شود.

ب) اختلال تحمل گلوکز: افزایش سطح انسولین نیز تا حدودی منجر به افزایش اندروژن‌ها می‌گردد.

ج) هایپرلیپیدمی: مقاومت به انسولین در افراد مبتلا به PCOS حالت منحصر به‌فردی داشته، چراکه به صورت مستقل از وزن ایجاد شده و همیشه کاهش وزن منجر به از بین رفتن اختلال مربوطه نمی‌گردد.

 بیشتر بخوانید:

کیست تخمدان سراغ کدام زنان می‌آید؟

چاقی و PCOS

  شیوع بالای چاقی (80-49 درصد) در زنان مبتلا به PCOS وجود دارد.   مشخص نیست که آیا زنان مبتلا به PCOS مستعد چاقی هستند یا چاقی سبب بروز این سندرم شده است.  شواهد متفاوتی در مورد میزان متابولیسم پایه، اثر گرمازایی غذا، احساس سیری و اشتها در زنان مبتلا به PCOS وجود دارد.  شواهد کافی در مورد تفاوت در میزان دریافت انرژی، مواد مغذی و فعالیت بدنی در این بیماران در مقایسه با زنان غیر مبتلا وجود ندارد.   افزایش ابتلا به چاقی شکمی مستقل از BMI در افراد مبتلا دیده می‌شود.   بدتر شدن علائم متابولیکی و بالینی همراه با چاقی و چاقی شکمی   مقاومت به انسولین در 70-50 درصد زنان مبتلا به PCOS و 95 درصد زنان چاق مبتلا به PCOS وجود دارد.   چاقی منجر به عدم پاسخ یا تأخیر در پاسخ به درمان می‌شود.

  تغییردر سبک زندگی و کاهش وزن، اولین خط درمان در زنان مبتلا به PCOS می‌باشد.

پیامدهای ناشی از PCOS

1) افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن:

 دیابت نوع 2 بیماری‌های قلبی-عروقی دیس‌لیپیدمی پرفشاری خون

2) اختلال در سیستم تولید مثل:  ناباروری

 اختلال عملکرد آندومتر افزایش خطر سرطان رحم

3) پیامدهای روانشناختی:  افسردگی

 اضطراب  عزت نفس پایین کیفیت پایین زندگی

ویتامین D و PCOS

 سطح سرمی پایین ویتامین D و میزان شیوع بالاتری از کمبود آن در زنان مبتلا به PCOS در مقایسه زنان غیر مبتلا رایج است.

 میزان ویتامین D سرمی در زنان چاق مبتلا به PCOS 56-27 درصد کمتر از زنان غیر چاق مبتلا به PCOS می‌باشد.

 احتمال وقوع اختلالات متابولیکی و هورمونی در افراد مبتلا به PCOS با کمبود ویتامین D بیشتر است.

 برخی مطالعات نشان می‌دهند که مکمل‌یاری با ویتامین D سبب کاهش تستوسترون، اختلالات قاعدگی و بهبود مقاومت به انسولین در افراد مبتلا به PCOS که دچار کمبود ویتامین D هستند، می‌شود.

 بیشتر بخوانید:

کیست تخمدان معضلی جدید برای خانم‌ها

 اهداف درمانی

 کاهش وزن و حفظ وزن متناسب

 بهبود پروفایل متابولیک و کاهش خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی

 بهبود مقاومت به انسولین

 کاهش هیپرآندروژنیسم و علایم آن: آکنه، هیرسوتیسم، آلوپسی

 بهبود عملکرد تولید‌مثلی

 کاهش خطر سرطان آندومتر

 بهبود خلق و خو و کیفیت زندگی

 دارو درمانی

1- سندرم POCS در پاره‌ای موارد با هیپوتیروئیدیسم همراه می‌باشد، اگرچه تست‌های آزمایشگاهی عملکرد تیروئید دراین افراد نرمال می‌باشد، ولی درمان با هورمون‌های تیروئیدی در اکثر موارد منجر به بهبود علائم می‌گردد.

2- متفورمین به منظور بهبود مقاومت انسولین تجویز می‌شود و منجربه تخمک‌گذاری می‌گردد.

3- کلومیفن: منجر به تخمک‌گذاری می‌گردد.

4- اسپرنولاکتون (آنتی‌آندروژن) و داروهای ضد بارداری خوراکی (کاهش هیرسوتیسم)

 بیشتر بخوانید:

حاملگی با تخمدان های پر از کیست

 آجیل و مغزها

به ویژه گردو و بادام: گردو، گلوبولین متصل شونده به هورمون‌های جنسی را افزایش می‌دهد و بادام سطح آندروژن آزاد را کاهش می‌دهد. این بدان معنی است که این مغزها بسیاری از علائم PCOS را کاهش می‌دهند.

 احتیاط بیشتر در مورد

 افرادی که تاریخچه اختلالات غذا خوردن دارند.

 افرادی که اغلب تجربه افت قند خون دارند.

 خانم‌های باردار، نوجوانان، کودکان و افرادی که دیابت نوع 1 دارند

 افراد دچار سوء‌تغذیه و افرادی که وزن کمتر از حد نرمال دارند یا آنهایی که کمبود مواد مغذی دارند

 خانم‌هایی که در حال تلاش برای بارداری هستند.

 رژیم مدیترانه‌ای می‌تواند در بهبود PCOS مؤثر باشد

1) مصرف روزانه: میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل، روغن زیتون، مغزها، حبوبات و دانه‌ها

2) مصرف حداقل دوبار در هفته: ماهی و غذاهای دریایی

3) مصرف متعادل روزانه یا هفتگی: مرغ، تخم‌مرغ و لبنیات ) تخم‌مرغ بیش از 4 بار در هفته مصرف نشود)

4) مصرف محدود: گوشت قرمز و شیرینی‌ها (گوشت قرمز نباید بیش از یک بار در ماه استفاده شود)

 توصیه به افزایش فعالیت فیزیکی و ورزش

ترکیبی از ورزش‌های هوازی و مقاومتی

ایروبیک: حداقل سه روز در هفته و هر بار حداقل 30 دقیقه

تمرین مقاومتی + قدرتی: حداقل سه روز در هفته

یوگا و تمرینات ذهن آگاهی

 سایر عوامل مهم کمک‌کننده در روند بهبود

1) مدیریت استرس: استرس باعث تشدید مقاومت به انسولین می‌شود.

2) خواب: محققان دریافتند که اختلالات خواب در زنان مبتلا به PCOS دو برابر بیشتر است.

3) مدیتیشن / مراقبه: باعث کاهش سطح کورتیزول و بهبود هومئوستاز گلوکز می‌شود.

درمان سنتی PCOS

رژیم غذایی و ورزش می‌باشد که منجر به کاهش وزن می‌گردد. در زنان چاق کاهش وزن منجر به بهبود مقاومت انسولینی، کاهش سطوح آندروژن‌ها و هیرسوتیسم، بهبود تخمک‌گذاری در برخی بیماران گردیده است.

رژیم غذایی دارای گلیسمیک ایندکس پایین از گذشته بدون وجود دلایلی عینی مثبت توصیه می‌گردیده است. با این حال توانایی کربوهیدرات رژیمی در پاسخ افزایش قند خون بعد از غذا یک نکته قابل توجه مهم در بهبود نتایج متابولیکی و بالینی سندروم POCS درنظرگرفته می‌شود.

به صورت کلی رژیم با نمایه گلیسمیک پایین به صورت مستقل از کاهش وزن منجر به بهبود بیشتر سلامتی فرد، بهبود حساسیت به انسولین، بهبود سیکل ماهانه و افزایش کیفیت زندگی (سطح بهتر در تست سلامت روانی و روحی) و کاهش شاخص‌های التهابی در مقایسه با رژیم‌های غذایی کم‌چرب (با تطابق میزان درشت مغذی‌ها و فیبر) می‌گردد. نان‌های سبوس دار، برنج قهوه‌ای، حبوبات، میوه‌های کامل و سبزیجات جزء غذاهای با نمایه گلیسمیک پایین و مصرف نان سفید و برنج سفید و آب میوه، جزء مواد غذایی با نمایه گلیسمیک بالا هستند.

  تغذیه درمانی پزشکی

مداخلات رژیمی درزنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک از طریق تعدیلات رژیمی به منظور افزایش حساسیت انسولینی می‌تواند مؤثر باشد.

این تغییرات شامل محدودیت قند ساده و کل کالری دریافتی و مصرف غذاهای حاوی فیبر زیاد و وعده‌های غذایی کوچک و مکرر می‌باشد، برخی بیماران به رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات پیچیده بالا (بیش از 60 درصد انرژی) بهتر پاسخ می‌دهند درحالی که تعدادی دیگر به رژیم‌های حاوی کربوهیدرات کم (کمتراز 40 درصد کل کالری) بهتر پاسخ می‌دهند.

 مکمل‌یاری با ویتامین D به میزان IU/day 800-1200 و پیکولینات کروم منجربه بهبود تحمل گلوکز، ترشح انسولین و حساسیت انسولینی می‌گردد.

درمان‌های کوتاه مدت با N-استیل سیستئین به میزان 600 میلی‌گرم دوبار در روز می‌تواند به عنوان درمان کمکی در زنانی استفاده شود که ناباروری مقاوم به کلومیفن نشان می‌دهند.

همچنین درمان هورمون‌های تیروئیدی در زنانی که علائم آزمایشکاهی و یا بالینی کم‌کاری تیروئید دارند، می‌تواند مفید باشد.

 ترکیب رژیم غذایی

تغییر در ترکیب رژیم غذایی مستقل از کاهش وزن می‌تواند روی حساسیت به انسولین اثر گذارد. تغییر در رژیم غذایی در مقایسه با محدودیت انرژی به تنهایی ممکن است اثر‌بخشی بیشتری در بهبود حساسیت به انسولین داشته باشد.

 پیروی از رژیم غذایی حاوی اسیدهای چرب اشباع کم و فیبر بالا به خصوص از غذاهای با نمایه گلیسمی پایین در زنان مبتلا به PCOS، معقول به نظر می‌رسد.

اضافه کردن مقادیر فراوان میوه، سبزیجات و ادویه‌جات در رژیم

میوه و سبزیجات با خاصیت ضد التهابی زیاد: سبزیجات چلیپایی، پیاز، توت، انگور سیاه، گیلاس، مرکبات، گوجه‌فرنگی و انار.

گیاهان و ادویه‌های ضد التهابی شامل: چای سبز و سیاه، زردچوبه، سیر، زنجبیل، رزماری، پونه کوهی، شنبلیله، زیره سبز، کاکائو، نعناع، میخک، گشنیز، دارچین، جوز هندی، پودر فلفل قرمز، رازیانه، زعفران، فلفل سیاه، جعفری، مریم گلی، شوید، برگ بو و ریحان