د‌کتر نوشین صحابی؛ جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تظاهرات متنوعی دارد که عبارتند از:
* پریود نشدن‌های چند ماهه تا قطع پریود
* عقب افتادن مکرر و طولانی پریود
* خونریزی غیر طبیعی رحمی و موهای زائد
* ریزش موی سر
* چاقی
* موهای زائد (واضح‌ترین علامت بالینی)
* جوش صورت (آکنه)
* طاسی (فرق سر) مردانه
عوارض سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
* بیمار ممکن است بر اثر عدم تخمک‌گذاری مزمن دچار نازایی شود.
* خطر ابتلا به مشکلات رحمی (هایپرپلازی یعنی افزایش سلول‌های رحمی)
* افزایش خطر ابتلا به دیابت و بیماری قلبی عروقی ناشی از مقاومت به انسولین.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، شایع‌ترین بیماری مرتبط با عدم تخمک‌گذاری مزمن است.
این بیماری 4 تا 6 درصد زنان را در سنین باروری مبتلا می‌کند.
در واقع این بیماری، عدم تخمک‌گذاری مزمن همراه با تخمدان‌های پلی‌کیستیک است.
وقتی عدم تخمک‌گذاری مزمن به مدت کافی تداوم داشته باشد، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ایجاد می‌شود.
علل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک علل متنوع و زیادی دارد.
در واقع یک اختلال عملکرد تخمدان است.
این اختلال حاصل ترکیب متغیرهای ژنتیک و عوامل محیطی است.
یک ویژگی مشترک به ویژه در زنان چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (50 تا 75 درصد) مقاومت به انسولین است.
در 35 درصد این بیماران تست تحمل گلوکز مختل است.
7 تا 10 درصدشان، مبتلا به دیابت تیپ 2 می شوند.
تنظیم وزن و انرژی
در افراد چاق، احتمال بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک افزایش می‌یابد.
چاقی موجب مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک می‌شود و اختلال عملکرد تخمک‌گذاری، بیماری قلبی عروقی و ایست تنفس در موقع خواب می‌دهد.
چاقی یک ویژگی شایع (ولی نه ضروری) برای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است و خطر ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را بالا می‌برد.
در افراد چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، شیوع خونریزی غیر طبیعی رحمی، موهای زائد و نازایی بیشتر از افراد لاغر است.
عوامل ژنتیک
وراثت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اتوزومال غالب است.
در اقوام درجه یک فرد مبتلا، شیوع سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، بالا بودن انسولین خون و بالا بودن چربی خون در زنان و طاسی زودرس در مردان، بیشتر است.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اختلالی چند ژنی است و تحت تاثیر عوامل محیطی می‌باشد.
اختلال تخمک‌گذاری
شایع‌ترین ناهنجاری‌ها در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، این است که بیمار چند ماه یکبار پریود می‌شود یا اصلا پریود نمی‌شود.
گاهی اوقات پریودها منظم هستند، ولی فرد موهای زائد دارد و در سونوگرافی تخمدان‌ها پلی‌کیستیک هستند.
وجود نمای پلی‌کیستیک به تنهایی در سونوگرافی، بدون علائم بالینی و آزمایشگاهی برای تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ارزش کمی دارد.
تست تحمل گلوکز 2 ساعته (GTT) برای کلیه افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک لازم است (35 درصد اختلال تحمل گلوکز و 10 درصد دیابت دارد).
شایع‌ترین اختلال متابولیک در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، اختلالات چربی است.
چاقی از طریق تشدید مقاومت به انسولین و هایپرانسولینمی به پاتوفیزیولوژی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کمک می‌کند.
بررسی سایر اختلالات هورمونی
* مثل تیروئید، پرولاکتین و غده آدرنال، تستوسترون سرم و 17 هیدروکسی پروژسترون
* آزمون 2 ساعته تحمل گلوکز خوراکی
* آزمون سرکوب شبانه دگزامتازون (در صورت سایر علائم کورتون بالا).
هدف درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
* جلوگیری از عواقب فوری یا درازمدت مانند:
* اختلالات قاعدگی
* بالا بودن هورمون مردانه
* ابتلا به افزایش سلول‌ها در اندومتر رحم
* نازایی
* دیابت نوع 2 و بیماری قلبی عروقی
تغییرات نحوه زندگی
1- کاهش وزن (حتی 2 تا 5 درصد)، با کاهش دریافت کالری کل
2- درمان با مت‌فورمین
3- فعالیت بدنی (بهبود دیابت و سلامت قلبی عروقی)
اختلالات قاعدگی «دراز مدت» در صورت عدم درمان، خطر ابتلا به سرطان اندومتر رحم را بالا می‌برد.
عدم تخمک‌گذاری مزمن، چاقی و هایپرانسولینمی در آن موثر هستند.
نازایی در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
عدم تخمک‌گذاری مزمن شایع‌ترین علت آن است.
عوامل مربوط به کیفیت تخمک، اختلالات اندومتر رحم و لانه‌گزینی هم مطرح است.
درمان
* داروهای تحریک تخمک‌گذاری خوراکی یا تزریقی
* درمان لاپاراسکوپیک تخمدان یا لیزر یا دیاترمی هم موثر است.
در صورت حامله شدن، جنین خانم مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، فرقی با سایر جنین‌ها ندارد و خطر ناهنجاری‌های مادرزادی افزایش ندارد.
بیشتر بخوانید:
درگیری بانوان ایرانی با سندرم تخمدان پلی کیستیک
تغذیه مناسب سندرم تخمدان پلی کیستیک
تغذیه و سندرم تخمدان پلی کیستیک
نقش تغذیه در سندرم تخمدان پلی کیستیک
