زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : مهدی سپهراد ؛ دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه ؛ دانشگاه علوم پزشکی قزوین

زیر نظر: دکتر مریم جوادی ؛ متخصص تغذیه ؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی قزوین

تحریریه زندگی آنلاین : در دنیای امروز، تغذیه نقش بسیار مهمی در سلامت جسم و ذهن ایفا می‌کند. با انتخاب رژیم غذایی مناسب می‌توانیم از بروز بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کرده و حتی به درمان مشکلات مختلف سلامت کمک کنیم. مغز، به عنوان یکی از ارگان‌های حیاتی بدن که مسئول انجام بسیاری از فعالیت‌های روزمره است، به مواد مغذی نیاز دارد تا بتواند عملکرد بهتری داشته باشد. رژیم غذایی صحیح نه تنها بر توانایی‌های شناختی ما مانند یادگیری، توجه، حافظه و ادراک تأثیر می‌گذارد، بلکه به حفظ سلامت مغز نیز کمک می‌کند. در واقع، توجه به رژیم غذایی به یکی از ارکان اصلی برای جلوگیری از مشکلات شناختی و ذهنی تبدیل شده است. رژیم‌های غذایی متعادل می‌توانند با بهبود وضعیت مغز از اختلالات شناختی که ممکن است در اثر افزایش سن یا بیماری‌های مختلف به وجود آیند، پیشگیری کنند.

 این فرآیندها که شامل پردازش و سازماندهی اطلاعات دریافتی از محیط هستند، توسط بخش‌هایی از مغز همچون قشر پیش‌پیشانی و هیپوکامپ هدایت می‌شوند. عملکردهای شناختی، که وابستگی زیادی به این نواحی مغزی دارند، به ما این امکان را می‌دهند که محیط اطراف خود را درک کرده و با آن تعامل داشته باشیم. به همین دلیل، حفظ سلامت مغز و عملکردهای شناختی در طول زندگی، چه در شرایط سلامت و چه در بیماری، بسیار مهم است. تغذیه سالم به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در این راستا شناخته می‌شود که تأثیر مستقیمی بر ساختار و کارکرد مغز دارد.

در این زمینه، رژیم‌های غذایی متنوعی وجود دارند که هرکدام تأثیرات خاصی بر سلامت مغز دارند. از جمله این رژیم‌ها می‌توان به رژیم‌های مدیترانه‌ای، کتوژنیک، گیاه‌خواری و بسیاری دیگر اشاره کرد. در ادامه، به بررسی و تحلیل این رژیم‌ها می‌پردازیم.

بیشتربخوانید:

کدام ادویه ها ذهن را بیدار می‌کنند؟

رژیم غذایی مدیترانه

مطالعات نشان می‌دهند که رژیم غذایی مدیترانه‌ای می‌تواند تأثیرات مثبتی بر عملکرد شناختی داشته باشد، اما این تأثیرات در همه موارد یکسان و قطعی نیستند. یکی از پژوهش‌ها نشان داد که رعایت این رژیم فقط در برخی آزمون‌های شناختی بهبودهایی ایجاد کرده و بیشترین تأثیر آن در تقویت حافظه و عملکرد مغزی مشاهده شده است. در مطالعه‌ای دیگر، مشخص شد که رژیم مدیترانه‌ای می‌تواند حافظه اپیزودیک و حافظه کاری را در سالمندان بهبود بخشد، اما بر حافظه کوتاه‌مدت و حافظه معنایی تأثیری نداشت. علاوه بر این، تحقیق دیگری ارتباط بین پیروی از این رژیم و کاهش احتمال ابتلا به اختلال شناختی خفیف و آلزایمر را تأیید کرد. بااین‌حال، بررسی‌های مرتبط با ارتباطات مغزی نشان داد که این رژیم تنها در برخی از شبکه‌های مغزی تغییراتی ایجاد می‌کند و تأثیر قطعی آن بر عملکرد شناختی هنوز به‌طور کامل اثبات نشده است، بنابراین نیاز به تحقیقات بیشتر برای تأیید نتایج وجود دارد.

رژیم غذایی Mind

رژیم غذایی Mind که ترکیبی از رژیم‌های مدیترانه‌ای و DASH است، تأثیرات مثبتی بر عملکرد شناختی در گروه‌های مختلف از جمله بزرگسالان مسن‌‌تر و افراد چاق با سابقه خانوادگی بیماری‌های شناختی نشان می‌دهد. در مطالعات انجام شده، پیروی از این رژیم با بهبود عملکرد در حوزه‌های مختلف شناختی مانند حافظه کاری، توجه و حافظه کلامی مرتبط بوده است. این رژیم به‌ویژه در مقایسه با رژیم‌های دیگر مانند رژیم مدیترانه‌ای و DASH، نتایج بهتری در بهبود عملکرد شناختی ارائه داده است. در بیماران چاق، رژیم MIND به‌طور خاص موجب بهبود حافظه کاری و توجه شد. مطالعات به‌طور کلی نشان می‌دهند که رژیم MIND می‌تواند به‌طور چشمگیری سرعت کاهش شناختی را کاهش دهد، به‌ویژه در افراد با سابقه خانوادگی بیماری‌های شناختی و کسانی که دچار چاقی هستند. اثرات این رژیم در گروه‌های خاص مانند بیماران مبتلا به دیابت نیز مشهود بوده و در بهبود حافظه کلامی و سایر جنبه‌های شناختی مؤثر است. این نتایج نشان می‌دهند که رژیم MIND یک گزینه مؤثر برای حفظ عملکرد شناختی و پیشگیری از کاهش شناختی در بزرگسالان است.

بیشتربخوانید:

مناسب ترین تغذیه برای سالمندان چیست ؟

رژیم روزه‌داری متناوب

روزه‌داری متناوب تأثیرات گوناگونی بر کارکرد شناختی دارد که این تأثیرات بستگی به شرایط خاص افراد دارد.

 در حیوانات، روزه‌داری به بهبود ساختار مغزی و تقویت توانایی‌های شناختی منجر می‌شود، به ویژه در نواحی مانند هیپوکامپوس. در انسان‌ها، این نوع رژیم ممکن است در بیماری‌های عصبی نظیر آلزایمر یا صرع اثرات مثبت داشته و روند پیشرفت این بیماری‌ها را کند کند. با این حال، در افراد سالم، نتایج روزه‌داری متناوب کاملا ثابت نشده و تحقیقات نشان می‌دهند که این اثرات تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر مدت زمان روزه‌داری و شرایط فردی قرار دارد. علاوه بر این، عواملی مانند وضعیت روانی، فیزیولوژیکی و الگوهای روزه‌داری می‌توانند بر تأثیرات شناختی آن تأثیرگذار باشند، بنابراین برای دستیابی به نتایج دقیق و قابل‌اعتماد، نیاز به پژوهش‌های بیشتر در این حوزه احساس می‌شود.

رژِیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک تأثیرات مثبتی بر عملکرد شناختی افراد مبتلا به اختلالات عصبی و بیماری‌های روانی مختلف دارد. این رژیم به ویژه در بیماری‌هایی مانند آلزایمر و پارکینسون به بهبود وضعیت ذهنی، حافظه و توجه کمک کرده است. در مطالعاتی که از مدل‌های حیوانی استفاده شده، رژیم کتوژنیک عملکرد مغزی را در برابر آسیب‌های ناشی از پیری یا بیماری‌های عصبی بهبود بخشیده است. همچنین، در بزرگسالان چاق، رژیم کتوژنیک منجر به بهبود عملکرد فیزیکی و شناختی شده است. اثرات این رژیم در کوتاه‌مدت قابل توجه بوده و به‌ویژه در بهبود عملکرد مغز از طریق افزایش تولید اجسام کتون به‌عنوان منبع انرژی مغز مشهود است. در عین حال، برخی از نتایج به‌طور موقت بوده و برای ارزیابی اثرات بلندمدت آن به مطالعات بیشتری نیاز است.

رژیم غذایی گیاه‌خواری

بر اساس نتایج مطالعات مختلف، اثرات رژیم گیاه‌خواری بر عملکرد شناختی متناقض است. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که این رژیم‌ها، به خصوص زمانی که به‌طور متعادل و مناسب تنظیم شوند، می‌توانند به بهبود حافظه و توانایی‌های شناختی کمک کنند. برای مثال، در یک مطالعه، گیاه‌خواران عملکرد بهتری در آزمون‌های شناختی داشتند و کمتر از افسردگی، اضطراب و استرس رنج می‌بردند. همچنین، رژیم گیاه‌خواری ممکن است با کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو همراه باشد، که این عوامل می‌توانند در پیشگیری از بیماری‌های عصبی مفید باشند. از سوی دیگر، برخی تحقیقات هشدار می‌دهند که کمبود ویتامین B12 DHA، EPA و آهن، در این رژیم‌ها ممکن است به اختلالات شناختی و خلقی منجر شود، بنابراین در حالی که رژیم گیاه‌خواری می‌تواند مزایای شناختی داشته باشد، ضروری است که این رژیم‌ها به‌دقت طراحی شوند و در صورت نیاز از مکمل‌ها استفاده شود.

کلام پایانی

تغذیه درست و متعادل تأثیر زیادی بر سلامت مغز و عملکرد شناختی ما دارد. رژیم‌های غذایی مثل رژیم مدیترانه‌ای، MIND  می‌توانند به تقویت حافظه، تمرکز و سایر توانایی‌های شناختی کمک کنند و حتی از بروز مشکلاتی مثل آلزایمر جلوگیری کنند. با رعایت یک رژیم غذایی سالم، نه تنها ساختار مغز تقویت می‌شود، بلکه عملکردهای شناختی در طول زندگی بهبود می‌یابند. توجه به تغذیه فقط برای حفظ سلامت جسم نیست، بلکه برای تقویت ذهن و جلوگیری از بیماری‌های عصبی هم ضروری است. این واقعیت نشان می‌دهد که تغذیه چقدر می‌تواند بر کیفیت زندگی و ذهن ما تأثیر بگذارد.