دکترمریم کاشانیان؛ متخصص زنان و زایمان، استاد و مد‌یر گروه زنان د‌انشگاه علوم پزشکی ایران
منیزیم یکی از مواد معدنی است که کمتر در نظر گرفته شده و نقش آن در سلامت زنان مغفول واقع شده است.
امروزه به طور روز‌افزون به نقش آن روز به روز بیشتر توجه می‌شود.
تحقیقات نشان د‌اد‌ه‌اند که حدود 12 درصد افرادی که بستری هستند کمبود منیزیم دارند و این امر در موارد‌ی که بیماری‌های مزمن وجود دارد، حتی میزان آن به 60 تا 65 درصد هم می‌رسد.
در واقع منیزیم، چهارمین عنصر معدنی از نظر فراوانی در بدن است (بعد از کلسیم، پتاسیم و سد‌یم)، بنابراین همین که این عنصر میزان وسیعی از مواد معدنی بدن را تشکیل میدهد، نشان‌د‌هند‌ه اهمیت آن است.
همچنین منیزیم د‌ومین کاتیون داخل سلولی بعد از پتاسیم است. فقط 1 درصد منیزیم در خارج از سلول و مایعات خارج سلولی، پلاسما و خون وجود دارد و 99 درصد آن داخل سلولی است.
بنابراین اندازهگیری آن در خون همیشه نمی‌تواند نشان‌د‌هند‌ه میزان کاهش آن در داخل سلول باشد، چون فقط 1 درصد آن در بیرون از سلول قرار دارد و این نکته همیشه در بررسی منیزیم باید مورد توجه باشد.
استرس
در این رابطه، دو وضعیت وجود دارد: یکی اضطرابی و دیگری استرس. این دو می‌توانند در خیلی از موارد یک نقطه مشترک با هم داشته باشند.
در حقیقت استرس می‌تواند منجر به اضطراب شود و اضطراب می‌تواند به افسردگی بینجامد و این سه مورد با هم نقاط مشترک خیلی زیادی دارند.
خود اضطراب نوعی استرس برای بدن محسوب می‌شود و می‌توانند یکدیگر را تشدید کنند.
استرس چه به صورت فیزیکی مثل گرما، سرما، فعالیت زیاد و تروما (صدمه) باشد و چه به صورت روانی مانند درد، اضطراب، هیجانات و افسردگی، همه این موارد نیاز به منیزیم را افزایش می‌دهند.
در حقیقت استرس می‌تواند یک نقش مثبت داشته باشد که یک تطبیق روان برای شرایط جدید باشد و بنابراین می‌تواند کارایی را افزایش دهد، ولی یک نقش منفی هم ممکن است داشته باشد که باعث ایجاد اضطراب، احساس ناامیدی و افسردگی شود.
استرس می‌تواند منجر به افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب و افزایش گلوکز خون به دلیل آزاد شدن کاتکول‌آمین‌ها و آدرنالین شود (خود آدرنالین می‌تواند این اثرات را سبب شود).
در عین حال، خود آدرنالین و کاتکول‌آمین‌ها باعث می‌شوند که منیزیم از داخل سلول به بیرون سلول بیاید و بنابراین از طریق سیستم ادراری دفع شود و میزان منیزیم بدن کاهش پیدا می‌کند و این نقشی است که استرس در کم کردن منیزیم بدن ایفا می‌کند و باید به نحوی جلوی آن را گرفت.
بنابر این خود آدرنالین و کاتکول‌آمین‌ها باعث می‌شوند منیزیم دفع و کمبود آن ایجاد شود، از طرف دیگر خود کمبود منیزیم می‌تواند باعث افزایش میزان آزاد شدن آدرنالین و کاتکول‌آمین‌ها از طریق تاثیری که روی نسبت کلسیم به منیزیم می‌گذارد شود و استرس افزایش پیدا کند و بنابراین یک سیکل معیوب ایجاد می‌گردد؛ استرس باعث دفع منیزیم از بدن و کاهش این ماده معدنی شده و کاهش منیزیم منجر به استرس بیشتر و آزاد کردن کاتکول‌آمین بیشتر می‌شود و این سیکل معیوب می‌تواند به صورت مداوم، باعث خراب‌تر شدن وضعیت شود.
از طرف دیگر همان‌طور که قبلا گفته شد، منیزیمی که از طریق مواد غذایی به بدن می‌رسد، ناکافی است و بدن با یک کمبود جدی منیزیم مواجه می‌شود.
مطالعات متفاوتی بر روی منیزیم و استرس انجام شده است. مثلا در مطالعه‌ای به افراد سالم 4 ساعت استرس (مثلا به صورت صدای بلند) وارد شده است.
سپس میزان منیزیم سرم و یک‌سری مواد دیگر اندازهگیری و دیده شده که دفع ادراری منیزیم بعد از ایجاد صدای بلند و استرس افزایش پیدا می‌کند.
در مطالعه دیگری که بر روی افراد جوان تحت تاثیر استرس مزمن، انجام شد (مانند افرادی که در فعالیت‌های نظامی شرکت داشتند)، مشخص گردید که میزان منیزیم سرم تمام این افراد کاهش پیدا کرده، بنابراین استرس مزمن هم می‌تواند باعث کاهش منیزیم شود.
در مورد ارتباط اضطراب و منیزیم، مطالعات نشان می‌دهند که تقریبا حدود 5 تا 6 درصد ممکن است در زندگی اضطراب وجود داشته باشد و اضطراب با افزایش کاتکول‌آمین‌ها و آدرنالین همراه است و بنابراین می‌تواند باعث دفع منیزیم شود و منیزیم خون را کاهش دهد.
در مطالعاتی که در مورد منیزیم و اضطراب صورت گرفته، نشان می‌دهند که مکمل منیزیم می‌تواند اضطراب را کاهش دهد.
همینطور نشان داده شده مصرف مجموعه منیزیم و B6 در افراد مضطرب به خوبی جواب داده و به خصوص در افرادی که دو تا دارو را با هم استفاده می‌کنند، خیلی خیلی بهتر از وقتی که تک تک از آنها استفاده کنند، اضطراب‌شان کاهش پیدا می‌کند.
اثرات دیگر منیزیم بر روی سلامت
اثر دیگر منیزیم، بر روی کنترل قند خون و چربی‌های خون می‌باشد. مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از منیزیم، به مدت 6 هفته البته با همراهی ویتامین E در خانم‌هایی که دیابت بارداری دارند، می‌تواند کنترل قند خون و همینطور میزان چربی‌های خون را بهبود ببخشد.
مطالعه دیگری نشان میدهد که منیزیم بر روی بیماری‌های نورولوژیک و سیستم عصبی نقش مهمی در انتقال‌های عصبی در سیستم عصبی عضلانی دارد و در هیجانات زیاد که منجر به مرگ سلول‌های عصبی می‌شود، اثر پیشگیری‌کننده دارد و می‌تواند در خیلی از بیماری‌های عصبی نقش مهمی را ایفا کند.
با توجه به نقش منیزیم که گفته شد، این ماده معدنی می‌تواند در پیشگیری و درمان بیماری‌های عصبی کمک‌کننده باشد.
در حال حاضر مطالعاتی در مورد نقش منیزیم در میگرن، دردهای مزمن، صرع، آلزایمر، پارکینسون و سکته‌های مغزی در حال انجام است.
اطلاعات خیلی قوی وجود دارد که منیزیم می‌تواند در میگرن و افسردگی و بالاخره اینکه اثر محافظتی در دردهای مزمن، اضطراب و سکته مغزی داشته باشد.
نقش منیزیم در مورد سیستم قلبی عروقی هم روزبه‌روز پررنگ‌‌تر می‌شود. دیده شده منیزیم سرم می‌تواند میزان خطر بیماری‌های عروق کرونر را کاهش دهد.
مکمل‌های خوراکی منیزیم در سندروم متابولیک استفاده شده و مطالعات نشان داده که می‌تواند در کنترل آن موثر باشد. همینطور مکمل منیزیم در مورد بیماری‌های کلیوی، می‌تواند سندروم متابولیک را بهبود ببخشد، میزان فشار خون را کاهش دهد، قند خون را خوب کنترل کند و همینطور میزان چربی‌های خون را متعادل‌تر کند و کاهش دهد.
باید دقت کرد از نوعی مکمل منیزیم استفاده گردد که بتواند جذب شود، قسمتی که جذب شده و مورد استفاده بدن قرار می‌گیرد، به صورت کافی باشد و بنابراین باید دارو حتما محلول در آب باشد و بتواند به خوبی جذب شود و مورد استفاده بدن قرار بگیرد.
بیشتر بخوانید:
سلامت زنان در گرو مصرف کامل منیزیم (قسمت اول)
سلامت زنان در گرو مصرف منیزیم (قسمت دوم)
سلامت زنان در گرو مصرف منیزیم (قسمت سوم)
