دکترمریم کاشانیان؛ متخصص زنان و زایمان، استاد و مد‌یر گروه زنان د‌انشگاه علوم پزشکی ایران
منیزیم یکی از مواد معد‌نی است که کمتر در نظر گرفته شده و نقش آن در سلامت زنان مغفول واقع شده است. امروزه به طور روز‌افزون به نقش آن روز به روز بیشتر توجه می‌شود.
تحقیقات نشان دادهاند که حدود 12 درصد افرادی که بستری هستند کمبود منیزیم دارند و این امر در مواردی که بیماری‌های مزمن وجود دارد، حتی میزان آن به 60 تا 65 درصد هم می‌رسد.
در واقع منیزیم، چهارمین عنصر معد‌نی از نظر فراوانی در بدن است (بعد از کلسیم، پتاسیم و سد‌یم)، بنابراین همین که این عنصر میزان وسیعی از مواد معد‌نی بدن را تشکیل میدهد، نشان‌د‌هند‌ه اهمیت آن است.
همچنین منیزیم د‌ومین کاتیون داخل سلولی بعد از پتاسیم است. فقط 1 درصد منیزیم در خارج از سلول و مایعات خارج سلولی، پلاسما و خون وجود دارد و 99 درصد آن داخل سلولی است.
بنابراین اندازهگیری آن در خون همیشه نمی‌تواند نشان‌د‌هند‌ه میزان کاهش آن در داخل سلول باشد، چون فقط 1 درصد آن در بیرون از سلول قرار دارد و این نکته همیشه در بررسی منیزیم باید مورد توجه باشد.
مطالعات در مورد کمبود منیزیم
مطالعات نشان می‌دهند افرادی که میزان کمی منیزیم از مواد غذایی دریافت می‌کنند، زیاد هستند و معمولا منیزیم خوراکی ناکافی هست و مطالعاتی که در کشورهای اروپایی و آمریکا به‌خصوص در افراد مسن صورت گرفته، نشان می‌دهند افراد تقریبا میزان ناکافی منیزیم را استفاده می‌کنند و این امر منجر به کاهش میزان منیزیم در ذخایر بدن و کمبود نسبی آن می‌شود.
مطالعات در مورد میزان منیزمی که در سنین متفاوت در ایالات متحده استفاده می‌شود، نشان می‌دهند مثلا افراد بالای 70 سال میزان منیزیم کمتری از آن چیزی که نیاز دارند دریافت می‌کنند و همین‌طور در خانم‌هایی که در سنین نوجوانی قرار دارند، مقدار مصرف منیزیم کم هست.
در اروپا حدود 25 تا 40 درصد خانم‌ها و 12 تا 36 درصد آقایان 18 تا 60 ساله استفاده کافی از منیزیم ندارند و میزان این درصدها در افراد مسن بیشتر است.
مطالعات در فرانسه نشان می‌دهند که 72 درصد آقایان و 77 درصد خانم‌های بزرگسال، میزان ناکافی منیزیم را دریافت می‌کنند و در 83 درصد خانم‌هایی که سن‌شان بین 10 تا 90 سال است، میزان منیزیم کمتر از مقدار توصیه شده است.
دو مطالعه هم اخیرا در روسیه در خانم‌های باردار انجام گرفت و متوجه شدند که کمبود منیزیم حدود 58 درصد است و این امر خود یک هشدار است که با اندازهگیری میزان خونی منیزیم به آن پی برده‌اند، بنابراین وقتی میزان خونی منیزیم کم باشد، طبیعتا طبق آنچه گفته شد، حتی ممکن است کمبود میزان درصد داخل سلولی، از این مقدار هم بالاتر باشد و کمبود داخل سلولی شدیدتر وجود داشته باشد.
مطالعه‌ای که در ایران بین 2013 تا 2014 بر روی 650 خانمی که افسردگی داشتند انجام شده، دیده‌اند کمبود منیزیم و درصد گزارش شده آن 26/5 درصد است و همیشه میزان این کمبود در خانم‌ها بالاتر است.
در مجموع، آنچه از مطالعات به دست می‌آید این است که میزان مصرف منیزیم کم هست و بنابراین همه افراد ممکن است در معرض کمبود منیزیم قرار داشته باشند.
همین‌طور در مورد بچه‌هایی که فعالیت زیادی دارند و تصور می‌شود سلامت باشند، امکان دارد غذا زیاد بخورند، ولی مواد غذایی لازم مانند منیزیم در این غذا خوردن زیاد تامین نشود.
کمبود منیزیم نسبتا شایع است، ولی متاسفانه اغلب تشخیص داده نمی‌شود، زیرا به ندرت منیزیم سرمی اندازهگیری می‌شود و تعداد کمی از پزشکان و افرادی که در سیستم بهداشتی هستند، از وضعیت‌های کلینیکی که ممکن است برای کمبود این ماده وجود داشته باشد، آگاهی دارند و به صورت متوسط در تمام جوامع چیزی حدود 15 تا 20 درصد جمعیت، ممکن است دچار کمبود منیزیم باشند.
در یک مطالعه دیگر نشان داده شده است در 84 درصد خانم‌های بعد از یائسگی که استئوپروز (پوکی استخوان) داشتند میزان منیزیم کم هست.
همچنین 42 درصد دانشجویان جوان در برزیل وضعیت منیزیم پایینی دارند.
با بررسی مطالعات جوامع مختلف دیده می‌شود که در مجموع میزان منیزیم سرم خیلی اوقات غیر طبیعی است و متاسفانه در اکثر اوقات تشخیص داده نمی‌شود. وقتی منیزیم به صورت روزانه خورده می‌شود، مقداری از آن از طریق روده جذب می‌شود و مقداری از آن هم دفع می‌شود.
مقداری که از روده جذب می‌شود، وارد فضای خارج سلولی شده و مقداری از آن وارد کلیه شده و از طریق ادرار دفع می‌شود.
قسمت اعظم آن وارد استخوان‌ها و عضلات، حتی گلبول‌های قرمز و عضلات صاف می‌شود و مقدار خیلی کمی از آن در خارج از سلول باقی می‌ماند.
تقریبا 50 درصد منیزیمی که خورده می‌شود، جذب و بقیه دفع می‌گردد.
منیزیم تزریقی و خوراکی
منیزیم در بعضی از موارد به صورت تزریقی استفاده می‌شود، مثلا در بیماری‌های زنان مانند مسمومیت دوران بارداری یکی از داروهایی است که برای جلوگیری از تشنج در پره‌اکلامپسی استفاده می‌شود.
در افرادی که دچار حملات آسمی پشت‌سر‌هم می‌شوند، می‌تواند استفاده گردد. همچنین از آن در یک‌سری از مشکلات ریتم قلب غیر طبیعی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
منیزیم خوراکی به عنوان مکمل در بیماری‌های مزمن قلبی عروقی استفاده می‌شود، البته باید مطالعات خیلی بیشتری در مورد مکمل منیزیم صورت بگیرد تا بتوان نقش جدی آن را به صورت خوراکی و به عنوان مکمل ارزیابی کرد.
نقش منیزیم در سلامت زنان
منیزیم در سلامت زنان بسیار موثر است که در این مبحث به چند مورد اشاره می‌شود: PMS (سندرم پیش از قاعدگی)، کرامپ‌های پا، استئوپروز (پوکی استخوان)، استرس، اضطراب و افسردگی و بعد از یائسگی.
سندرم قبل از یائسگی (PMS)
سندرم قبل از یائسگی مجموعه‌ای از علائم فیزیکی و خلقی و روانی است که در قسمت دوم سیکل قاعدگی، یعنی بعد از تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد.
این مجموعه علائم از زمان تخمک‌گذاری تا قبل از قاعدگی، یعنی چیزی حدود دو هفته قبل از قاعدگی اتفاق می‌افتد و با شروع قاعدگی فروکش می‌کند.
تقریبا حدود 80 درصد خانم‌های سنین باروری، این علائم سندرم قبل از قاعدگی را احساس می‌کنند که می‌تواند به صورت علائم فیزیکی مانند ورم، درد پستان‌ها و اضافه‌وزن و یا علائم خلقی مانند تحریک پذیری، افسردگی و تغییر خلق باشد.
در حدود 40 درصد خانم‌ها علائم به حدی شدید است که می‌تواند روی زندگی روزمره‌شان تاثیر بگذارد.
دیده شده افت منیزیم پلاسما می‌تواند به علت تغییرات هورمونی در فاز بعد از تخمک‌گذاری اتفاق بیفتد و در ایجاد این علائم موثر باشد.
استفاده از منیزیم به صورت مکمل در مواردی که سندرم قبل از قاعدگی وجود دارد مورد مطالعه قرار گرفته است.
در یک مطالعه روزانه 360 میلی‌گرم منیزیم از روز پانزدهم سیکل ماهانه تا روز شروع قاعدگی برای خانم‌ها استفاده شده است و دیده شده علائم به خصوص علائم مربوط به ورم کردن بدن، اثرات منفی در سیستم روانی و خلقی در طی دو سیکل درمان خیلی کمتر شده‌اند، این در حالی است که در گروه دیگری که دارونما دریافت نموده بودند، این بهبود نشان داده نشد.
بنابراین شاید بتوان از منیزیم برای تخفیف علائم استفاده نمود. متاسفانه مطالعات در این زمینه هنوز کم هست، ولی تا کنون مطالعات اثر خوب منیزیم را نشان دادهاند.
حتی منیزیم می‌تواند علائم افسردگی (یکی از علائمی که می‌تواند در سندرم قبل از قاعدگی وجود داشته باشد) را بهبود دهد.
در مطالعه‌دیگری از منیزیم به صورت روزانه 200 تا 400 میلی‌گرم در کم شدن علائم سندرم قبل از قاعدگی استفاده کرده‌اند و دیده‌اند که ممکن است علائم را بهبود ببخشد، و پیشنهاد مطالعات بیشتر داده شده است.
مجموعه منیزیم و ویتامینB6 به صورت توام را وقتی مخلوط و با هم استفاده کرده‌اند دیده شده که می‌تواند اضطراب قبل از قاعدگی را کاهش دهد، در حالی که وقتی از آنها به صورت جداگانه و تنها استفاده می‌شود، این اثر دیده نمی‌شود، بنابراین تصور می‌شود مجموعه منیزیم و ویتامین B6 به صورت ترکیب با یکدیگر می‌تواند نتیجه بهتری برای سندرم قبل از قاعدگی داشته باشد.
مطالعه دیگری نیز در این زمینه انجام شده که نشان میدهد مجموعه منیزیم و ویتامینB6 بعد از حداقل دو ماه (برای اینکه اثرات درمانی قابل مشاهده باشد) اثر بهتری در تمام گروه‌های سندرم قبل از قاعدگی داشته است و بنابراین استفاده از آن برای این امر پیشنهاد می‌شود.
بیشتر بخوانید:
