دکتر فاطمه قائم مقامی
با پیشرفت علم سونوگرافی و استفاده از آن جهت تشخیص زودرس توده‌های تخمدانی، كم نیستند خانم‌ها و دختران جوان كه با یك گزارش سونوگرافی دال بركیست تخمدان با نگرانی راهی مطب‌های متخصصان زنان و زایمان می‌شوند.
افزایش سن و توقف هورمونسازی
با افزایش سن، تخمدان‌ها شروع به توقف هورمونسازی می‌كنند و باعث بروز یائسگی می‌شوند. در خلال دوران یائسگی آزاد شدن تخمك‌ها تدریجاً كم شده یا اینكه متوقف می‌شود. به علاوه تولید استروژن نیز همچنین كم می‌شود، رحم هم به این تغییرات هورمونی پاسخ داده و بافت داخل آن ساخته نمی‌شود كه باعث ایجاد پریود شود و به این ترتیب پریود نامنظم می‌شود تا اینكه به طور كلی متوف میگردد.
علائم یائسگی با كاهش تدریجی ترشح استروژن در تخمدان‌ها حادث می‌شود. این تخمدان‌ها می‌توانند دچار كیست‌های ساده، كیست‌های كمپلكس یا مركب و تومورهای تخمدانی كه ممكن است خوش خیم یا بدخیم باشد، شوند.
آناتومی تخمدان‌ها و كاركرد آنها
به طور كلی هر زن با دو تخمدان متولد می‌شود كه جایگاه آنها در لگن خاصره اطراف رحم می‌باشد. تخمدان‌ها محل ذخیره تخمك‌ها هستند. وقتی دختری به سن بلوغ می‌رسد، تخمدان شروع به آزاد كردن تخمك می‌كند شرایط باروری با آزاد شدن هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون فراهم می‌شود.
تخمك‌ها به طور ماهیانه آزاد می‌شوند كه به آن اوولاسیون یا تخمك‌گذاری میگویند و آزاد شدن آنها باعث شروع سیكل ماهیانه در دختران جوان و زنان میگردد. تخمدان‌ها در حقیقت خانه تخمك‌ها هستند. این تخمك‌های آزاد شده از طریق لوله‌های رحمی به رحم می‌رسند. اگر تخمك بارور نشود، مخاط رحم ریزش می‌كند و به این پروسه سیكل قاعدگی میگویند.
تخمدان‌ها فقط مخزنی برای تخمك‌ها نیستند، بلكه محلی برای ترشح استروژن و پروژسترون نیز می‌باشند كه باعث بروز خصوصیات زنانه می‌شود.
تشخیص انواع كیست‌ها
كیست‌های ساده با رشد قسمتی از تخمدان و تجمع مایع داخل آن مشخص می‌شوند، اندازه آنها معمولاً بالای 3 سانتی‌متر است و نباید با فولیكول تخمك كه در زمان تخمك‌گذاری گاهی حتی به اندازه 25 میلی‌متر می‌رسد، اشتباه شوند. بیشتر این كیست‌ها خودبه خود یا با مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری در خلال 6 تا 8 هفته از بین می‌روند.
متأسفانه با پیشرفت سونوگرافی خیلی مواقع فولیكول‌های تخمدانی كه فیزیولوژیك بوده و اندازه كمتر از 3 سانتی‌متر دارند، كیست اطلاق شده و باعث نگرانی دختران جوان و خانم‌ها می‌شوند.
كیست‌های تخمدان در سنین قبل از یائسگی شایع‌اند و همانطور كه گفته شد ممكن است با سونوگرافی یا سی تی اسكن یا روش‌های رادیولوژیك مغناطیسی (MRI) تشخیص داده شوند. كیست‌های تخمدان دوگونه هستند: كیست‌های ساده و كیست‌های كمپلكس یا مركب.
كیست‌های ساده
دیواره‌های نازك دارند و حاوی مایع می‌باشند و در سونوگرافی خصوصیاتی دارند كه به آنها كیست ساده اطلاق می‌شود. مثلاً در داخل آنها تیغه یا سپتوم وجود ندارد و یا توده‌ای در داخل كیست دیده نمی‌شود. این كیست‌ها در خلال تخمك‌گذاری ایجاد می‌شوند؛ به‌طوری كه ممكن است در خلال تخمك گذاری فولیكول بزرگ‌تر از معمول شده و به دلیل اختلال عملكرد تخمدان به صورت كیست ظاهر شود.
به این كیست‌ها، كیست‌های فونكسیونل یا اختلال عملكرد تخمدان اطلاق میگردد كه خطرناك و پیش سرطانی نیستند و همانطور كه گفته شده معمولاً بهبود می‌یابند...
برای خواندن بخش دوم- كیست تخمدان، معضلی جدید برای خانم ها- اینجا کلیک کنید.
