به قلم : دکتر مینا کاویانی ؛ انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور
تحریریه زندگی آنلاین : آسم یک اختلال مزمن شایع است که در آن مجاری هوایی ملتهب و تنگ شده و باعث انسداد جریان هوا به صورت دوره‌ای می‌شوند. علائم رایج در طول دوره‌های حاد شامل خس‌خس سینه، سرفه، گرفتگی قفسه‌سینه و تنگی‌نفس است.
علاوه بر درمان‌های دارویی که برای کنترل طولانی‌مدت و حملات حاد بیماری استفاده می‌شود، اقدامات کنترل محیطی مانند تنظیم رطوبت، جاروبرقی کشیدن و مدیریت آفات نیز می‌تواند تشدید آسم ناشی از مواد حساسیت‌زای (آلرژن‌های) موجود در هوا (مانند دود تنباکو، ذرات معلق، گرده، کپک یا مایت‌ها و گرد و غبار) را کاهش دهد. یکی دیگر از مواردی که بیماری آسم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، چگونگی تغذیه فرد مبتلا است.
یافته‌های پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند مصرف مواد غذایی مختلف اثرات متفاوتی بر ایجاد و سیر بیماری آسم می‌گذارد. در این بخش به ذکر پاره‌ای از این موارد پرداخته می‌شود.
بیشتربخوانید:
تغذیه افراد مبتلا به آسم چگونه باید باشد؟
میوه‌ها و سبزی‌ها
مطالعات مختلف نشان داده‌اند مصرف زیاد انواع میوه و سبزی با کاهش خطر ابتلا به آسم در کودکان و بزرگسالان مرتبط می‌باشد. این موضوع به طور خاص در مورد سیب مشاهده شده است. میوه‌ها و سبزی‌ها همچنین می‌توانند علائم آسم را قابل‌کنترل‌تر و خس‌خس سینه را در کودکان مبتلا کمتر کنند.
لبنیات
یافته‌های پژوهش‌های علمی حاکی از آن هستند که مصرف لبنیات به واسطه داشتن پروتئین‌های شیر که می‌توانند به ویژه در افراد مستعد، حساسیت‌زا باشند، موجب تشدید علائم آسم می‌شود. از این رو کاهش مصرف لبنیات احتمالا می‌تواند با کاهش شدت علائم آسم مرتبط باشد.
بیشتربخوانید:
آلرژی فصلی را چگونه کنترل کنیم؟
رژیم غذایی غربی
شیوع آسم با رواج رژیم‌های غذایی غربی که بر مصرف محصولات غذایی حیوانی مانند انواع گوشت‌های فرآوری شده تأکید دارند، افزایش یافته است. این الگوی غذایی به قیمت از دست دادن مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و حبوبات تمام می‌شود. تحقیقات علمی ارتباط مصرف زیاد چربی و مصرف کم فیبر غذایی را با التهاب مجاری هوایی و بدتر شدن عملکرد ریه در بیماران مبتلا به آسم نشان داده‌اند.
رژیم‌های غذایی گیاهی
شایان ذکر است رژیم‌های غذایی با تأکید بر مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات کامل و همین‌طور مصرف کمتر گوشت‌های پرچرب و لبنیات، با کاهش خطر آسم مرتبط بوده‌اند. از آن جمله می‌توان به الگوهای غذایی مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای اشاره کرد. شایان ذکر است یکی از مهم‌ترین عوامل دخیل در بیماری آسم افزایش عوامل التهابی در بدن می‌باشد. این در حالی است که رژیم‌های غذایی متمرکز بر غذاهای گیاهی که دارای اسیدهای چرب غیراشباع، فلاونوئیدها و مواد آنتی‌اکسیدان هستند، با کاهش مولکول‌های پیش‌التهابی در بدن و افزایش عوامل ضدالتهابی، بیماری‌های ناشی از التهاب مثل آسم را کاهش می‌دهند. از جمله آنتی‌اکسیدان‌های موجود در مواد غذایی می‌توان به ویتامین‌های E و C، کاروتن، یوبی‌کینون، فلاونوئیدها و سلنیوم اشاره کرد.
فیبر غذایی
مطالعات نشان داده‌اند ارتباط معکوسی بین مصرف غلات کامل و احتمال ابتلا به آسم وجود دارد. میزان فیبر رژیم غذایی با اثر بر فلور میکروبی روده و با تولید متابولیت‌های متعدد بر پاسخ‌های ایمنی و متابولیک تأثیر می‌گذارد. لازم به ذکر است بیماری‌های مجاری تنفسی معمولا با التهاب روده مرتبط هستند. از این رو الگوهای غذایی دارای فیبر غذایی کافی با تعدیل فلور میکروبی روده بر پاسخ‌های ایمونولوژیکی تأثیر می‌گذارند.
بیشتربخوانید:
اغذیه افراد مبتلا به آسم باید چگونه باشد؟
چربی‌های غذا
نوع چربی‌های موجود در غذا بر التهاب و آسم بسیار تأثیرگذار است. به این معنی که چربی‌های جامد و اشباع تأثیر منفی بر این بیماری دارند و برعکس، اسیدهای چرب امگا-3 مانع التهاب و بروز حمله‌های آسم می‌شوند.
ویتامین D
مطالعات اپیدمیولوژیک متعددی رابطه بین شیوع آسم و کمبود ویتامین D در کودکان را نشان داده‌اند. کمبود ویتامین D همچنین با شدت آسم مرتبط است. از این رو با افزایش سطح سرمی ویتامین D در بدن، بروز و شدت آسم کاهش می‌یابد.
وزن بدن و آسم
کودکان دارای اضافه وزن و چاقی در مقایسه با افراد دارای وزن طبیعی، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آسم هستند و با افزایش درجه چاقی، این خطر افزایش می‌یابد. اضافه وزن و چاقی با شدت آسم و همین‌طور کنترل نامناسب آن ارتباط مستقیم دارد. از این رو کاهش وزن در بیماران چاق می‌تواند از بسته شدن زودهنگام راه‌های هوایی جلوگیری کرده و تنفس را بهبود بخشد.
نتیجه‌گیری
متاسفانه امروزه با فراگیرتر شدن الگوهای غذایی غربی، شیوع آسم نیز افزایش یافته است. در حال حاضر توصیه‌های تغذیه‌ای بر افزایش مصرف میوه و سبزی، در عین حال کاهش مصرف چربی اشباع و لبنیات، مبتنی است. رژیم‌های غذایی مدیترانه‌ای که بر مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و حبوبات تأکید دارند و محصولات حیوانی را کمتر توصیه می‌کنند، ممکن است خطر ابتلا به آسم و تشدید آن را کاهش دهند. مصرف میوه و سبزی با کاهش خطر آسم و کنترل بهتر آن مرتبط بوده، در حالی که به نظر می‌رسد مصرف لبنیات با افزایش خطر همراه بوده و احتمالا علائم آسم را تشدید کند. اجزای غذایی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها، فیبر غذایی، اسیدهای چرب غیراشباع با چند پیوند دوگانه، چربی تام و اشباع‌شده و نیز مصرف ویتامین D احتمالا بر مسیرهای ایمنی دخیل در پاتوفیزیولوژی آسم تأثیر می‌گذارند. با این حال، مطالعات بیشتر برای ارزیابی پیشگیری و کنترل آسم از طریق رژیم غذایی برای تأیید این ارتباطات ضروری به نظر می‌رسد.
