تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
همه ما می‌دانیم كه دوره نوجوانی، مرحله‌ای حساس و مهم از زندگی، هم برای خود نوجوانان و هم برای والدین آنهاست و تمام تغییرات مربوط به دوران بلوغ هم روی پدر و مادرها اثر می‌گذارد و هم روی نوجوانان. دخترها وقتی كه نخستین قاعدگی خود را تجربه می‌كنند، با اولین نشانه‌های زنانگی مواجه می‌شوند. ممكن است گیج شوند و بترسند؛ به‌خصوص اگر قاعدگی‌های آنها نامنظم نیز باشد.
مشكلات شایع مربوط به قاعدگی
نوجوانان معمولاً بسیار عادی قاعدگی را شروع می‌كنند؛ اما در برخی موارد قاعدگی آنها حالت طبیعی ندارد. این مشكل در میان خانم‌ها نیز وجود دارد. برخی از این مشكلات عبارتند از: سندرم پیش از قاعدگی (PMS) سندرم پیش از قاعدگی نشانه‌های فیزیكی و روحی دارد كه قبل از شروع قاعدگی بروز می‌كنند؛ مثل: آكنه، پف كردن، خستگی، سردرد، درد سینه‌ها، كمردرد، اسهال، یبوست، هوس غذایی را كردن، افسردگی و غمگینی، حساسیت و زودرنجی، كاهش تمركز و ... این علائم ممكن است در برخی از دختران بروز كند و در برخی دیگر فقط تعدادی از آنها دیده شود.
علائم PMS معمولاً یك هفته قبل از شروع قاعدگی به اوج می‌رسند و به زودی از بین می‌رود. علت واقعی PMS هنوز ناشناخته است، اما می‌تواند به تغییر سطح هورمون‌ها و تأثیر این تغییرات روی مواد شیمیایی مغز مربوط باشد. در طول نیمه دوم سیكل ماهانه، میزان پروژسترون در بدن افزایش می‌یابد و حدود هفت روز قبل از شروع قاعدگی به ناگاه پروژسترون و استروژن بدن افت می‌كنند. بدن برخی از دخترها به این تغییرات هورمونی حساسیت زیادی نشان می‌دهند. در صورت شدید بودن علائم حتماً به پزشك مراجعه كنید. اكثر مشكلات مربوط به قاعدگی چندان خطرساز نیستند؛ اما در برخی موارد نیاز به مراقبت‌های جدی وجود دارد.
تأخیر در نخستین قاعدگی
دخترها در سنین متفاوتی اولین قاعدگی و یا سایر موارد مربوط به بلوغ را تجربه می‌كنند. برخی از آنها در سن 9-10 سالگی و حتی قبل از ورود به مرحله نوجوانی، پریود می‌شوند. این دسته از دختران بلوغ زودرس دارند و برخی دیگر دیرتر وارد مرحله بلوغ می‌شوند. زمان نخستین قاعدگی ارتباط زیادی با ژنتیك افراد دارد.
دخترها تقریباً در همان سنی كه مادرها و مادربزرگ‌هایشان نخستین قاعدگی را تجربه كرده‌اند، پریود می‌شوند. در برخی از نژادها، مثل نژاد آمریكایی و آفریقایی دخترها در سنین بسیار كم نخستین قاعدگی خود را تجربه می‌كنند.
گرفتگی و انقباض ماهیچه‌ها
دختران بسیاری در یكی دو روز اول قاعدگی دچار گرفتگی عضلات شكم و درد این نواحی می‌شوند كه پروستاگلادین است. پروستاگلادین نوعی ماده شیمیایی است كه باعث شل شدن و نرمی ماهیچه‌های رحم می‌شود. این گرفتگی عضلاتی گاهی اوقات شدید و گاه آرام و كند می‌شود؛ اما یك روز بیشتر طول نمی‌كشد (در صورتی كه شدت آن زیاد است و مانع انجام كارهای عادی و روزمره می‌شود، به پزشك مراجعه كنید).
قاعدگی‌های نامنظم
تقریباً 2-3 سال طول می‌كشد تا سیكل ماهانه دخترهای نوجوان به حالت منظم درآید. در طول این مدت بدن سعی می‌كند خود را با هجوم هورمون‌های دوره بلوغ مطابقت دهد. سیكل معمولی یك زن بزرگسال 28 روز است (البته در برخی از خانم‌ها 21 روز و در برخی دیگر 45 روز نیز می‌شود).
تغییرات هورمونی در برخی از دخترها سه روز بیشتر طول نمی‌كشد و در برخی دیگر تا هشت روز ادامه دارد. حتی برخی از آنها در طول یك ماه دو بار پریود می‌شوند و برخی دیگر یك ماه خونریزی شدید دارند و ماه دیگر خونریزی بسیار كم و خفیف.
فقدان قاعدگی
دخترانی كه تا 16 سالگی و یا دست كم سه سال بعد از بروز نخستین علائم بلوغ، پریود نمی‌شوند، فقدان قاعدگی دارند. این مسأله در اثر ناهنجاری‌های ژنتیكی ایجاد می‌شود. هورمون‌ها نیز باعث فقدان قاعدگی ثانویه می‌شوند. در این نوع ناهنجاری دختری كه به طور مرتب پریود می‌شود، به ناگاه دچار توقف قاعدگی می‌شود و به مدت حداقل شش ماه پریود نمی‌شود.
غیر از ناهنجاری‌های هورمونی، عوامل دیگری كه باعث فقدان قاعدگی می‌شوند عبارتند از: استرس كاهش یا افزایش شدید وزن بی‌اشتهایی شرایط تیروئیدی كیست‌های تخمدان و برخی عوامل كه روی میزان هورمون‌ها اثر می‌گذارند. گاهی اوقات انجام حركات ورزشی شدید نیز موجب فقدان قاعدگی می‌شود؛ مثل دوی مسافت، ژیمناستیك و ... بخصوص اگر همراه با تغذیه نامناسب و ضعیف باشد، در دوران رشد باعث كاهش بیش از حد وزن می‌شود.
خونریزی زیاد رحم «مِنورهاگیا»
كاملاً طبیعی است كه در برخی از روزهای قاعدگی خونریزی شدیدتر باشد و این وضعیت هم در میان دختران نوجوان و هم زنان دیده می‌شود. اما علائم «مِنورهاگیا» یا همان خونریزی زیاد رحم، شامل خونریزی بسیار زیاد است؛ به طوری كه در عرض یكساعت یك نوار بهداشتی كاملاً آغشته به خون می‌شود و این وضعیت فقط یكی دو روز نیست، بلكه حدود هفت روز پیاپی ادامه دارد. دختران نوجوان كه دچار این حالت می‌شوند، گاه مجبورند تا چند روز اصلاً از خانه خارج نشوند.
مهم‌ترین علت «منورهاگیا»، عدم تعادل استروژن و پروژسترون در بدن است. این عدم تعادل باعث كلفت شدن دیواره رحم می‌شود كه «اِندومتریوم» نام دارد. وقتی كه در طول دوران قاعدگی اندومتریوم ریزش می‌كند، فرد دچار خونریزی شدید می‌شود. معمولاً منورهاگیا در میان نوجوانان چندان شایع نیست و بیشتر در میان خانم‌های بزرگسال دیده می‌شود. در هر صورت این مسأله عوارضی در پی دارد مثل: پلیپ رحم شرایط تیروئیدی
اختلالات لخته‌ای خون التهاب یا عفونت مهبل
اختلال قاعدگی دردناك
دو نوع قاعدگی دردناك وجود دارد: قاعدگی دردناك اولیه و قاعدگی دردناك ثانویه. قاعدگی دردناك اوaلیه در میان دختران نوجوان بسیار شایع است و در اثر یك بیماری یا شرایط خاص به وجود نمی‌آید؛ بلكه علت آن پروستاگلاندین (همان ماده شیمیایی مغز) است. افزایش مقدار پروستاگلاندین باعث حالت تهوع، استفراغ، سردرد، كمردرد، اسهال و دل‌دردهای شدید می‌شود قاعدگی دردناك ثانویه در اثر شرایط خاص بروز می‌كند؛ مثل پلیپ‌های رحم، اندومتریوسیس، التهاب لگن و یا آدنومیوسیس. اگر دردها در هر دوره بیشتر از دو روز طول كشیدند، به پزشك مراجعه كنید.
مداوای مشكلات مربوط به قاعدگی
قبل از درمان لازم است كه مشكل اصلی شناسایی شود. پزشك متخصص زنان نتایج آزمایش لگنی، تست پاپ اسمیر، آزمایش خون و آزمایش ادرار را لازم دارد. اگر عدم تعادل هورمونی باعث بروز این مشكلات شده است، باید از قرص‌ها و داروهای هورمونی استفاده شود. در برخی مواقع برای دردهای شدید قاعدگی نیز می‌توان از داروهای ضدالتهاب استفاده كرد.
اختلالات لخته‌ای خون و مشكلات تیروئیدی نیز مورد درمان قرار می‌گیرند. اگر دختر نوجوان شما هنگام قاعدگی شرایط خاصی را تجربه می‌كند، می‌توانید به او كمك كنید تا در این روزها از ناراحتی‌ها و استرس‌هایش كاسته شود؛ مثلا: سعی كنید حتماً رژیم غذایی متعادلی داشته باشد و سبزیجات و میوه‌جات به اندازه كافی بخورد. میزان مصرف نمك را كاهش دهد و كافئین نیز مصرف نكند. غذاهای كلسیم‌دار بیشتری بخورد تا شدت علائم PMS كاهش یابد. او را تشویق كنید تا یك پیاده‌روی آرام و ملایم داشته باشد. كیسه آب گرم روی سطح شكمش بگذارید تا احساس راحتی بیشتری كند.
