به قلم : سیدعلی کاظمی ، دبیر مرجع ملی حقوق کودک
تحریریه زندگی آنلاین : مرجع ملی از ابتدای تاسیس موضوع بازماندگی از تحصیل و بستن زمینه‌های بی‌سوادی کودکان را همواره مد نظر داشته است. با تصویب قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در سال ۱۳۹۹ و تکالیفی که در زمینه پوشش عادلانه و فراگیر آموزشی برای همه کودکان ساکن ایران مقرر کرده تحولی چشمگیر پدید آمده است.سال گذشته مرجع ملی با همکاری وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور، سازمان بهزیستی و موسسات مردم نهاد جلسات متعددی برگزار کرد که منتهی به تصمیم‌گیری و صدور دستورات و بخشنامه‌هایی برای رفع مشکلات موجود شد. براساس این جلسات قرار شد هر سازمان مردم نهادی که کودک بازمانده از تحصیل را می‌شناسد آنها را به وزارت آموزش و پرورش معرفی و نسبت به ثبت‌نام آنها اقدام کند. در نتیجه این امر تمام کودکان تحت پوَشش موسسات مردم نهاد، ثبت‌نام شدند. با این وصف تعداد دیگری از کودکان به دلایل مختلف مانند نداشتن مدرک هویتی، بی‌توجهی خانواده نسبت به آموزش و ... هنوز خارج از مدار آموزش قرار دارند.
امسال ما باید به دنبال شناسایی و ثبت‌نام کودکان بازمانده از تحصیل باشیم نه این که آنها برای ثبت‌نام با مشکل مواجه و به ما متوسل شوند. چند چالش جدی کودکان مطرح و برای رفع آنها برنامه‌ریزی شده است . دو چالش مهم در این موضوع یعنی بی‌هویت بودن کودکان و نداشتن مدارک هویتی، بدسرپرستی و بازماندگی از تحصیل به عنوان اولویت‌های اقدام استان‌ها مطرح و راهکارهای آنها مشخص شد.
همچنین در ماده ۶ وزارت اموزش و پرورش مکلف به پوشش تحصیلی کامل برای همه کودکان مقیم در ایران شده است. بر این اساس برنامه ریزی ما ذیل قانون و برای اجرای احکام مصرح قانون است.
در حال حاضر همه استان‌ها در حال پیگیری کاهش آمار بازماندگی از تحصیل هستند، آموزش و پرورش در راستای تکلیف قانونی خود با راه‌اندازی سامانه شهید محمودوند پیگیر شناسایی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل است؛ این سامانه با استفاده از اطلاعات موجود و تقاطع گیری اطلاعات کودکان در سن تحضیلی که در مدارس نیستند را شناسایی و دلایل احتمالی بازماندگی تحصیل انان را هم مشخص می‌کند. پس از شناسایی این کودکان، دستگاه‌های متولی با همکاری سازمان‌های مردم نهاد و دستگاه‌های مربوطه با مراجعه به محل اقامت کودک اقدام به رفع مشکل تحصیل این دانش آموزان کنند. در صورت بروز چالش یا ممانعت خانواده یا مدرسه از ثبت‌نام می‌توانند گزارش تخلف را به دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادسرای شهرستان ارسال و حق این دسته از کودکان را پیگیری کنند. در صورتی که این مشکل همچنان وجود داشت، افراد می توانند موضوع را به مرجع ملی حقوق کودک گزارش دهند.
بنابراین مشارکت دستگاه قضایی در این زمینه تاثیرگذار است و آموزش و پرورش نیز اقدامات خوبی در این زمینه انجام داده است؛ با سامانه شهید محمودوند در حال حاضر تعداد دقیق کودکان بازمانده از تحصیل در هر شهر و استان موجود است و در استان‌هایی که پیگیر این موارد هستند، میزان بازماندگی از تحصیل کاهش یافته است.
در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ نرخ پوشش تحصیلی در مقطع ابتدایی حدود ۹۸ درصد بوده و این نرخ باید به ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کند.
دلایل متعددی برای بازماندگی از تحصیل برخی کودکان وجود دارد، درصدی از ایران خارج شده‌اند. برخی از آنها بیمار و دارای معلولیت ذهنی هستند. برخی از آنها خانواده‌هایشان خواسته‌اند سن آنها به ۷ سال تمام برسد و سپس وارد مدرسه شوند. برخی مهاجر و کوچ‌نشین هستند، برخی گرفتار فقر شدید هستند.
