گفتگو : رضا حسینمردی – روزنامه نگار
تحریریه زندگی آنلاین : بیوگرافی- شهلا چایچیان متولد تهران است؛ وی مراحل تحصیل خود در مقاطع مختلف را در مدارس تهران گذراند و بعد از شرکت در کنکور سرسری موفق به قب، ولی در رشته پزشکی عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شد؛ او دانش‌آموخته رشته دکترای حرفه‌ای پزشکی همین دانشگاه است. سپس به دنبال پذیرش در رشته تخصصی چشم وارد دوره دستیاری این رشته شد. شروع دوره رزیدنتی چشم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مصادف با اعزام مصدومان و مجروحان شیمیایی جنگ تحمیلی به بیمارستان شهید لبافی نژاد تهران بود. اما ایشان به دلایلی ازجمله ناگواری وضعیت مصدومان و تمایل به همراهی باهمسر خود سال 1368 از ادامه تحصیل در این رشته انصراف داد و پس از مدتی در رشته تخصصی زنان و زایمان، مسیر تحصیلات تخصصی را در دانشگاه علوم پزشکی ایران پیگیری کرد.
در سال 1374 به عضویت هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی درآمد. بعد از مدتی به دلیل علاقه فراوان به پژوهش و پیرو گذراندن یک دوره نازایی در مرکز پزشکی سارم در سال 1381 معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی‌شد. وی در حدود بیش از هفت سال تصدی این پست، نظام پژوهشی و ارائه پایان‌نامه این دانشگاه را اصلاح و متحول کرد و مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی را منتشر نمود. این مجله هنوز هم به‌عنوان یکی از مجلات مورد تائید وزارت بهداشت در حال انتشار است.
همچنین در آن سال‌ها چند مرکز تحقیقات در دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی راه‌اندازی شد که مرکز ژنومیک دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تاکنون نیز در حال انجام فعالیت‌های پژوهشی گسترده علمی می‌باشد. در اثر این فعالیت‌ها به‌عنوان معاون پژوهشی نمونه دانشگاه آزاد اسلامی نیز معرفی شد. وی افتخار عضویت در شورای پژوهشی مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی را نیز داشته است.
همچنین مرکز تحقیقات تکنیک‌های کم تهاجمی (ام.آی.تی) در دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تهران را پایه‌گذاری کرد که به‌عنوان مرکز تحقیقاتی نمونه در جشنواره لقمان برنده جایزه شده است.
دکتر شهلا چایچیان در جشنواره فرهیختگان نیز موردتقدیر قرار گرفت. وی مدتی نیز در کنار استاد عبدالرضا پازوکی در دانشگاه علوم پزشکی ایران، به همکاری‌های علمی و پژوهشی خود ادامه داد.
مرکز تحقیقات جراحی‌های کم تهاجمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در اثر این همکاری‌ها راه‌اندازی شد؛ تصدی معاونت این مرکز نیز به مدت چهار سال بر عهده ایشان گذاشته شد. این مرکز اکنون به‌عنوان قطب علمی جراحی‌های متابولیک و یکی از معتبرترین مراکز جراحی‌های چاقی دنیا به کار خود ادامه می‌دهد.
بیشتربخوانید:
داغ ماندگار
ایشان در سال 2010 در رشته جراحی‌های کم تهاجمی زنان با توجه ویژه به جراحی سرطان، در دانشگاه قدیمی و معروف "کارل ابرهارد" شهر توبینگن آلمان پذیرفته شد و دوره یک سال و نیم فلوشیپ این رشته را با موفقیت به پایان رساند و به ایران بازگشت. (این دانشگاه یک مرکز مرجع در اروپا برای انجام اعمال جراحی کم تهاجمی محسوب می‌شود)
گفته می‌شود که بخش عظیمی از قدرت علمی و درمانی این دانشگاه در انجمن جراحی‌های کم تهاجمی اروپا نهفته شده است. وی هم‌زمان در دوران دانشجویی با آقای دکتر ابوالفضل مهدی زاده، یکی از چهره‌های نام‌آشنا در عرصه تخصصی زنان، سال 1356 ازدواج کرد و اکنون حاصل این زندگی دو فرزند پسر است. آنان همان موقع هم‌زمان با تحصیل در پزشکی عمومی، صاحب فرزند اول خود شدند.
دکتر مهدی زاده در دوران جنگ تحمیلی دو سال در خط مقدم جبهه خدمت کرد و بعد از بازگشت از جنگ، وارد تخصص زنان در دانشگاه علوم پزشکی ایران شد. هر دو باهم دوران دانشجویی پزشکی را گذراندند و تمام سالهای تحصیل و کار را در کنار هم‌درس خواندند، پژوهش کردند و آموزش دادند.
او می‌گوید: معتقد است که زنان در دنیا نباید از خدمات تکنولوژی نوین بی‌بهره و محروم باشند. با این مقدمه گفتگوی اختصاصی با یکی از زنان پرتلاش ایران‌زمین ترتیب داده‌ایم؛ بانوی متخصص، پرتلاش و دلسوز؛ دکتر شهلا چایچیان. خواندن این گفتگو به اطلاعات پزشکی شما اضافه خواهد کرد.
بیشتربخوانید:
علت اصلی خشونت فیزیکی مردان علیه زنان چیست؟
خانم دکتر ممنون که برای سایت زندگی آنلاین وقت گذاشتید؛ لطفاً بفرمایید که چطور شد از رشته چشم‌پزشکی به رشته تخصص زنان و زایمان گرایش پیدا کردید؟
من در دوره تحصیلات پزشکی گرایش زیادی به رشته چشم داشتم و پس از موفقیت در امتحان ورودی این رشته دوران دستیاری خود را آغاز کردم.
پس از مدتی باوجود ادامه علاقه‌ام به این رشته و اصرار فراوان استاد عزیزم آقای دکتر حمید سجادی به علت وضعیت ناگوار مصدومان شیمیایی جنگ و تمایل خود و همسرم به همراهی با او از ادامه تحصیل در این رشته انصراف دادم و در رشته تخصصی زنان و زایمان، مسیر تحصیلات تخصصی را در دانشگاه علوم پزشکی ایران پیگیری کردم.
تصور کنید داشتن یک گیاه در منزل و دیدن رویش جوانه‌ها و گل‌های آن چقدر زیباست، حالا زیباتر از این داشتن یک باغ پر از گل است؛ این بهترین تشبیه برای رشته تخصصی زنان است که یک پزشک با دانش خود می‌تواند مانند باغبان مراقب تولد گل‌های خلقت باشد.
رشته زنان و زایمان در میان رشته‌های پزشکی به‌ویژه به علت در معرض خطر قرار گرفتن جان دو انسان به‌طور هم‌زمان سختی‌های زیادی دارد،، ولی زیبایی‌های آن و خدمت به‌سلامت مادران و بانوان این کار را برای ما آسان می‌کند.
در این میان هم شوهرم تشویق می‌کرد و هم تمایل داشتیم که باهم کارکنیم و در کنار هم به مردم خدمت کنیم. درنهایت همین‌طور شد.
لطفاً از سوابق شخصی خود و موقعیت حرفه‌ای همسرتان بفرمایید؛ این سال‌ها چطور همگام بودید؟
من رئیس مرکز تحقیقات (ام.آی.تی) و معاون مرکز تحقیقات (پمیم) یکی از اولین مراکز تحقیقاتی بیمارستان‌های خصوصی ایران هستم. افتخار دارم که عضو گروه همگرایی فرهنگستان علوم پزشکی ایران هستم و همچنین در شوراهای مختلف علمی و پژوهشی عضویت دارم. سال‌ها کارشناس سازمان نظام پزشکی بوده‌ام. عضو هیئت ممیزه دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی هستم. دو سال عضو شورای معاونت تحقیقات و فناوری ریاست جمهوری بودم. حدود شانزده سال است که دبیر علمی کنگره‌های زنان دانشگاه علوم پزشکی ایران و کنگره‌های روش‌های کم تهاجمی زنان هستم؛ آخرین کنگره را مهرماه 1400 به‌صورت آنلاین و بین‌المللی برگزار کردیم که بسیار مورد استقبال قرار گرفت. عضو انجمن لاپاروسکوپی زنان آمریکا هستم. در دو دوره به‌عنوان داور برگزیده مجلات ابن‌سینا و فرهنگستان علوم پزشکی برگزیده شدم. اختراع الکترو کوتر بیسیم لاپاروسکوپی و ثبت آن به‌صورت ملی از فعالیت‌های دیگر من است که امیدوارم روزی به تولید انبوه برسد. تاکنون 140 مقاله در مجلات علمی معتبر کشوری و بین‌المللی به چاپ رسانده‌ام و تعدادی نیز کتاب تألیف یا ویرایش نموده و یا در دست تألیف دارم. اکنون همسرم استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران است. ایشان رئیس انجمن جراحی‌های کم تهاجمی است و من دبیر این انجمن هستم. ایشان رئیس مرکز تحقیقات آندومتریوز دانشگاه علوم پزشکی ایران است و من معاون این مرکز هستم.
بیشتربخوانید:
خشونت زنان علیه مردان واقعیتی خاموش
لطفاً کمی در مورد تاریخچه جراحی‌های درون‌بین و لاپاروسکوپی بفرمایید.
از زمانی که انسان دچار رنج بیماری‌ها بوده است، تمایل فراوانی داشته که به علت اصلی آن پی ببرد و بداند درون بدنش چه رخ‌داده است. دیدن درون بدن انسان سابقه زیادی دارد. در شهر سوخته شوش که قدمت هفت - هشت‌هزارساله دارد، لوله‌هایی پیداشده که نشان می‌دهد که پزشکان این شهر به‌وسیله آن‌ها جمجمه بیماران مبتلابه علائم مغزی را باز و درون آن را می‌دیدند و گاه با تخلیه چرک و یا خون‌دیده‌شده، بیمار را درمان می‌کردند. به‌جرات می‌توان گفت ابن‌سینا یکی از پیشروترین و دانشمندترین اندوسکوپیست تاریخ پزشکی است. این حقیقت با دیدن تصاویری که از درون حفره‌های بدن انسان کشیده است، بر ما روشن می‌شود. یک موضوع جالب تاریخی و اسطوره‌ای در علم پزشکی ما بااینکه به آندوسکوپی مربوط نیست، ولی در رشته زنان و زایمان است تولد سزار به روش سزارین و تولد رستم به روش رستمینه یا رستمانه است که در ا، ولی مادر سزار بلافاصله از دنیا می‌رود، درحالی‌که تهمینه سال‌ها به زندگی ادامه می‌دهد. اگر به تاریخ اسطوره‌ها تا حدودی باور داشته باشیم، این مقایسه از دانش و تجربه سرشار پزشکان ایران باستان خبر می‌دهد.
در قرن نوزدهم یک دانشمند اهل انگلستان موفق به دیدن فضای داخلی شکم شد. در 1920 اولین عمل جراحی لاپاراسکوپی برای بستن لوله رحمی در دنیا انجام شد.، ولی باید گفت که در دهه 70 میلادی این تخصص یا در اصطلاح شاخه تخصصی از رشته جراحی پا گرفت.
ما ایرانی‌ها افتخارمی کنیم که یکی از بزرگ‌ترین لاپاروسکوپیست های دنیا آقای دکتر کامران نزهت، یک ایرانی است. دکتر نزهت به‌اتفاق دو برادر خود هر سه در دانشگاه علوم پزشکی تهران تحصیل کردند و در آمریکا رشته زنان را ادامه دادند. پروفسور کامران نزهت، ویدئو لاپاروسکوپی را در دهه 70 میلادی وارد دنیای لاپاروسکوپی کرد. جهت تسهیل کار در این عمل دوربین مربوطه به یک مانیتور وصل و علاوه برافزایش سرعت و دقت و آزاد شدن دست جراح، داشتن دیدمستقیم در هنگام عمل، اقدامات جراحی روی نوارهای ویدئویی جهت آموزش ضبط شد. ایشان جزء اولین پزشکانی بودند که عارضه لنفادنکتومی را در سرطان‌های زنان با لاپاروسکوپی به شیوه‌ای پیشرفته انجام دادند. برادر دیگرشان متخصص سرطان‌های زنان و برادر سوم نیز متخصص نازایی زنان است. همگی در لاپاروسکوپی متبحر و افتخار ما هستند.، ولی باید از زحمات خانم پروفسور متلر(خانم پروفسور لیزولت متلر، مدیر بخش زنان، نازایی و لاپاراسکوپی دانشگاه کیل آلمان نیز تشکر کرد که بارها به ایران سفر کردند و اولین اعمال لاپاراسکوپی را از سال 1370 به ما آموزش دادند و بخشی از پیشرفت‌های این علم در ایران به زحمات ایشان مربوط می‌شود. ایشان همسر یکی از استادان فقید دانشگاه علوم پزشکی تبریز هستند، که حتی در شرایط سخت نیز چندین بار دعوت ما را برای سفر علمی و آموزشی به ایران پذیرفتند.
بیشتربخوانید:
صدای محبت اين بار از دروازه‌غار
در راستای رسیدن به اهداف و آرزوهای خود در کشور، چه تلاش‌هایی انجام داده‌اید؟
درزمان گذراندن دوره فلوشیپ خود در آلمان با توجه به شناختی که از قدرت انجمن‌های اروپایی در پیشبرد مقاصد آموزشی و پژوهشی رشته لاپاروسکوپی زنان پیدا کردم، پس از بازگشت با اصرار از استادان بزرگ این رشته یعنی استاد دکتر اکبریان و استاد دکتر مهدی زاده، درخواست نمودم که در این مورد اقدام کنیم. در این راستا انجمن جراحی‌های کم تهاجمی زنان در سال 1394 راه‌اندازی شد پس از چندی موفق به اخذ مجوز آموزش جراحی‌های لاپاراسکوپی زنان به‌طور رسمی از مراجع ذی‌صلاح شدیم. طی همان سال‌ها فلوشیپ این رشته در دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، تهران و شیراز راه‌اندازی و مجوز لازم برای فعالیت رسمی انجمن جراحی‌های کم تهاجمی زنان ایران به ما اعطا شد. دو سال بعد مجوز برگزاری دوره‌های حرفه‌ای لاپاروسکوپی و هیستروسکوپی به ما اعطا شد. چون تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی این رشته کم بود ما از طریق انجمن این مسیر آموزش را ادامه دادیم. با این کار دوره‌های حرفه‌ای را نه‌تنها در تهران بلکه در مراکز استان‌ها راه‌اندازی کردیم؛ به‌طوری‌که هرسال بیش از بیست فارغ‌التحصیل فلوشیپ و دانش‌آموخته دوره حرفه‌ای لاپاروسکوپی زنان را در سراسر کشور داریم. اکنون این رشته خیلی خوب پا گرفته است.
در اوایل جراحی‌های لاپاروسکوپی گستره فنی و جغرافیایی کمی داشت. در حد برداشتن کیست‌های تخمدان، رحم و یا بستن لوله رحمی (فالوپ) بود، ولی خاطرم هست، سال 1377 اولین عمل جراحی هیسترکتومی (برداشتن رحم) از طریق لاپاروسکوپی را در بیمارستان پارس انجام دادم. البته باید یادآور شوم که تا پیش از آن توسط اساتید مقیم خارج از کشور تعدادی جراحی به روش لاپاروسکوپی در ایران انجام‌شده بود.
با وسایل آن زمان و دشواری‌های موجود به لطف خدا عمل خارج کردن رحم روی یک همکار دندان‌پزشک انجام شد. آن‌قدر برای ایشان غیرقابل‌باور بود که بعدها برای اطمینان از خارج شدن رحم خود، مجدد سونوگرافی کرده بود تا مطمئن شود که آیا واقعاً از راه چند سوراخ کوچک روی شکم، رحم ایشان خارج‌شده است؟!
در آن زمان نه‌تنها خیلی از مردم و بیماران از لاپاروسکوپی بی‌اطلاع بودند، بلکه بسیاری از همکاران نیز به عمل جراحی به شیوه لاپاروسکوپی یا در اصطلاح بسته اعتقاد نداشتند. خدا را شکر می‌کنم که امروزه این شیوه جراحی در اقصی نقاط کشور در حال انجام است. امیدوارم با تولید تجهیزات لازم برای اعمال جراحی لاپاراسکوپی توسط مهندسان کشور و حمایت‌ها بیشتر مسئولین بتوانیم خدمات بیشتری به مردم و همکاران بدهیم. امروزه بیشتر زنان ایرانی، حتی آنان که در روستاها هستند هم از این روش درمان و مزایای آن آگاهی دارند.
امیدوارم در سالهای آینده همه رزیدنت‌های زنان در کشور در هنگام فارغ‌التحصیلی به دانش و تجربه انجام اعمال جراحی لاپاروسکوپی مجهز و توانمند شده باشند. باید به این درجه برسیم که دانش و تجربه و تجهیزات لازم را در اختیار داشته باشیم که با تبحر کار تیم‌های جراحی و بیهوشی در شرایطی که هر زمان نیاز بود اولویت با جراحی‌های لاپاراسکوپی باشد. البته در برخی موارد بنا به تشخیص جراح، حتماً ً باید اعمال جراحی زنان به‌صورت باز انجام شود.
امروزه برداشتن، میوم، آندومتریوز و برخی توده‌های سرطانی با تکنیک‌های لاپاراسکوپی میسر است. البته در مورد تومورهای سرطانی باید بر اساس شواهد با صلاحدید پزشک و بررسی‌های لازم در صورت امکان، جراحی به شیوه لاپاراسکوپی انجام شود.
باید همیشه یک سری احتمالات را در نظر گرفت. باید بیمار بداند که چنانچه احتمال موفقیت 100 درصدی وجود نداشته باشد، جراح مجبور است عمل را به‌صورت باز انجام دهد.
در مورد بیماری آندومتریوز که یکی از بیماری‌های شایع زنان است بیشتر توضیح دهید.
اندومتریوزیکی از شایع‌ترین بیماری‌های زنان است. به‌طور متوسط این عارضه حدود ده درصد از زنان بخصوص زنان سنین باروری را مبتلا می‌کند. در کشور ما این بیماری خیلی مهم است زیرا حدود 50-70 درصد مراجعات به مراکز نازایی را بیماران اندومتریوزی تشکیل می‌دهند. عارضه اولیه این بیماری درد ناحیه شکم و لگن است؛ بعد از ازدواج ممکن است فرد دچار نازایی شود. این بیماری تعداد زیادی از زنان را درگیر می‌کند.
اندومتریوز حتی در سنین کم هم دیده‌شده است اما زنان از بلوغ تا یائسگی بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. دردهای اندومتریوز مشکلات متعدد در محیط تحصیل و کار ایجاد می‌کند.
این عزیزان به دلیل مشکلات خود حتی از تجمع‌های خانوادگی دور می‌شوند.، ولی انواع خفیف آن کمتر آزارنده است. حتی برخی از انواع خفیف به‌طور اتفاقی تشخیص داده می‌شوند.، ولی مشکل اصلی انواع شدید اندومتریوز است که باید بهنگام و درست درمان شود. البته عوامل ژنتیکی و خانوادگی هم دخیل هستند. شاید در آینده بتوان از آزمایش‌های ژنتیکی بهره گرفت تا اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام داد.
امروزه خانم‌ها شاید به دلیل افزایش سن و دیر ازدواج کردن نسبت به بارداری بی‌توجهی کنند، ولی بهتر است که روش‌های درمان نازایی را در زمان مناسب موردتوجه قرار دهند تا فرصت از دست نرود.
در سالهای نه‌چندان دور درمان اصلی اندومتریوز جراحی بود که لاپاروسکوپی روش اصلی آن به شمار می‌رود. گاهی در یک بیمار چندین بار انجام می‌شد. در اثر همین جراحی‌های متعدد که توسط افراد و جراحان مختلف انجام می‌شود، احتمال دارد به بافت رحم و تخمدان آسیب واردشده و حتی زن را به یائسگی زودرس یا ضعف در باروری برساند. امروزه دستورالعمل‌ها و قوانینی گذاشته‌شده که می‌توان اندومتریوزی تخمدان رابا دارو درمان کرد، لزومی ندارد که بیماران مرتب جراحی شوند؛ بلکه باید این افراد تحت نظر و درمان‌های گوناگون باشند. در موارد جراحی روی تخمدان‌ها باید اقدامات لازم حتماً بااحتیاط کامل انجام شود. گاهی اوقات متخصص زنان باید به‌موقع با یک تیم حرفه‌ای در تخصص‌های مختلف وارد عمل شود.
چه توصیه مهمی به خانم‌ها در این خصوص دارید؟
توصیه می‌کنم خانم‌ها با مشورت همکاران ما در مراکز درمانی دانشگاهی و استادان مجرب اقدام کنند.
مرکز تحقیقات اندومتریوز دانشگاه علوم پزشکی ایران واقع در بیمارستان حضرت رسول که بسیار فعال است. بیماران می‌توانند در مواقع لزوم مشاوره‌های خوبی بگیرند تا در صورت نیاز مسیر درمان را هموار کنند.
متأسفانه برخی اوقات خانم‌ها دیر به ما مراجعه می‌کنند؛ زمانی که چند مرتبه جراحی اندومتریوز شده‌اند.
امروزه با تکنیک‌ها و ابزارهایی که وجود دارد، مانند آزمایشات خون، سونوگرافی، ام آرآی، داپلر... می‌توان خیلی دقیق بیماران را پیگیری و درمان کرد و از جراحی غیرضروری پرهیز نمود.
توصیه در تمام دنیا امروزه اولویت با پیگیری مستمر بیماران آندومتریوز است.
