دکتر مریم کاشانیان؛ متخصص زنان و زایمان، استاد و مدیر گروه زنان دانشگاه علوم پزشکی ایران
آنفلوانزا یکی از بیماری‌های ویروسی است که ممکن است خانم‌های حامله را مبتلا کند متاسفانه در حاملگی شدت خیلی زیادتری دارد و حتی می‌تواند منجر به مرگ مادر باردار شود.
متاسفانه در ایران در چند دوره شیوع آنفلوانزا، به یکباره تعداد نسبتاً زیادی از خانم‌های باردار، جان خود را از دست دادند.
به همین دلیل است که مساله آنفلوانزا و واکسیناسیون علیه آنفلوانزا در خانم‌های حامله باید بسیار جدی تلقی شود.
چون خانم‌های حامله شاید جزء حساس‌ترین افراد در برابر آنفلوانزا باشند و به همین دلیل خیلی روی این موضوع تاکید می‌شود.
همان‌طور که گفته شد، آنفلوانزا در حاملگی، شدت خیلی بیشتری را دارد و این به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی است که در طی حاملگی برای خانم اتفاق می‌افتد؛ ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند، مصرف اکسیژن بالاتر می‌رود، ظرفیت ریه کاهش پیدا می‌کند، مقداری ایمنی سلولی ممکن است که کاهش پیدا کند و به دلیل این تغییرات است که آنفلوانزا در خانم‌های حامله شدت بیشتری دارد و حتی ممکن است منجر به مرگ خانم حامله شود.
علائم آنفلوانزا
علامت‌های آنفلوانزا در خانم‌های حامله، همان علائمی است که در مورد آنفلوانزا در بقیه افراد وجود دارد.
فقط تحمل خانم‌های حامله نسبت به آن کمتر است و باید به محض شروع علائم بالینی درمان شروع شود و تشخیص با همان علائم بالینی داده می‌شود که تب، سرفه، آبریزش، دردهای عضلانی شدید ممکن است که وجود داشته باشد، بنابراین به محض بروز علائم، درمان باید شروع شود و نباید منتظر تست‌های جدی‌تر از نظر اثبات آنفلوانزا برای‌خانم باردار بود.
به دلایل فوق ضرورت واکسیناسیون آنفلوانزا بسیار جدی مطرح می‌شود.
اینکه چه زمانی آنفلوانزا همه‌گیر و شایع می‌شود، همیشه مشخص نیست، ولی فصولی که ممکن است آنفلوانزا بیشتر شایع شود، پاییز و زمستان هستند و بنابراین باید در این زمان و در زمان فراگیری بیماری واکسیناسیون انجام شود.
چه کسانی می‌توانند از واکسن استفاده کنند؟
CDC (مرکز کنترل بیماری‌ها) آمریکا در سال 2004 پیشنهاد کرد که تمام افراد 6 ماه به بالا و از جمله خانم‌های حامله باید علیه آنفلوانزا واکسینه شوند تا از بروز این بیماری شدید که می‌تواند باعث مرگ و میر شود، پیشگیری گردد، و خانم‌های حامله جزء سردسته افرادی هستند که باید برایشان واکسیناسیون انجام شود.
واکسنی کاملاً بی‌خطر
متاسفانه اطلاعات کمی در مورد واکسیناسیون آنفلوانزا وجود دارد و تقریباً خانم‌های حامله در این زمینه آگاهی کافی ندارند و در مورد مصرف این واکسن‌ها نگران هستند و فکر می‌کنند این واکسن‌ها می‌تواند برای جنین‌شان خطرناک باشد، در حالی که به هیچ وجه چنین مواردی ثابت نشده و هم برای مادر و هم برای جنین کاملاً بی‌خطر و در عین حال نجات بخش است و هر دو می‌توانند از آن استفاده کنند.
خطرات آنفلوانزا در حاملگی بر روی مادر و جنین
اگر آنفلوانزا در زمان حاملگی اتفاق بیفتد، در مورد مادر شدیدتر است و به خصوص در سه ماهه سوم حاملگی و چهار هفته بعد از زایمان ممکن است اثرات بسیار شدیدی را برای مادر اعمال کند.
همچنین اثراتی را بر روی جنین می‌گذارد. از طریق جفت به جنین منتقل نمی‌شود و در واقع اینگونه انتقال اتفاق بسیار نادری است، ولی به خاطر آنفلوانزایی که مادر مبتلا می‌شود و تبی که مادر دارد، می‌تواند روی جنین اثراتی بگذارد.
این تاثیرات می‌توانند به صورت افزایش ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین (تقریباً دو برابر) (شامل ناهنجاری‌های لوله عصبی، شکاف کام، ناهنجاری‌های قلبی مادرزادی) باشند.
بنابراین تب خانم مبتلا به آنفلوانزا باید با تب برهایی مثل استامینوفن زیر نظر پزشک، پایین آورده شود.
از دیگر اثرات آنفلوانزا بر روی بارداری می‌توان به افزایش ریسک سقط، زایمان زودرس، وزن کم جنین، جلوگیری از رشد جنین در داخل رحم و حتی مرگ جنین اشاره نمود.
واکسیناسیون در هر زمانی از بارداری
واکسیناسیون باید حتماً در مورد خانم‌های حامله و در هر زمانی از حاملگی انجام شود، بنابراین از واکسن‌هایی که به صورت استاندارد تهیه شده باشند در بارداری و حتی در سه ماهه اول هم می‌توان استفاده کرد.
دو نوع واکسن چهار ظرفیتی و سه ظرفیتی وجود دارد که در واقع بر علیه تیپ‌های A و B آنفلوانزا تهیه می‌شوند.
متاسفانه علیرغم این توصیه‌ها و حتی در کشورهای پیشرفته، میزان واکسیناسیون خانم‌های حامله کم است و بنابراین باید در زمینه لزوم انجام واکسیناسیون آنفلوانزا به خانم‌های حامله و خانواده‌ها آموزش داده شود و شرایط برای تهیه و استفاده از آن فراهم گردد.
فواید واکسیناسیون بر علیه آنفلوانزا در زمان حاملگی
واکسیناسیون آنفلوانزا در خیلی از اوقات باعث پیشگیری از بروز بیماری می‌شود، ولی متاسفانه این امر صد در صد نیست و درصد کمی از افراد واکسینه شده هم ممکن است به آن مبتلا شوند.
همان‌طور که گفته شد سیر بیماری در حاملگی خیلی شدیدتر است و موارد بستری در بیمارستان و نیاز به آی‌سی‌یو در خانم‌های حامله بیشتر می‌شود و متاسفانه مرگ بیشتری در آنها اتفاق می‌افتد، بنابراین با واکسیناسیون می‌توان جلوی بیماری و در نتیجه جلوی تمام عوارض گفته شده مانند ناهنجاری مادرزادی، ریسک سقط و ... را گرفت.
در عین حال مقداری واکسن از طریق جفت به بدن جنین هم می‌رسد و شاید نوزاد را نیز تا حدودی مقاوم کند و در ضمن از راه شیر هم ممکن است ترشح شود و بنابراین ممکن است نوزاد را هم تا چند ماه مقاوم کند.
واکسن آنفلوانزا در کودکان
برای کودکان از 6 ماهگی به بعد می‌توان واکسن آنفلوانزا را استفاده کرد، چون زودتر از این موقع پاسخ ایمنی به آن نمی‌دهند.
همان‌طور که گفته شد، واکسن کاملاً بی‌خطر است و در تمام سنین حاملگی می‌توان از آن استفاده کرد و در صورت ابتلا به آنفلوانزا درمان‌های ضد ویروسی که استفاده می‌شوند کاملاً در زمان حاملگی قابل استفاده هستند و باید خیلی زود جهت درمان بیمار مورد استفاده قرار بگیرند.
