زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : د‌کتر نوشین صحابی ، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

Noushin.sahabi@gmail.com 

تحریریه زندگی آنلاین : مالتیپل‌اسکلروزیس یا ام‌اس (MS) یک بیماری طولانی‌مدت و ناتوان‌کننده است که به طور مستقیم روی سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) اثر می‌گذارد و باعث بروز مشکلات ارتباطی میان مغز فرد بیمار و سایر نواحی بدن او می‌شود. این بیماری غیر قابل پیش‌بینی است و علائم آن گاه خفیف و گاه بسیار شدید است و به دنبال آن ممکن است فرد دچار آسیب‌دیدگی دائمی اعصاب شود.

عوامل

به طور کلی علت بیماری ام‌اس همچنان ناشناخته است. از آنجا که در گروه بیماری‌های خود ایمنی قرار می‌گیرد، موارد زیادی ممکن است در ابتلا به آن نقش داشته باشند. برخی ویروس‌ها، اختلالات خود ایمنی بدن، عوامل محیطی و عوامل ژنتیکی عمده‌ترین آنها هستند. همه این علل احتمالی، یک ویژگی مشترک دارند. سیستم ایمنی بدن به بافت عصبی خود حمله می‌کند. در بیماری ام‌اس، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن، باعث آسیب به ماده چرب در غلاف محافظ پیرامون فیبرهای عصبی مغز و نخاع می‌شود. در واقع سیستم ایمنی به بافت عصبی خود حمله می‌کند و لایه ای از پروتئین و ماده چربی (میلین) را احاطه می‌کند. میلین فیبرهای عصبی شبیه پوشش عایق سیم‌های برق است و وقتی که آسیب می‌بیند، فیبر عصبی بدون محافظ می‌شود و در تماس با محیط اطراف خود قرار می‌گیرد. با این جریانات، انتقال پیام‌ها در فیبر عصبی با سرعت بسیار کمتری اتفاق می‌افتد و یا حتی در موارد شدید، مسدود می‌شود.

بیشتربخوانید:

آشنایی با مکمل های ضروری برای مادران باردار

علائم و نشانه‌ها

این علائم نامنظم بوده و معمولا از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. در برخی افراد علائم خفیف و در برخی دیگر شدید می‌باشد. ممکن است کوتاه مدت باشد یا اینکه سال‌ها ماندگار شود. بسته به قسمت آسیب دیده سیستم عصبی، در ترکیبات مختلفی نیز ظاهر می‌شود. در طول دوره بیماری ممکن است که یک یا چند مورد از این علائم را داشته باشید:

 ضعف عضلانی در بازوها و پاها

 مشکل در ایجاد هماهنگی در بدن

 اختلال در راه رفتن یا ایستادن (بی‌حسی و ضعف اندام‌ها مخصوصا یک سمت بدن)

 لکنت زبان

 گیجی و خستگی مفرط

 گزگز کردن و درد در قسمت‌هایی از بدن (از دست دادن حس)

 فلج جزئی یا کامل

 اسپاسم شدید و سفتی عضلات

 لرزش

 کم شنوایی

 کاهش بینایی

 از دست دادن کنترل روده و مثانه

 اختلال در عملکرد جنسی

 تغییر در خلقیات و روابط عاطفی و احساسی فرد

 کاهش تمرکز و توجه

 کاهش حافظه

این علائم ممکن است در برخی اختلالات و بیماری‌های دیگر نیز وجود داشته باشند. قطعا برای تشخیص بهتر و دقیق‌تر نیاز به مراقبت‌های ویژه است.

بیشتربخوانید:

کنترل بیماری قلبی در دوران بارداری

تشخیص

پزشک و متخصص ابتدا با معاینه و بررسی تاریخچه پزشکی فرد مبتلا و یا مشکوک به ام‌اس شروع می‌کند به تشخیص آن. او از فرد بیمار سوالاتی می‌پرسد، در مورد همه علائم و تعداد دفعات بروز آنها.

بعد از آن به احتمال زیاد MRI انجام می‌شود. با MRI اسکارهای منحصر به فرد در سیستم عصبی تشخیص داده می‌شود. در برخی موارد برای تشخیص دقیق‌تر، نیاز به انجام برخی آزمایش‌های پیشرفته‌تر یا پونکسیون کمری است.

با آنکه آزمایش اختصاصی برای تشخیص مالتیپل‌اسکلروزیس وجود ندارد، اما با تشخیص افتراقی می‌توان پی به آن برد. آزمایش خون و آزمایش پونکسیون یا همان مایع نخاعی، از تکنیک‌های اصلی تشخیص بیماری است.

درمان

همان‌طور که پیشتر نیز گفته شد، هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. با برخی درمان‌های اصلاح‌کننده می‌توان بیماری را مدیریت نمود و از پیشرفت آن تا حد ممکن جلوگیری کرد. استفاده از برخی داروها تحت نظر پزشک توصیه می‌شود. برای بهبود عملکرد سیستم دفاعی بدن برخی درمان‌های توانبخشی نیز ممکن است توصیه شود. مانند:

 فیزیوتراپی

 کار درمانی         

 گفتار درمانی

 شناخت درمانی                 

 استفاده از وسایل کمکی مثل اسپلینت

زندگی با مولتیپل اسکلروزیس و بارداری

ظاهرا بارداری باعث تسریع روند بیماری و بدتر شدن علائم آن نمی‌شود. مطالعات متعد نشان می‌دهند که ام‌اس، کمی در اواخر بارداری تشدید می‌شود، ولی احتمال تشدید و عود آن بعد از وضع حمل بیشتر است. در هر صورت لازم است که شرایط تحت کنترل و مراقبت پزشک متخصص باشد. اثرات ناراحت‌کننده این بیماری ممکن است بارداری را با مشکلات جدی مواجه کند. ضعف عضلانی و مشکلات مربوط به هماهنگی اندام‌ها و افزایش احتمال زمین خوردن از جمله آنها هستند. در این دوران در صورت ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس، میزان خستگی بدن تشدید می‌شود، حتی ابتلا به عفونت‌های ادراری نیز افزایش می‌یابد. مطالعات نشان می‌دهند که فرزندانِ زنان مبتلا به ام‌اس، بیشتر به نقایص مادرزادی دچار هستند. بیشتر داروهای مورد استفاده برای کنترل ام‌اس، در دوران بارداری منع مصرف دارند. اگر به این وضعیت دچار هستید و قصد بارداری دارید، حتما باید تحت نظر پزشک باشید. در دوران بارداری نیاز به پیگیری دقیق سلامت جنین و نظارت کامل پزشک متخصص است. اگر به ام‌اس شدید مبتلا هستید، ممکن است مصرف برخی داروها مثل استروئیدها ضرورت داشته باشد. این داروها اغلب در سه ماهه اول بارداری ممنوعیت مصرف دارند. درمان حمایتی و توانبخشی ام‌اس به ویژه در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد. توانبخشی بسته به وضعیت فرد، متفاوت است، اما در برخی از موارد زیر می‌تواند موثر و مفید باشد:

 انجام فعالیت‌های روزمره

 حفظ حس استقلال

 استفاده از وسایل کمکی (مثل عصا، واکر و ...)

 تنظیم یک برنامه مناسب ورزشی برای تقویت عضلات

 بازیابی مهارت‌های حرکتی

 بهبود مهارت‌های ارتباطی

 مدیریت بی‌اختیاری روده و مثانه

 افزایش ایمنی بیشتر در محیط خانه

در طول زایمان، احتمال دارد که در ناحیه لگن احساس درد نداشته باشید و انقباضات شدید را تجربه نکنید. همین امر تشخیص زمان وضع حمل را دشوار می‌کند، بنابراین ابتلا به ام‌اس شرایط زایمان را پیچیده‌تر می‌کند. ام‌اس بر عضلات و اعصاب اثر می‌گذارد و در اغلب موارد زایمان به صورت سزارین یا زایمان با کمک فورسپس انجام می‌شود.

اگر چندین مورد از علائم ام‌اس را دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. لازم است که با خطرات این بیماری و بارداری آشنا شوید. ضمن اینکه هیچ درمان قطعی برای بیماری وجود ندارد. فقط باید با راه‌های مدیریت و کنترل آن آشنا شوید. بارداری باعث تسریع بیماری و یا تشدید آن نمی‌شود، بلکه حاملگی سخت‌تر می‌شود و ممکن است تجربه پیچیده و سختی از این دوران و زایمان داشته باشید.