زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گردآوری و ترجمه  : سولماز دانشور نیک

تحریریه زندگی آنلاین : اگرچه هر بارداری با خطراتی همراه است، اما ادامه بارداری و به‌دنیا آوردن نوزاد معمولا یک فرآیند ایمن و سالم است. بر اساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC: Centers for Disease Control and Prevention)، خطر مرگ در نتیجه مستقیم بارداری و زایمان کمتر از 10 در 100.000 تولد نوزاد زنده است. با در نظر گرفتن آمار معمول 22 نفر در هر 100.000 زایمان، این خطر برای آفریقایی - آمریکایی‌ها بیشتر است. از هر 8.475 زن، 1 نفر بر اثر عوارض بارداری جان خود را از دست می‌دهد.

آمبولی (لخته شدن خون که بر قلب و مغز تأثیر می‌گذارد)

آمبولی در زنان باردار انواع مختلفی دارد. برخی از انواع آن به‌شرح زیر عبارتند از:

 آمبولی مایع‌آمنیوتیک (AFE: Amniotic Fluid Embolism) وضعیتی پیچیده در مراحل آخر یک زایمان زودهنگام که گرچه نادر است، ولی عامل اصلی ۱۰ درصد از تمام مرگ‌ومیر مادران محسوب می‌شود. این عارضه به‌دلیل نقص در انعقاد خون، نرسیدن اکسیژن کافی به بدن، پایین بودن فشارخون و خونریزی شدید حادث می‌گردد و در نتیجه آن، مایع‌آمنیوتیک از غشای جفت یا ورید رحم به‌داخل سیستم گردش خون مادر نشت می‌کند. پس از ورود سلول‌های جنینی و مایع‌آمنیوتیک به جریان خون، تغییراتی در سازوکارهای مؤثر بر انعقاد خون رخ می‌دهد و متعاقبا به‌دلیل بروز انعقاد درون‌رگی منتشر یا لختگی درون‌رگی پخش‌شونده (DIC: Disseminated Intravascular Coagulation)، خونریزی شدید اتفاق می‌افتد. عواملی چون سقط‌جنین، آمنیوسنتز (وارد کردن یک سوزن بسیار ظریف به‌داخل رحم از طریق شکم برای نمونه‌گیری اندک مایع آمنیوتیک)، زایمان سزارین یا تروما (هر نوع ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثه واردشده بر بدن)، استفاده از مواد مخدر مانند میزوپروستول جهت القای زایمان، سن ۳۵ سال و بالاتر مادر با تشکیل این نوع آمبولی در ارتباط است.

 آمبولی ریه (Pulmonary Embolism) که اصلی‌ترین عامل آن خود بارداری است، به‌خاطر تغییر در هورمون‌ها و جریان خون و تولید فاکتورهای خونی طی این دوران و متعاقبا تشکیل لخته خونی نشأت گرفته از وریدهای عمقی بازوها، پاها یا لگن معروف به ترومبوز ورید عمقی (DVT: Deep Vein Thrombosis) و در نتیجه ایجاد انسداد در شریان ریه‌ها روی می‌دهد. عدم درمان سریع و به‌موقع آمبولی می‌تواند کشنده باشد. احتمال تشکیل لخته خونی منجرشونده به آمبولی در 6 هفته اول بارداری قوی‌تر و در زنان باردار 5 برابر بیشتر است.

بیشتربخوانید:

ارزیابی وضعیت تغذیه مادران (قسمت دوم )

بهترین غذاها برای بارداری

برخی از علل آمبولی ریه در بارداری

 سابقه خانوادگی در لختگی خون

 مصرف داروهای افزایش‌دهنده خطر لختگی خون مانند قرص‌های ضدبارداری و هورمون درمانی یا به‌طور دقیق‌تر درمان جایگزینی هورمون (HRT: Hormone Replacement Therapy) که اغلب برای درمان علائم یائسگی استفاده می‌شود.

 لقاح مصنوعی یا آزمایشگاهی (IVF: In Vitro Fertilization)

 پره‌اکلامپسی

 زایمان سزارین

 مرده‌زایی

 کاهش جریان خون و تجمع خون در سیاهرگ‌های عمیق به‌علت بی‌تحرکی ناشی از استراحت یا سفر

 آسیب‌دیدگی عروق خونی ناشی از جراحی، جراحت یا در حین زایمان

 خونریزی پس از زایمان

 برخی نشانه‌های آمبولی در دوران بارداری یا هفته‌های پس از زایمان

 تنگی‌نفس و سرفه حتی سرفه‌های کوچک طی فصول شیوع آنفولانزا و همه‌گیری کرونا

 خلط خونی

 سرگیجه، غش یا سبکی سر

 درد یا تورم بیشتر متمرکز در یک پا

 ازیاد ضربان قلب

 اضطراب بی‌دلیل

بیشتربخوانید:

راهکارهای عملی برای تغذیه نوزاد با شیرمادر در بیمارستان ( قسمت اول )

اکلامپسی (عوارض فشارخون بالا که بر بارداری تأثیر می‌گذارد)

اکلامپسی وضعیتی غیرشایع، اما حاد از عوارض جدی پره‌اکلامپسی است که 1 زن از 200 زن مبتلا به پره‌اکلامپسی را درگیر خود می‌کند و بالا بودن فشارخون در آن به اختلال در فعالیت مغز، کاهش هوشیاری و تشنج در دوران بارداری می‌انجامد. افراد مبتلا معمولا عوارض هر دو بیماری اکلامپسی و پره‌اکلامپسی را تجربه می‌کنند. پزشکان هنوز به‌طور قطع از عامل اصلی بروز پره‌اکلامپسی آگاه نیستند، اما سیستم‌ایمنی ضعیف یا دارای مشکل، شکل‌گیری و عملکرد غیرطبیعی جفت، آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی، عدم‌رسیدن جریان خون کافی به رحم و تغییر برخی ژن‌های خاص را در ایجاد آن مؤثر می‌دانند. زنانی که پیش از بارداری دارای فشارخون بالا هستند باید قبل از اقدام به بارداری، فشارخون خود را کنترل کنند و حتی در طول دوران بارداری نیز علاوه بر این کار تحت معاینه و مراقبت منظم پزشک باشند. افزایش فشارخون به‌ویژه در دوران بارداری خطرناک است. فشارخون 14 بالا محسوب می‌شود و حتی زنان سالمی که فشارخون آن‌ها مرتب بیش از 15 روی 10 است باید تحت درمان واقع شوند. در کل، عوارض فشارخون بالا در مادران به‌صورت مرگ جنین یا نوزاد، کاهش رشد جنین، زایمان زودرس، تشنج، نارسایی یا سکته‌های قلبی و مغزی، آسیب‌دیدگی کلیه و مرگ خود را نشان می‌دهد.

اختلالات قلبی – عروقی

یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین بیماری‌های دوران بارداری که به‌خصوص در صورت حاد بودن، برای مادر و جنین با علائمی چون سرفه‌های شبانه و یا خونی، درد قفسه‌سینه، تنگی‌نفس، سَنکوب و غیره همراه است و عوارضی مانند فشارخون بالا، خونریزی و کم‌خونی مادر و انتقال این اختلالات به فرزندان از مادرانی که به‌طور موروثی یا مادرزادی به آن‌ها دچار هستند را در پی دارند.

بیشتربخوانید:

کنترل دیابت بارداری با تغذیه

بهترین غذاها برای بارداری

خونریزی شدید

خونریزی‌های دوران بارداری و زایمان (Obstetrical Bleeding) هرگونه خونریزی در دوران بارداری اعم از پیش از زایمان، حینِ زایمان یا پس از زایمان را شامل می‌شوند. خونریزی در سه ماهه‌ آخر بارداری به‌ویژه ماه نهم باید بسیار مورد توجه قرار گیرد. موارد زیر از عوامل ایجاد خونریزی در زنان باردار درنظر گرفته شده‌اند: عفونت، سقط‌جنین، هماتوم جفت یا ساب کوریونیک (جمع شدن غیرطبیعی خون بین جفت و دیواره رحم)، بارداری خارج از رحم، حاملگی مولار، پوچ یا کاذب (رشد غیرطبیعی تخمک بارورشده و بروز ناهنجاری در آن؛ در این وضعیت، جفت با تبدیل شدن به یک توده غیرسرطانی دربرگیرنده کیسه‌‌های ریز پر از مایع قادر به پشتیبانی از جنین نیست و در نتیجه جنین توانایی رشد ندارد و سقط می‌شود)، برخی سرطان‌ها، پولیپ دهانه‌رحم، زایمان زودرس، جفت سرراهی (قرارگیری جفت در قسمت تحتانی رحم)، چسبندگی جفت، جفت آکرتا یا پلاسنتا اکرتا (نفوذ بیش از حد جفت به سطح دیواره رحم مادر)، جداشدن زودرس جفت، پارگی رحم، نارسایی دهانه رحم و مرده‌زایی از عوامل مؤثر در ایجاد خونریزی در زنان باردار هستند. خونریزی شدید پس از وضع حمل یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ‌و‌میر مادران در جهان است.

سپسیس (عفونت شدید)

عفونت‌های دوران بارداری که از طریق انتقال مستقیم یا غیرمستقیم توسط ریزاندامگان یا میکروارگانیسم‌های (Microorganisme) بیماری‌زایی چون قارچ‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها حاصل می‌شوند و با اثرات و عوارض شدیدتری توأم هستند. اغلب عفونت‌ها بدون‌نشانه خاصی هستند و تنها راه شناسایی و درمان آن‌ها آزمایش است، اما در صورت عدم درمان آن‌ها در دوران بارداری، عواقبی چون زایمان زودرس و جنین کم‌وزن، عفونت چشم و کوری احتمالی و غیره در انتظار مادر و نوزاد خواهند بود. برخی عفونت‌ها صرفا با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها قابل‌درمان هستند و برخی باید حتما زیر نظر و مراقبت پزشک در بیمارستان بستری شوند. گاه اگر عفونت شکل حاد به‌‌خود بگیرد دستور زایمان زودتر از موعد از سوی پزشک صادر می‌شود. سیفلیس، کلامیدیا، توکسوپلاسموز، هپاتیت، استرپتوکوک گروه B، لیستریا، تبخال، عفونت مادرزادی سیتومگالوویروس و ویروس زیکا از عفونت‌های درگیرکننده مادر و جنین در دوران بارداری هستند. در این بین برخی عفونت‌ها از بقیه رایج‌تر هستند که عبارتند از آنفولانزا، عفونت‌های دستگاه ادراری، رحمی و قارچی واژن، استرپتوکوک گروه B، واژینوز باکتریایی و لیستریا.

 سیفلیس، سوزاک و کلامیدیا: هر سه بیماری از طریق آمیزش جنسی با فرد آلوده و یا از مادر آلوده به جنین منتقل می‌شوند و اگر شخص مبتلا مورد درمان قرار نگیرد به‌تدریج با مشکلات جدی و طولانی‌مدت مواجه خواهد شد. سیفلیس (Syphilis) توسط یک اسپیروکت بی‌هوازی (راسته‌ای از باکتری‌ها) به‌نام تریپونما پالیدوم (Treponema Pallidum) حاصل می‌گردد و در اغلب زنان مبتلا بدون‌نشانه است و تنها با آزمایش خون و استناد به شواهد سرم‌شناسی (Serology) که در آن سِرُم خون و سایر مایعات بدن مورد بررسی قرار می‌گیرند قابل‌تشخیص است. سیفلیس اولیه، ثانویه و نهفته سه مرحله اصلی این بیماری و شانکر (Chancre) نوعی زخم بدون درد و سفت با حاشیه برجسته و حدود مشخص در دهانه رحم، مخاط واژن و گاهی دهان و مقعد و همچنین کوندیلوما لاتا (Condyloma Lata) از ضایعات زگیل‌مانند در نواحی تناسلی از مسری‌ترین ضایعات آن محسوب می‌شوند. متأسفانه ابتلای مادر به سیفلیس در هر مرحله‌ای از بارداری می‌تواند به عفونت مادرزادی جنين با قدرت انتقال 80 تا 95 درصد در مراحل اولیه و ثانویه بیماری و ۷۰ درصد در اوایل مرحله نهفته  منجر شود. گرچه بدن جنین به‌موجب عدم‌توانایی سیستم‌ایمنی در مبارزه با بیماری تا پیش از ورود به هفته 18 قادر به نشان دادن علائم آن نیست. مرگ برخی از جنین‌ها به‌خاطر آلودگی جفت با عفونت سیفلیس، در داخل رحم یا بعد از زایمان اتفاق می‌افتد، زیرا اندازه جفت از حد طبیعی بیشتر می‌شود، رنگ‌پریده می‌گردد و در نتیجه کاهش عروق خونی، قادر به تغذیه و اکسیژن‌رسانی به کودک و تصفیه مواد زائد از بدن جنین نیست. علائم سیفلیس نوزادی در نوزاد تازه متولد شده عبارتند از: تب و لرز؛ مایع بینی آبکی؛ تورم مفاصل و درد استخوان؛ بینی فرورفته و بدون‌پُل؛ وجود جوش یا زخم در اندام جنسی، مقعد یا دهان؛ تاول‌های کوچک ناهموار یا صاف روی دست و قابل‌تبدیل به جوش‌های مسی رنگ؛ نابینایی و ناشنوایی؛ نمایان شدن لکه‌های خاکستری در محیط خارجی واژن یا مقعد.

سوزاک (Gonorrhea) یا گنوره در نتیجه فعالیت نوعی باکتری داخل‌سلولی به‌نام نایسریا گنوره‌آ (Neisseria Gonorrhoeae) و کلامیدیا (Chlamydia) توسط نوعی باکتری به‌نام کلامیدیا تراکوماتیس (Chlamydia Trachomatis) بروز و دهان، اندام‌های تناسلی، مجرای ادراری، راست‌روده (رکتوم) و از همه شایع‌تر دهانه‌رحم را آلوده می‌کنند و برای تشخیص آن‌ها هم باید از همین نواحی نمونه‌گیری به‌عمل آید. تکرر ادرار؛ درد هنگام ادرار؛ ترشحات زرد واژنی؛ درد، ترشح یا خونریزی مقعدی و خونریزی واژینال در فواصل بین قاعدگی‌ها برخی از نشانه‌های این بیماری هستند و درمان آن از طریق آنتی‌بیوتیک امکان‌پذیر است. این بیماری‌ها می‌توانند در پی خود بیماری التهابی لگن (PID: Pelvic Inflammatory Disease) معروف به عفونت لگنی که نوعی عفونت اندام‌‌های تولید‌مثل زنانه با قابلیت گسترش و پیشروی باکتری‌ها از واژن و دهانه‌رحم به‌سمت بالا یعنی رحم، تخمدان یا لوله‌ها ی فالوپ است را نیز برای شخص به‌همراه بیاورد. از اثرات این بیماری بر روی مادر و کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: زایمان زودرس، پارگی زودرس غشاهای جنینی (PROM)، کوریوآمنیونیت (Chorioamnionitis) یا همان عفونت کیسه و آبی که جنین داخل رحم در آن شناور است، عفونت پس از زایمان و یا سقط عفونی خودبه‌خودی و همچنین، ابتلای نوزاد به ذات‌الریه و یا گنوره چشمی (نوعی عفونت چشمی)، اوتیت خارجی (عفونت گوش خارجی یا همان التهاب مجرای گوش) یا واژینیت (Vaginitis) که نوعی التهاب واژن همراه با ترشح، خارش و درد واژینال است در هنگام عبور از کانال زایمان و تماس با ترشحات آلوده.

نحوه درمان: تجویز آنتی‌بیوتیک مناسب از جمله، پنی‌سیلین خوراکی که تنها درمان مؤثر و بی‌خطر در دوران بارداری به حساب می‌آید با انجام حساسیت‌زدایی در خانم‌های حساس به پنی‌سیلین (با منع مصرف داکسی‌سیکلین (Doxycycline) در این دوران) و قطره نیترات‌نقره اریترومایسین یا پماد تتراسایکلین بعد از تولد نوزاد جهت پیشگیری از گنوره چشمی.

 توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis):

توکسوپلاسموز یا توکسوپلاسموزیس نوعی از عفونت است که به‌وسیله یک انگل تک‌سلولی به‌نام توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma Gondii) و به‌واسطه خوردن گوشت خوب‌پخته‌نشده یا نوشیدن آب آلوده با مدفوع (خصوصا مدفوع گربه) به انسان‌ها و بسیاری از گونه‌های پستانداران و پرندگان قابل‌انتقال است و اندام‌های مختلف بدن از جمله چشم را آلوده می‌کند. این عفونت از طریق جفت به جنین منتقل می‌گردد و بیماری‌های مادرزادی منجر به مرگ، ناهنجاری‌های جنینی و عقب‌افتادگی ذهنی را به‌دنبال دارد.

نحوه درمان: گرچه درمان این بیماری که با تجویز پیریمتامین، سولفادیازین یا آزیترومایسین صورت می‌پذیرد در ماه‌های مختلف بارداری متفاوت است ولی به‌معنای رهایی کامل شخص از شر این بیماری نیست و می‌تواند تنها به‌طور نسبی از انتقال عفونت به جنین جلوگیری کند. اگر نوزادی آلوده به این بیماری متولد شود باید تا یک‌سال و گاه حتی بیشتر مورد درمان قرار بگیرد. 

 هپاتیت (Hepatitis): هپاتیت نوعی بیماری التهابی کبدی عموما پدیدآمده توسط یک عفونت ویروسی است که با سه نوع رایج A، B و C در بین عامه شناخته می‌شود و گاه عوامل دیگری مانند هپاتیت خودایمن، عوارض برخی مواد مخدر مانند هروئین و یا داروها حتی داروهای پرمصرفی چون استامینوفن و مکمل‌های ویتامین A (بیشتر در کودکان) به‌خصوص در صورت تجویز نشدن از سوی پزشک و مصرف خودسرانه و همچنین سموم و الکل در ایجاد آن نقش دارند. انتقال این بیماری عمدتا از طریق  آب و غذای آلوده، رابطه جنسی و تماس با ترشحات خونی، واژنی یا مایع‌منی آلوده به ویروس همچون سوزن و سرنگ آلوده انجام می‌گیرد. از نشانه‌های این بیماری می‌توان به زرد شدن پوست و چشم‌ها، کم‌اشتهایی، کم‌وزنی محسوس، خستگی مفرط، ادرار تیره و مدفوع خاکستری‌رنگ و علائمی مشابه آنفولانزا اشاره کرد. این بیماری بسته به منشأ و نوع آن، درمان‌های مختلفی را می‌طلبد. تمامی زنان باردار باید پیش از بارداری با انجام آزمایشات چکاپ کبدی از سلامت کبد خود اطمینان حاصل کنند و حتما آزمایش هپاتیت B را به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری انجام دهند تا از انتقال ویروس به فرزند خود جلوگیری نمایند. این بیماری چه در هنگام زایمان طبیعی و چه در زمان سزارین قابلیت انتقال خود به نوزاد را حفظ می‌کند. در صورت ابتلای شما به هپاتیت B، احتمالا پزشک با تزریق واکسن به نوزاد در هنگام تولد مانع ابتلای او به این بیماری می‌شود. به‌غیر از افراد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت B که مجبورند تا پایان عمر خود دارو مصرف کنند، تجویز داروهای ضدویروسی مانند تنوفوویر و آدفوویر و تزریق اینترفرون آلفا-۲-بی (α-2-B) و در شرایط حادتر، پیوند کبد برای مبتلایان انجام می‌پذیرد. از هر 20 نوزاد متولدشده از مادران مبتلا به هپاتیت C، 1 نوزاد به این ویروس مبتلا می‌شود. خطر انتقال هپاتیت B در سه‌ماهه سوم بارداری بین 80 تا 90 درصد است.

 استرپتوکوک گروه B

استرپتوکوک گروه B گروهی از باکتری‌های بدون‌علامت و غیرعفونت‌زای زیست‌کننده در بدن و بیشتر ساکن در واژن، مقعد و راست‌روده هستند که از طریق ۱ تا ۲ درصد مادران در هنگام زایمان به نوزاد منتقل می‌شوند و می‌توانند برای آن‌ها کشنده باشند. آزمایش‌های مرتبط با این عفونت که نتایج آن‌ها بین ۱ تا ۳ روز اعلام می‌شود از هفته ۳۶ بارداری آغاز و تا پایان هفته ۳۷ ادامه دارد و در طی انجام آن‌ها نمونه‌هایی از واژن و راست‌روده (رکتوم) گرفته می‌شود.

نحوه درمان: پروفیلاکسی با آنتی‌بیوتیک که شامل تجویز آنتی‌بیوتیک‌هایی چون پنی‌سیلین جهت کاهش میزان عفونت پس از جراحی است، به‌خصوص در بیمارانی با کلونیزاسیون (رشد و تکثیر عامل عفونی در میزبان بدون‌ایجاد عفونت) استرپتوکوک گروه B که تولد فرزندان‌شان پیش از هفته 37 بارداری و به‌صورت نارس انجام پذیرفته است و دچار تب در حین زایمان و یا پارگی کیسه آب در طول ۱۸ ساعت گذشته یا حتی بیشتر شده‌اند.

ادامه دارد...