زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : سولماز دانشور نیک

تحریریه زندگی آنلاین : مادر در هفته‌های 32 تا 35 بارداری

با ورود به هفته 32 بارداری، مادر وارد ماه هشتم بارداری می‌شود و تا هنگام زایمان کمتر از 2 ماه یا 8 هفته دیگر زمان دارد. از این هفته به بعد، میزان مایع آمنیوتیک به بیشترین سطح خود در بدن می‌رسد، سرعت پمپاژ خون در قلب بالا می‌رود و حجم خون با صعودی چهل درصدی مواجه است و به‌دنبال آن تپش قلب هم افزایش می‌یابد. با کم شدن فضای رحم، حرکات پویای جنین نیز تا حدودی محدود و نوع آن دچار تغییر می‌گردد. اکنون شکل حرکات جنین از لگدهای شدید به حرکاتی مشابه تاب ‌خوردن تا تکان ‌دادن تغییر می‌کند و بیشتر در نواحی دست و پا متمرکز است، ولی جای نگرانی ندارد، زیرا مادر می‌تواند با بررسی روزانه حرکات جنین، کند یا متوقف شدن آن را به‌خوبی تشخیص دهید. از شایع‌ترین علائم این هفته‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: خستگی، مشکلات خواب، حساس شدن لثه‌ها و احساس لقی دندان‌ها، نشت پستانی آغوز که مایعی زردرنگ و رقیق است، حساسیت پستان‌ها، درد دنده (به‌موجب انبساط دنده‌ها، فشار وارده از سوی رحم به آن‌ها و لگد زدن احتمالی جنین به آن‌ها)، برجستگی و بیرون‌زدگی هرچه بیشتر ناف توأم با افزایش رشد شکم، تنگی‌نفس، سوزش سر دل، انقباضات رحمی یا همان انقباضات براکستون هیکس که در حال آماده کردن شما برای زایمان است، کمردرد (به‌دلیل افزایش وزن، بزرگ شدن رحم و فشار به عصب سیاتیک) و درد لگن (به‌موجب رشد رحم و افزایش مایع آمنیوتیک)، سندروم تونل کارپال (درد مچ دست)، گرفتگی عضلات پا، تورم مچ پا (به‌دلیل فشار رحم به وریدهای پا به‌ویژه ساق پاها و بیشتر شدن احتباس مایعات در بدن) و تکرر ادرار (به‌موجب فشار رحم به مثانه) و یا نشت ادراری که تقریبا ۴۱ درصد زنان را درگیر می‌کند و به آن عارضه بی‌اختیاری استرسی گفته می‌شود و در زمان سرفه، عطسه و خندیدن نیز تشدید می‌گردد. با در نظر گرفتن احتمال بروز هفتاد و دو درصدی عارضه سوزش سر دل در سه‌ماهه سوم بارداری به‌دلایلی چون فشار رحم به معده، تأثیر هورمون‌های بارداری بر روی هضم و برگشت اسید معده و شل شدن ماهیچه‌های دریچه مری به معده، از این هفته به بعد سوزش معده تشدید می‌شود. احتمال بروز این عارضه در سه‌ماهه نخست و دوم بارداری به‌ترتیب ۲۲ درصد و ۳۹ درصد است و اغلب خانم‌های بارداری که طی این دوران با این مشکل مواجه نمی‌شوند در سه‌ماهه سوم آن را تجربه خواهند کرد. با نزدیک شدن به ماه‌های آخر حاملگی، احتمال سقط جنین نیز رو به کاهش می‌گذارد، اما در صورت وقوع سقط در هفته 32 بارداری از اصطلاح «مرده‌زایی» برای توصیف آن استفاده می‌شود. دیابت بارداری یا مشکلات ژنتیکی از عوامل شایع سقط جنین در دوران بارداری محسوب می‌شوند. در صورت ادامه یا تشدید علائمی همچون تنگی نفس و تورم شدید دست و پا یا صورت و یا درد و گرفتگی شکم و مشاهده خونریزی واژینالی و خروج بافت یا مایع از واژن سریعا با پزشک خود مشورت و یا به او مراجعه کنید.

بیشتربخوانید:

خود مراقبتی در ناباروری ( قسمت اول )

جنین در هفته‌های 32 تا 35 بارداری

در این هفته‌ها، قد جنین بین 42.4 تا 46.2 سانتی‌متر و وزن او بین 1702 تا 2383 گرم (1 کیلو و 700 تا تقریبا 2 کیلو و 400 گرم) متغیر است.

در صورت تولد نوزاد در این هفته، احتمال زنده ماندن او بسیار زیاد و بیش از 98 درصد است.

سیستم عصبی مرکزی جنین به‌سرعت در حال توسعه و مغز جنین در حال‌ رشد بیشتر است. در حال حاضر، حواس پنج‌گانه جنین به‌خوبی کار می‌کنند و او درک بیشتری از محیط دارد و هر هفته نسبت به هفته پیش کار شنیدن و دیدن برایش آسان‌تر می‌شود، گرچه هنوز قدرت بینایی او به تشخیص روشنایی از تاریکی محدود می‌شود. با توجه به قرمز بودن رنگ داخل رحم، سلول‌های مخروطی قرمز چشم جنین پیشتر از بقیه شروع به رشد می‌کنند و از این رو، قرمز نخستین رنگ قابل تشخیص برای جنین در هفته 34 بارداری خواهد بود. او اکنون قادر است چشم‌هایش را تنگ یا گشاد کند، سر خود را بچرخاند، عمیقا به خواب برود (REM)، به لمس واکنش نشان دهد و دهان خود را باز کند.  غیر از استخوان‌ها که هنوز نرم هستند و این نرمی و انعطاف‌پذیری بیش از دیگر نقاط بدن در استخوان جمجمه احساس می‌شود، مغز جنین که از فعالیت چندانی برخوردار نیست و به‌عبارتی هنوز در مرحله خواب است و وارد مرحله بیداری نشده است و ریه‌ها که رشد آن‌ها پس از تولد همچنان ادامه می‌یابد، بقیه اعضا تقریبا به تکامل رسیده‌اند. با توجه به ادامه داشتن رشد مغز جنین بعد از تولد و ضرورت عبور بدون مشکل سر از کانال زایمان، چند ناحیه سر که به نواحی فونتانل معروف هستند تا یک‌سال پس از تولد همچنان نرم باقی می‌مانند.

لانوگو یا کرک جنینی (Lanugo) پوشاننده سطح بدن جنین اکنون ریزش خود را آغاز می‌کند، ولی موهای سر جنین و ناخن‌های پا در سونوگرافی قابل مشاهده می‌گردند.

رنگ چشم‌های جنین اکنون خاکستری یا آبی تیره است و اغلب، رنگ اصلی آن‌ها تا تقریبا یک‌سال پس از تولد نیز دقیقا مشخص نمی‌شود.

جنین برای کسب آمادگی جهت زندگی خارج رحمی، اعمالی چون تنفس، بلعیدن و مکیدن را تمرین می‌کند.  قدرت کنترل دمای بدن جنین با ورود به هفته 32 بارداری مضاعف می‌شود و حالا با بیشتر شدن تولید پروتئین‌ها و آنزیم‌های مورد نیاز جهت حفظ گرمای بدن، نقش چربی‌های قهوه‌ای که در اواسط سه‌ماهه دوم بارداری به کنترل دمای بدن می پرداختند کمرنگ‌تر می‌گردد. چربی‌های زیرپوستی بدن جنین اکنون در نواحی بازوها و پاها بیشتر متمرکز هستند و با افزایش آن‌ها در بدن متعاقبا چروک‌های پوستی نیز کمتر می‌شوند و پوست صاف‌تر می‌گردد.

با ورود به هفته 33 بارداری شاهد قوی‌تر شدن سیستم ایمنی بدن جنین هستیم، زیرا اینک آنتی‌بادی‌های بدن مادر به او انتقال یافته‌اند و بستر مناسب برای مبارزه پس از تولد سیستم دفاعی کودک با بیماری‌ها و میکروب‌ها تأمین شده است.

هر چه جنین بیشتر رشد می‌کند، واکنشش به صداهای بلند پیرامونی و یا حرکات ناگهانی نیز افزایش پیدا می‌کند که در اصطلاح علمی به آن رفلکس مورو گفته می‌شود. در این حالت، جنین عکس‌العمل خود را با باز کردن یا از هم دور کردن یکباره دست و پاهایش و نزدیک کردن مجدد آن‌ها به یکدیگر نشان می‌دهد. گرچه رفلکس مورو تا چند ماه پس از تولد ادامه دارد، اما به‌مرور از میان می‌رود.

در هفته ۳۴ بارداری، ورنیکس ماده محافظ و مومی‌شکل پوشاننده بدن جنین ضخیم‌تر از هر زمان دیگری است، ولی به‌تدریج از جنین جدا و پس از رها شدن در مایع آمنیوتیک توسط او بلعیده می‌شود که بنا به نظر پزشکان تأثیرات مثبتی بر رشد معده و روده دارد.

مایع آمنیوتیک در هفته ۳۴ بارداری به ۸۰۰ میلی‌لیتر افزایش حجم پیدا می‌کند. جنین با غلتیدن در این محیط از یک‌طرف حرکتی آسان‌تر را تجربه می‌کند و از سوی دیگر، با بلعیدن آن زمینه برای رشد ماهیچه‌ها، استخوان‌ها، دستگاه گوارش و سیستم تنفسی او فراهم می‌شود. جنین عضلات تنفسی خود را از طریق دم و بازدم مایع آمنیوتیک تقویت و به‌واسطه بند ناف، اکسیژن را با سرعتی ثابت دریافت می‌کند.

گرچه از هفته 33 بارداری به بعد جنین به وضعیت پایدارتر متوسط قدم می‌گذارد و شانس زنده ماندنش در محیط خارج رحمی به ۹۹ درصد افزایش می‌یابد، ولی هنوز نارس محسوب می‌شود و در صورت تولد در این زمان نیز تا چند هفته پیش رو باید تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرد، حتی نوزادان متولد شده در هفته 35 بارداری هم با مشکلات گوارشی و تنفسی دست به گریبانند و مجبورند تا مدت طولانی‌تری را در بیمارستان سپری کرده و تحت نظارت پزشکی باشند. 

بیشتر بخوانید:

عوارض جبران‌ناپذیر سزارین بر کودکان چیست؟

همه چیز درباره بارداری خارج از رحم

مواردی که باید از هفته 32 به بعد مد نظر قرار دهید

بعد از هفته 30 بارداری یعنی در هفته 32 بارداری، احتمالا باید ملاقات دیگری با پزشک خود داشته باشید تا تحت معاینه مجدد، بررسی کلیه علائم و آزمایش‌های زیر قرار بگیرید:

 اندازه‌گیری وزن، فشارخون و ارتفاع رحم معروف به ارتفاع پایه و ارزیابی میزان تورم بدن به‌ویژه در ناحیه پا. اندازه‌گیری ارتفاع پایه جهت تشخیص میزان رشد جنین صورت می‌گیرد که باید در هفته 32 بارداری حدود ۳۲ سانتی‌متر و در هفته 34 بارداری تقریبا ۳۴ سانتی‌متر باشد. پزشک با تخمین اندازه و وزن جنین قادر به مشخص کردن زمان زایمان خواهد بود.

 سنجش ضربان قلب جنین در حین تپش با استفاده از تست بدون استرس جنین (NST):  تغییر ضربان قلب جنین در طول این آزمایش مهم است و باید در فاصله زمانی بین 20 تا 40 دقیقه حداقل 2 بار شکل افزایشی به‌خود بگیرد و بالا برود. در غیر این صورت به انجام آزمایش‌های بیشتری جهت اطمینان از صحت سلامتی جنین نیاز است.

 تست استرس انقباضی (CST): این تست، پاسخ جنین به انقباضات رحمی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در صورت عدم رخ دادن انقباض به‌طور طبیعی، از شما خواسته می‌شود که با تحریک نوک پستان و یا خوردن دارو باعث روی دادن عمدی این انقباضات در حین اتصال به یک صفحه نمایش شوید تا با واکنش نشان دادن جنین معلوم شود که آیا اکسیژن کافی در زمان زایمان به جنین خواهد رسید یا خیر.

 گرفتن آزمایش ادرار جهت بررسی فشارخون بالا، دیابت بارداری، پره‌اکلامپسی و عفونت.

در صورت پرخطر بودن بارداری، علاوه بر آزمایش‌های مذکور باید برای چندین آزمایش دیگر از جمله تست بیو‌فیزیکال پروفایل جنین در همین هفته نیز آماده شوید. این تست معمولا 30 دقیقه به‌طول می‌انجامد و در آن با استفاده از یک سونوگرافی دقیق، سطح مایع آمنیوتیک، تعداد ضربان قلب، حرکات و تمرینات تنفس و میزان عضلات جنین مورد بررسی قرار می‌گیرند. معمولا این تست همراه با تست بدون استرس جنین انجام می‌پذیرد.

  سونوگرافی داپلر: معمولا در هفته 32 بارداری سونوگرافی انجام نمی‌گیرد، مگر در بارداری‌های پرخطر، تظاهر علائم زایمان زودرس و یا بارداری چندقلویی، اما سونوگرافی داپلر به‌منظور بررسی میزان جریان خون ورودی از بند ناف (به‌عنوان واسط انتقال اکسیژن و مواد مغذی) به جنین انجام می‌پذیرد. اگر در این مسیر و جریان مشکلی وجود داشته باشد، بارداری و رشد جنین نیز پرمخاطره خواهد بود.

 ممکن است بنا به توصیه پزشک و عدم دریافت واکسن سیاه‌سرفه توسط نوزاد و همچنین خطر ابتلای او به این بیماری در بدو تولد و جهت محافظت از او لازم باشد تا در هفته 32 بارداری تزریق این واکسن انجام پذیرد.

 به احتمال زیاد، ملاقات‌های بعدی شما با پزشک در هفته‌های ۳۴ و 36 بارداری خواهد بود.

بیشتربخوانید:

حال و هوای شما فرزنذتان در هفته های 20 و 21 بارداری

توصیه‌ها و موارد احتیاطی

همان‌طور که در نسخه پیشین مجله نیز مطرح کردیم، موقعیت فیزیکی جنین در رحم مادر با نزدیک شدن به زمان زایمان رو به تغییر می‌گذارد و سر او به‌سمت پایین شکم مادر متمایل می‌شود. این گردش در هفته 32 بارداری در حدود ۸۵ درصد از جنین‌ها و در زمان زایمان در ۹۷ درصد از آن‌ها قابل مشاهده است. جنین تا هفته 37 بارداری برای چرخش سر خود به‌سمت پایین فرصت دارد و عدم چرخش تا این هفته دلیلی بر وجود مشکل یا خطر نیست.

 از رژیم غذایی سالمی پیروی کنید و ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی دوران بارداری را به‌طور منظم مصرف کنید. علاوه بر استفاده از مواد مغذی طبیعی، پروتئین‌های کم‌چرب را نیز در وعده‌های غذایی خود بگنجانید و مصرف غذاهای شیرین و یا سرخ شده با روغن‌های غیرگیاهی را به حداقل ممکن برسانید.

 از هفته 32 بارداری به بعد بسیاری از خانم‌ها از خارش بدن شکایت دارند. باید بدانید که دلیل معمول خارش‌ها طی این دوران، کشش‌های پوستی است، اما اگر خارش بدن در بارداری شدید و یا حتی غیرقابل تحمل شد، حتما به پزشک مراجعه کنید، زیرا عارضه‌ای به‌نام کلستاز بارداری وجود دارد که گرچه علت آن به‌طور دقیق مشخص نیست، اما از یک بیماری کبدی نشأت می‌گیرد و در برخی از خانم‌ها به‌ویژه در دوران بارداری خارش‌های شدید پوستی ایجاد می‌کند. در کل، این کشش‌ها و خارش‌های متعاقب آن در صورت مرتبط بودن با بارداری مدتی پس از زایمان برطرف خواهند شد.

 در صورت مشکل شدن حرکت برای مادر در ماه‌های آخر دوران بارداری می‌توان با پزشک مشورت کرد و از تجویز چند جلسه فیزیوتراپی بهره گرفت.

 ترشح آغوز از پستان‌ها جهت آماده‌سازی بدن برای تغذیه کودک صورت می‌پذیرد. در صورت خیس شدن لباس زیر با این مایع و احساس ناراحتی بهتر است از پدهای شیردهی استفاده کنید.

 برای کاهش سوزش سر دل علاوه بر توصیه‌های ارائه شده در نسخه‌های پیشین مجله که برای جلوگیری از تکرار از بازنویسی آن‌ها خودداری می‌کنیم، باید غذا را خوب بجوید و آهسته بخورید، تا حد امکان از خوردن غذاهای چرب و تند اجتناب کنید و خوردن غذا را به آخر شب موکول نکنید و چند ساعت بین خواب و مصرف غذا فاصله بگذارید.

 برای کاهش کمردرد از راهکارهایی چون فیزیوتراپی و ورزش‌درمانی، تغییر وضعیت به پهلو، گرفتن دوش آب گرم و استفاده از پد گرم‌کننده کمک بگیرید.

 حالا زمانی است که باید بتوانید انقباضات براکستون هیکس را از انقباضات رحمی مرتبط با زایمان زودرس تشخیص دهید. انقباضات براکستون هیکس بدون ریتم، نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی، ولی همراه با درد هستند و معمولا به‌ندرت یا به‌طور ناگهانی رخ می‌دهند و پس از شروع به‌مدت 30 ثانیه تا 2 دقیقه ادامه پیدا می‌کنند. انقباضات براکستون هیکس نه تشدید و نه به یکدیگر نزدیک می‌شوند و در حد انقباضات منظم زایمانی ممتد و قوی نیستند. در صورت برخورد با انقباضاتی متفاوت فورا به بیمارستانی که برای زایمان خود در نظر گرفته‌اید، رجوع کنید. برای کاهش عوارض این انقباضات می‌توانید بلافاصله پس از وقوع درد، حالت خود را تغییر دهید، مثلا از حالت نشسته یا درازکش به ایستاده یا برعکس تغییر موضع بدهید و نوشیدن آب را فراموش نکنید، چراکه کمبود آب در بدن باعث تشدید این انقباضات می‌شود.

 نسبت به علائم زایمان زودرس مانند خونریزی و یا ترشحات قهوه‌ای یا خونی واژینالی معروف به «نمایش خونی»، گرفتگی طولانی‌مدت و بدون تسکین بخش تحتانی کمر و پا، سردرد غیرقابل فروکش، تاری دید، تب، فشار لگنی بیش از 1 ساعت که با درد توأم است، کاهش یکباره حرکات جنین (که به‌طور طبیعی باید در 1 ساعت به 6 تا 10 حرکت برسد)، انقباضات منظم و پی‌درپی، پیروی دردها از الگوی درد کرسندو (یک دوره زمانی که با تشدید سریع و ناگهانی درد همراه است و اغلب باعث ایجاد ناراحتی و اختلالات عملکردی در شخص می‌شود) و یا پارگی کیسه آب آگاه و هوشیار باشید. بنا بر آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) سالانه 15.000.000 نوزاد قبل از رسیدن به هفته 37 بارداری متولد می‌شوند که در این صورت نارس به‌حساب می‌آیند، بنابراین آگاهی داشتن از این موضوع ضروری است، زیرا می‌تواند آمادگی ذهنی مادر برای رویارویی با زایمان زودرس را بالا ببرد. لکه‌بینی به‌ویژه در ماه‌های آخر بارداری علاوه بر زایمان زودرس می‌تواند هشداری جدی و نشانه‌ای از جفت سرراهی باشد. پس در صورت برخورد با آن حتما پزشک خود را از این موضوع آگاه کنید.

 بیشتربخوانید:

ارزیابی وضعیت تغذیه مادران (قسمت دوم )

بهترین غذاها برای بارداری

 در صورت رویارویی با فشارخون بالا یا افزایش ناگهانی وزن، در هر ملاقات خود با پزشک باید علائم بیماری پره‌اکلامپسی که در سه‌ماهه سوم بارداری احتمال بروز آن بیشتر است، مورد بررسی قرار گیرد. یکی از نشانه‌های بارز پره‌اکلامپسی بروز تورم شدید در بدن و به‌خصوص پاها است. برای کاهش این تورم بهتر است هر روز 2 تا 3 بار به حالت درازکش پاها را به‌مدت 15 تا 20 دقیقه با قرار دادن چند بالشت به زیر آن‌ها و یا تکیه به دیوار بالاتر از سطح قلب قرار دهید و یا از راهکار موقتی شنا و راه رفتن در استخر که به فشردگی بافت پاها می‌انجامد، یاری بگیرید.

 اگر بنا به تشخیص پزشک، بارداری پرخطری را سپری نمی‌کنید و دارای علائم مشکوکی مرتبط با زایمان زودرس نیستید، مسافرت تا قبل از هفته ۳۶ بارداری بدون مانع است، ولی بهتر است برای رعایت احتیاط، قبل از تصمیم‌گیری برای سفر، پزشک خود را در جریان تصمیم خود بگذارید و از او مشاوره‌های لازم در این زمینه را دریافت کنید.

 در مواردی که احساس می‌کنید جنین مستقیما به‌موجب هراس شما و یا با شنیدن صدایی بلند دچار دلهره یا ترس می‌شود، بلافاصله سعی کنید آرامش را با نوشیدن آب خنک و نه بسیار سرد، کشیدن چند نفس عمیق و تلقین آرامش به خود به روان‌تان بازگردانید و با صدایی آرام و مهربان با جنین خود سخن بگویید. در این حالت، ضربان قلب جنین کاهش یافته و جنین آرام می‌گیرد.

 برای داشتن زایمانی راحت‌تر، حرکات کگل و برای داشتن آمادگی بیشتر در زمان زایمان، تکنیک‌های تنفسی را به‌صورت روزانه تمرین کنید، ولی در عین حال از استراحت کافی نیز غافل نشوید و با اضطراب نزدیک شدن به زمان زایمان، خود را تحت فشار قرار ندهید. برای داشتن خوابی راحت‌تر، دمای اتاق را به درجه مطلوب و مناسب وضعیت خود برای خواب برسانید و از بخور اسانس اسطوخودوس و چشم‌پوش محافظ نور استفاده کنید.

 از هفته 32 بارداری به بعد باید شرایط را برای زایمان مهیا کنید؛ به این صورت که، در مورد وسایلی که باید همراه خود به بیمارستان ببرید، با پزشک خود مشورت کنید. کیفی مناسب و جادار تهیه کرده و همه اقلام مورد نیاز برای زایمان و بعد از آن همچون شناسنامه و نوار بهداشتی برای خود و البسه، و شیشه شیر و پوشک برای نوزاد را در آن قرار دهید و پیشاپیش آماده باشید تا در صورت شروع درد با اضطراب و مشکل مواجه نشوید. همچنین باید بدانید که نیازمندی‌های متابولیکی بدن مادر پس از زایمان به 400 تا 500 کالری در روز افزایش پیدا می‌کند، بنابراین باید پیشاپیش به فکر تأمین وعده‌های غذایی هفته اول پس از زایمان و البته نگه‌داری از فرزندان دیگرتان باشید یا از خانواده و نزدیکان خود بخواهید در این امور به شما یاری برسانند.

 در صورت طبیعی بودن زایمان، درباره اسپری بی‌حس‌کننده ناحیه واژن از ماما یا پزشک زنان خود پرسش کنید. احتمال مشکل شدن اجابت مزاج پس از زایمان به‌خصوص برای مادران دارای بواسیر وجود دارد که معمولا بعد از در میان گذاشتن موضوع با پزشک از داروی ملین برای حل آن بهره گرفته می‌شود. محتوای این مقاله صرفا جهت افزایش آگاهی خوانندگان است و به هیچ‌وجه یک توصیه پزشکی و درمانی محسوب نمی‌شود، بنابراین پیش از هر گونه اقدامی، حتما با پزشک خود مشورت کنید.