دکتر نوشین صحابی - جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
Noushin.sahabi@gmail.com
تحریریه زندگی آنلاین : سرخجه، نوعی بیماری عفونی است که علائمی شبیه آنفلوانزا دارد و ایجاد خارش و التهاب پوستی می‌کند. واکسن‌هایی وجود دارد که از دوران کودکی می‌تواند به ما تزریق شود و از ابتلای ما به این عفونت و در نتیجه سرخجه جلوگیری کند به نام واکسن MMR.
بیش از نیمی از افرادی که به سرخجه مبتلا می‌شوند، هیچ علامت و نشانه خاصی از بیماری را در خود مشاهده نمی‌کنند، ولی با وجود آن، ناقل بیماری هستند. سرخجه از فرد ناقل به راحتی با یک سرفه یا عطسه و کوچک‌ترین تماس فیزیکی منتقل می‌شود. در دوران بارداری، ابتلا به این بیماری می‌تواند مشکلات جدی برای جنین به وجود آورد، مخصوصا در سه ماهه نخست بارداری، سرخجه که به آن سرخک آلمانی نیز گفته می‌شود، نوعی عفونت است که در صورت ابتلای زنان باردار برای نخستین بار در دوران بارداری در 12 هفته اول، شدیدترین آسیب‌ها را برای جنین ایجاد می‌کند. در صورتی که مادر باردار از قبل ایمنی نسبت به سرخجه داشته باشد، مشکلی وجود ندارد. این ایمنی می‌تواند با ابتلای قبلی مادر به سرخجه یا با واکسیناسیون به دست آمده باشد. این بیماری به دلیل واکسیناسیون کودکان در اغلب کشورهای جهان، تقریبا از بین رفته یا بسیار کنترل شده است. در واقع با واکسیناسیون، فرد به صورت همیشگی از ابتلا به این بیماری مصون می‌ماند، اما افرادی که در دوران کودکی واکسینه نشده‌اند، ممکن است که به سرخجه مبتلا شوند. توصیه پزشکان به این افراد این است که واکسیناسیون را می‌توانید در دوران بزرگسالی و قبل از بارداری، انجام دهید. در واقع در آزمایشات چکاپ قبل از بارداری، پزشک موظف است که ایمنی خانم نسبت به سرخجه را مورد آزمایش قرار دهد که در صورت عدم ایمنی، واکسیناسیون قبل از اقدام به بارداری انجام شود. در بین سال‌های 2005 تا 2011، 67 مورد سرخجه در آمریکا گزارش شد. این میزان نسبت به دوره قبلی 2001 تا 2004 که تنها 5 مورد گزارش شده بود، بسیار بیشتر بود. ابتلا به سرخجه در کشورهای زیادی رایج است.
بیشتر بخوانید:
رایج ترین سؤالات بارداری و ام‌اس
نشانه‌های سرخجه چیست؟
سرخجه معمولا علائم شدیدی ندارد. گاهی حتی علامتی ندارد، اما معمولا علائم آن شبیه علائم یک آنفلوانزای معمولی است. کمی خارش پوست و قرمزی آن. بثورات معمولا از صورت شروع می‌شود. سپس به سایر قسمت‌های بدن هم گسترش می‌یابد. معمولا بثورات حدود 3 روز بعد از بین می‌روند، اما سایر علائم سرخجه عبارتند از: تب (کمتر از 9/38 سانتیگراد)، سر درد، از دست دادن اشتها، آبریزش بینی، گلو درد، سرفه، قرمزی چشم یا چشم صورتی، غدد متورم در گردن یا پشت گوش، درد عضلانی و درد مفاصل. از هر 10 نفر که سرخجه می‌گیرند، 7 نفر به آرتریت مبتلا می‌شوند. آرتریت تورم و درد مفاصل است. زنانی که به سرخجه مبتلا هستند، ممکن است آرتریت را در انگشتان مچ دست و زانو هم احساس کنند. این عارضه در مردان و کودکان نادر است. سرخجه در موارد بسیار نادری می‌تواند باعث بروز مشکلاتی از قبیل عفونت‌های مغزی و مشکلات خونریزی‌دهنده شود.
چه چیزی باعث سرخجه می‌شود؟
سرخجه توسط یک ویروس ایجاد می‌شود. این ویروس سبب ابتلا به سرخک نیز می‌شود. ویروس سرخجه بسیار مسری است و خیلی سریع انتقال پیدا می‌کند. علاوه بر آن می‌تواند از مادر به نوزاد و در حین بارداری، به جنین هم انتفال یابد. فرد مبتلا به سرخجه ممکن است تا یک هفته قبل از دیده شدن بثورات پوستی، بیماری را به افراد دیگری منتقل کرده باشد. قدرت انتقال این ویروس تقریبا تا هفت روز بعد از ابتلای بیمار هم بالا است و باعث گسترش بیماری می‌شود.
بیشتربخوانید:
خودمراقبتی در دیابت بارداری
سرخجه در دوران بارداری چه مشکلاتی را برای مادر و جنین ایجاد می‌کند؟
سرخجه می‌تواند برای جنین خطرات جدی به همراه داشته باشد، به خصوص در سه ماه نخست بارداری، ابتلا به سرخجه در دوران بارداری خطرات زیر را به همراه دارد:
سندرم سرخجه مادرزادی (CRS): سندرم سرخجه مادرزادی، وقتی رخ می‌دهد که در دوران بارداری مادر به سرخجه مبتلا می‌شود. او بیماری را به جنین هم منتقل می‌کند. در چنین مواقعی برخی خطرات دیگر مثل مشکلات قلبی، مشکلات بینایی، ناشنوایی، ناتوانی ذهنی (کند ذهنی)، وزن بسیار کم هنگام تولد، مشکلات مربوط به مغز استخوان و آسیب‌های کبدی هم جنین را تهدید می‌کند. این مشکلات درمانی ندارند. از سال 2005 تا 2018 طبق آمار (CDC) و (CRS) 15 نوزاد با چنین شرایطی متولد شدند.
سقط جنین: جنین قبل از هفته 20 ام بارداری سقط می‌شود.
مرده‌زایی: جنین پس از هفته 20 ام بارداری در داخل رحم از بین می‌رود و مرده متولد می‌شود.
زایمان زودرس: در این حالت جنین قبل از هفته 37 ام بارداری متولد می‌شود.
آیا سرخجه در دوران بارداری از مادر به جنین منتقل می‌شود؟
بهترین راه حل این است که مادر در برابر سرخجه مصون شود، زیرا بیماری انتقال پیدا می‌کند. ایمنی به معنای محافظت از عفونت است. اگر نسبت به عفونت مصون بمانید، به این معنی است که نمی‌توانید به عفونت مبتلا شوید. احتمالا به دلیل اینکه در کودکی واکسینه شده‌اید یا در دوران کودکی به این بیماری مبتلا شده‌اید، نسبت به سرخجه مصون می‌شوید. آزمایش خون می‌تواند وجود این بیماری را نشان دهد. اگر برنامه بارداری دارید، ولی مطمئن نیستید که ایمنی دارید یا نه، بهتر است با پزشک مشورت کنید. ابتدا آزمایش خون بدهید و بعد اقدامات لازم را انجام دهید. (آزمایش خون ثابت می‌کند که قبلا این بیماری را گرفته‌اید یا نه). اگر چنانچه در برابر بیماری مصون نیستید، این اقدامات را انجام دهید:
پیش از بارداری: واکسن سرخک، سرخجه و اوریون (MMR) را بزنید. پس از تزریق واکسن سه ماه صبر کنید و اقدام به بارداری نکنید، زیرا واکسن ویروس زنده است و باید بین واکسیناسیون و اقدام به بارداری فاصله باشد.
در دوران بارداری: برای اطمینان از مصونیت نسبت به سرخجه یک آزمایش آنتی‌بادی سرخجه Ig M)M وIgG روبلا) انجام دهید. اگر ایمنی ندارید، واکسن نزنید (تزریق واکسن در دوران بارداری خطرناک است)، اما می‌توانید کارهایی انجام دهید تا به سرخجه مبتلا نشوید، مثلا:
از هر کسی که عفونت دارد، دوری کنید.
اگر کسی که بیمار است و ممکن است به سرخجه دچار شده باشد را دیده‌اید، فورا به پزشک مراجعه کنید که اگر نسبت به سرخجه ایمنی نداشته‌اید، می‌توانید بعد از زایمان با تجویز پزشک، واکسن MMR را دریافت کنید.
بیشتربخوانید:
اختلالات خواب و دیابت بارداری
احتمال انتقال سرخجه به جنین در دوران بارداری چقدر است؟
در سه ماه نخست، احتمال انتقال بیماری بسیار بیشتر است، مثلا اگر در هفته 12 ام هستید، احتمال انتقال 85 درصد است. اگر در هفته‌های 16 – 13 ام بارداری هستید، این احتمال به 50 درصد می‌رسد. در پایان سه ماهه دوم بارداری و یا بعد از آن احتمال انتقال 25 درصد است. اگر در دوران بارداری به سرخجه مبتلا شده‌اید، باید تمام جوانب را رعایت کنید و تحت کنترل پزشک متخصص زنان باشید تا اقدامات لازم را از نظر خطر ابتلای جنین و یا خطر ناهنجاری‌های مادرزادی احتمالی آن بررسی کنند.
سرخجه چگونه درمان می‌شود؟
برای درمان سرخجه هیچ داروی خاصی وجود ندارد. در بسیاری موارد علائم بیماری خفیف است.
پس در رختخواب بمانید و استراحت کنید. مایعات زیاد بنوشید و اگر لازم بود، داروهای کاهش‌دهنده تب مصرف کنید. معمولا در چنین مواقعی استامینوفن تجویز می‌شود، ولی در مواقع حاد ممکن است درمان های دیگری لازم باشد این درمان باید تحت نظر متخصص داخلی یا عفونی انجام شود. در چنین شرایطی باید حتما تحت نظر پزشک باشید.
