تحریریه زندگی آنلاین : ناباوری همواره بعنوان یک مشکل اساسی درصدی از خانواده‌ها را در سراسر جهان متأثر می‌سازد، برخی زوج‌ها به دلیل این پدیده نامبارک از هم جدا می‌شوند، بعضی‌ها با بهره‌گیری از باورهای قوی دینی با موضوع کنار می‌آیند و برخی نیز راه علاج یافته و از این کابوس رها می‌شوند، جامعه پزشکی با پیشرفت‌های چشمگیر تا حدود زیادی بر این مشکل فائق آمده است و امروز اندک بیماریهایی در زمینه ناباوری وجود دارد که راه چاره پزشکی نداشته باشد، در این بین به اعتقاد برخی از دانشمندان علم تغذیه، مداخلات تغذیه می‌تواند تأثیر شگرفی بر فرایند باروری و بهبود و ارتقاء آن داشته باشد. دکتر لادن گیاهی از زمره تغذیه‌دان‌های فعال و پیشرو در زمینه بررسی نقش و اثرات تغذیه در ناباروری است که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد در این شماره دنیای تغذیه گفتگوی مشروحی با وی داشتیم تا ضمن آگاهی از آخرین دستاوردهای علم تغذیه در زمینه ناباروری در جریان دیگر دستاوردها، چالش‌ها و موضوعات روز مرتبط با تغذیه قرار بگیریم.
بیشتر بخوانید:
آیا رژیم غذایی تعیین جنسیت باعث عقب ماندگی نوزاد می‌شود؟
لطفاً در مورد سوابق تحصیلی و کاری‌تان توضیح دهید؟
تحصیلات دانشگاهی را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در رشته تغذیه شروع کردم و پس از گرفتن مدرک کارشناسی، بلافاصله فوق‌لیسانس تغذیه را در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و سپس دوره پی اچ‌دی را در دانشگاه وین گذراندم. قبل از شروع ترم آخر دوره دکترا برای بررسی شرایط کاری و پژوهشی به ایران آمدم و به چندین دانشگاه و پژوهشگاه از جمله پژوهشگاه ابن‌سینای جهاد دانشگاهی معرفی شدم، تا آن زمان فقط پژوهشگاه رویان را در جهاد دانشگاهی می‌شناختم و هیچ‌گونه آشنایی با پژوهشگاه ابن سینا نداشتم. پژوهشگاه ابن‌سینا دو بخش درمانی و پژوهشی داشت یک مرکز درمان ناباروری و دیگری پژوهشگاه فناوری‌های نوین‌زیستی بود. چون علاقه‌مند به کارهای تحقیقاتی و نوآوری بودم و روزمرگی باروحیه من سازگاری ندارد، در آن سال پژوهشگاه ابن‌سینا را فرصت مناسب‌تری از دانشگاه یافتم. در آن زمان مرکز درمان ابن‌سینا دست‌آوردهای ارزشمندی را در حوزه درمان ناباروری و سقط‌جنین مکرر بدست آورده بود. وقتی با آن مجموعه بیشتر آشنا شدم، دیدم تیمی متشکل از متخصصین زنان، آندرولوژی، جنین‌شناسی، ژنتیک، ایمونولوژی و روان‌پزشک با پروتکل‌های تعریف شده برای به وجود آمدن یک انسان با آخرین یافته‌های علمی حوزه خود تلاش هماهنگی می‌کنند، اما تغذیه در این کار تخصصی تیمی هیچ تعریفی نداشت. از آنجا که سالیان زیادی بر روی اثر تغذیه پیش از جنینی و دوران جنینی مطالعه می‌کردم و از نتایج پروژه‌های مهمی که در دنیا تأثیر تغذیه را بر روی به وجود آمدن و سلامت نسل بعد نشان می‌دانند مطلع بودم، احساس کردم مرکزی که تمرکزش بر ایجاد نسل آینده است، محل فعالیت بسیار جذابی می‌تواند باشد. تیم تخصصی درمان ابن‌سینا سالیان سال به‌خوبی بدون متخصص تغذیه دست‌آوردها چشمگیری داشت، اما یقین داشتم مداخله تغذیه تخصصی بر روی زوجینی که مشکل ناباروری دارند می‌تواند به نتیجه درمان و سلامت آینده جنینی که قرار است شکل بگیرد تأثیر مهم و انکار‌ناپذیری داشته باشد. از همان روزهای اول تأکید داشتم تغذیه را در بحث درمان ناباروری فقط به بحث چاقی و لاغری نباید محدود کرد. به واقع زمان قابل توجهی را برای جا افتادن تغذیه در درمان ناباروری صرف کردم و دوست داشتم و معتقد بودم می‌توانم زمینه کاری جدیدی را در حوزه ناباروری در رشته تغذیه بنیان گذارم. حوزه‌ای که به واقع تاثیراتش فراتر از درمان ناباروری است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید امروز ریشه بیماری‌های مزمن، از جمله در مواردی خود مساله ناباروری، به تغذیه دوران پیش از جنینی و جنینی بازمی‌گردد و مؤثرترین زمان برای مداخله تغذیه، مداخلات دوران جنینی است.
چگونه توانستید گروه را مجاب کنید که تغذیه می‌تواند در ناباروری مؤثر باشد؟
در واقع با ورود به ابن‌سینا خودم را عمداً در معرض یک چالش قراردادم که ببینم آیا می‌توانم با سایر متخصصان وارد کار تیمی جدیدی بشوم یا خیر. دو سال به‌صورت مکرر سخنرانی علمی می‌گذاشتم و مقاله ارائه می‌دادم. در اولین کنگره ناباروری که به‌عنوان سخنران به نقش تغذیه در باروری و ناباروی پرداختم، با تعجب می‌دیدم سؤالاتی که از سوی متخصصان از من می‌کنند، همان سخنان عامه مردم است، اما به‌تدریج مباحث علمی جدی‌تری شکل گرفت مبنی بر تأثیر مداخله‌های تغذیه‌ای مؤثر بر روی کیفیت تخمک، پذیرش آندومتر و اسپرم و همچنین غربالگری تغذیه در دوران بارداری. برای آنکه این مباحث جا بیفتد، جلسات به‌صورت هفتگی با متخصصین زنان برگزار می‌شد و خدا را شکر بعد از گذشت حدود هفت سال اکنون موضوعات جدید تغذیه در کمیته‌های تخصصی کنگره‌های تولیدمثل به خوبی تعریف می‌شود، و کمتر نگاه حاشیه‌ای به تغذیه در باروری و درمان ناباروری وجود دارد. شهرهای دیگر هم بعد از یکی دو سال از حضورم در کنگره‌ها استقبال کردند و این موضوع به کمیته‌های تخصصی تولیدمثل در استان‌های دیگر نیز ادامه یافت و خوشبخاته در برخی شهرها نتایج خوبی به دنبال برپایی همایش‌های تخصصی تغذیه و باروری و ناباروری بدست آمد.
بیشتر بخوانید:
جنسیت جنین را با خوردن این مواد غذایی تعیین کنید
البته نکته مهم این بود که متخصصان زنان تأثیر تغذیه را در نتیجه درمان ببینند. یکی از جدی‌ترین مشکلات ناباروری خانم‌ها، سندروم تخمدان پلی‌کیستیک است و بیشتر این زنان، مشکل چاقی دارند؛ اما رویکرد ما در درمان خانمی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارد و می‌خواهد باردار شود، با دختری که هنوز ازدواج نکرده و همین سندرم را دارد، متفاوت است و باید رویکرد تخصصی و شخصی سازی شده در مشاوره تغذیه داشت، اگر نگاه تخصصی نباشد، سرنوشت خوبی برای بیمار نخواهد داشت و تاکید به کاهش وزن‌های سریع و غیر علمی فقط این بیماران را فرد دچار سردرگمی و افسردگی بیشتر می‌کند.
آیا پزشکان در کمیته ناباروری به‌سادگی شمارا پذیرفتند؟
هیچ کار جدیدی ساده نیست. به مرور فهمیدم که نگرانی مهم همکاران عزیز این است که مداخله تغذیه بحث درمان زوجین نابارور را می‌تواند به تأخیر بیاندازد و من باید این موضوع را جا می‌انداختم که چنین اتفاقی هدف مشاوره تغذیه نیست و همسویی لازم را برای گرفتن بهترین نتیجه نشان می‌دادم. مهم این بود که نسبت به نتیجه این همکاری اعتقاد راسخ داشتم، زیرا همان طور که عرض کردم تأثیر تغذیه در ناباروری، دوران جنینی و هزار روز اول زندگی (منظور از زمان تشکیل نطفه تا پایان دوسالگی است) اساسی‌ترین زمانی است که باید مداخله خردمندانه تغذیه انجام شود. هنوز هم از متخصصان تغذیه در سراسر کشور می‌خواهم برای جا افتادن اهمیت تغذیه هزار روز اول با جدیت وارد کار تیمی شوند.
آیا تغذیه در تعیین جنسیت جنین هم نقش دارد؟
این‌یک موضوع جذاب برای همگان است و به همین دلیل همایش‌هایی هم در این زمینه تا کنون برگزار کردیم. از سال 1950 میلادی بررسی جامعی روی مقالات در دسترس به عمل آمد تا مشخص شود آیا یافته‌های علمی کافی بر روی انسان نسبت به اینکه تغذیه یعنی تغییر پی.اچ و یون‌ها یا هر عامل دیگری که می‌تواند روی نوع جنسیت مؤثر باشد وجود دارد یا خیر. در مورد انسان چنین یافته‌ها و مطالعاتی نداریم و آنچه متأسفانه به مردم گفته می‌شود و هزینه‌های سنگینی هم از این بابت از مردم گرفته می‌شود، پایه علمی ندارد. اینکه آیا اسیدیته یا تغییر یون می‌تواند روی جنسیت جنین مؤثر باشند، همه فرضیات و ادعاها است؛ اما یک نکته مهم این است که بقای جنین پسر وابسته به شرایط بهتری نسبت به جنین دختر است و عبارتی شرایط بهینه متابولیک مادر بسیار مهم است؛ یعنی اگر یک مادر دیابتی است، کم‌کاری تیروئید دارد، چاق است یا فشارخون دارد، هر چقدر شرایط مادر را به وضعیت نرمال نزدیک‌ترکنیم، شانس بقای جنین پسر در این مادر بیشتر می‌شود و برای آنکه جنین پسر شکل بگیرد، نیاز به شرایط بهتری نسبت به جنین دختر داریم.
امروزه بسیاری از متخصصان ادعای تعیین یا تغییر جنسیت دارند. نظر شما در مورد این افراد چیست؟
اینکه افرادی ادعای تعیین یا تغییر جنسیت جنین با تغذیه دارند، بیشتر از آنکه بر مبنای یافته‌های عملی باشد، بر پایه ادعاهای بیهوده است و اگر بخواهیم واقعیت را بگوییم، یک نوع سوءاستفاده یا شارلاتانیزم است و هیچ ربطی به خیرخواهی مردم ندارد. یک دوره کوتاهی برای طرح همسرم در جنوب ایران زندگی می‌کردم. آنجا برای مردم برخی اقوام داشتن فرزند پسر بسیار اهمیت دشت و با مراجعین زیادی مواجه بودم که می‌خواستند با تغذیه، تعیین جنسیت کنند، اما تأکید من بر این بود که چنین تضمینی از نظر علمی وجود ندارد. متاسفانه گاه خانم‌هایی به من مراجعه می‌کردند که دو سال لب به هیچ‌گونه لبنیات نزده بودند، برای آنکه فرزند پسر داشته باشند، درحالی‌که این رژیم‌ها به‌جای تعیین جنین، سلامتی مادر را به هم می‌ریخت و اصل بارداری را زیر سؤال می‌برد. این سودجویی از ساده‌انگاری مردم و نوعی کلاه‌برداری است. مردم باید بدانند که هیچ سوپر غذایی نداریم که به مادر بدهیم تا جنین دختر یا پسر بشود، البته تأکید بر مصرف برخی مواد غذایی وجود دارد، اما حذف یک گروه غذایی به طور کامل برای مدت طولانی به‌هیچ‌عنوان کار درستی نیست.
بیشتر بخوانید:
آزمایش تعیین جنسیت با جوش شیرین چیست؟
در طب سنتی و اسلامی بر طبع گرم و سرد در تعیین جنین زیاد اصرار می‌شود. این ادعاها درست است؟
هرگز منکر طب سنتی یا اسلامی نیستیم، طب سنتی اساسش بر تعادل است. مشکل اصلی این است که هر حرف غیر علمی و نابخردانه‌ای را با برچسب اسلامی یا سنتی خدای نکرده به مردم بفروشیم و متاسفانه این بازار پررونق است و از عدم آگاهی مردم خیلی سوءاستفاده می‌شود. متأسفانه تغییر دادن باورهای غلط، کار بسیار سختی است.
مگر می‌شود کسی بگوید من مساله مزاج و طبع را قبول ندارم! قطعاً هر انسانی یک طبع و مزاجی دارد، اما مهم این است که بتوانیم مزاج را به تعادل برسانیم. تغذیه هنر به اعتدال رساندن بدن به کمک مواد غذایی است. بیماری‌های مهمی هستند که در اثر به هم خوردن اعتدال در بدن بوجود می‌آیند و با داشتن علم مواد غذایی می‌توان به بازگشت این اعتدال کمک کرد.
این درست است که بیشتر پزشکان و متخصصان تغذیه علم نوین، طب سنتی یا اسلامی را قبول ندارند؟
این درست نیست. طب سنتی روی تعادل استوار است و اساس کار متخصص تغذیه نیز روی تعادل است. در این شکی نیست که برخی غذاها طبع سرد دارند، و برخی طبع گرم و با ترکیب این غذاها با توجه به طبع فرد، می‌توانیم تعادل فیزیولوژیک را برای او برقرار کنیم؛ اما نکته مهم این است که هرگز با حذف طیف زیادی از مواد غذایی به تعادل ماندگار نمی‌رسیم. اگر هم برخی غذاها را حذف می‌کنیم، باید به‌صورت موقت و کوتاه‌مدت باشد، مگر آنکه بیماری زمینه‌ای جدی و یا تداخل دارو و غذایی مهمی وجود داشته باشد.
بحث درمان چاقی را در کشور چگونه می‌بینید؟
متأسفانه درمان چاقی گرفتار آشفته‌بازاری شده است و چون همه با غذا خوردن به‌صورت روزانه درگیر هستیم هر سو می‌روی صاحب‌نظری می‌بینی که معلوم نیست اساس نظرش از کجا است! درخواست من از مردم خواه چاق باشند و یا لاغر، این است که خرد تغذیه را بالا ببرند. غذا خوردن مانند تنفس کردن یا راه رفتن از بدو تولد با ما همراه است، به همین خاطر به تدریج نسبت به تغذیه سهل‌انگار می‌شویم همانگونه که از تنفس صحیح و راه رفتن و نشتن درست غفلت می‌کنیم در نتیجه بیماری‌های ستون فقرات و استخوان را برای خودمان به وجود می‌آوریم. وقتی در مورد غذا خوردن هم سالیان زیادی درست رفتار نکنیم، با برهم زدن اعتدال در خوردن هزار و یک بیماری برای خود ایجاد می‌کنیم و از کیفیت زندگی خود می‌کاهیم.
بیشتر بخوانید:
ویار بارداری و تعیین جنسیت جنین
چگونه باید اطلاعات تغذیه کسب کنیم؟
همواره تاکید من به مردم عزیز بالا بردن خرد تغذیه است و خوب می‌دانم که امروز دنیای رسانه و فضای مجازی کسب آگاهی صحیح را برای عموم مردم بسیار پیچیده کرده است. به نوبه خود تا جایی که بتوانم با حضور در رسانه همکاری با مجلات علمی اینستاگرام و غیره در نشر اطلاعات صحیح می‌کوشم. می‌دانید مردم باید دنبال راه حل‌های میان بر برای سلامتی و حرف‌های عجیب و غریب و این رژیم و آن رژیم نباشند. یک روز رژیم اتکینز بر زبان‌ها می‌افتد یک روز رژیم کانادایی یک روز رژیم کتوژنیک اینترنی و آخرش هم هیچ اتفاق ماندگاری نمی‌افتد چون اصل اشکال و بر هم خوردن تعادل اصلاح نشده است و اساساً این رژیم‌ها به برهم خوردن بیشتر تعادل دامن می‌زنند و یک سیکل افسردگی و اضطراب هم اضافه می‌شود. متأسفانه هرچقدر مردم چاق‌تر هستند، بیشتر به دنبال راه‌های میان بر برای لاغر شدن می‌روند. اولین جمله‌ای که افراد چاق بر زبان می‌آورند، این است که می‌خواهم به‌سرعت نتیجه بگیرم و به‌سرعت لاغر بشوم، درحالی که عملاً میان بری برای لاغری وجود ندارد. فیزیولوژی و ساختار بدن افراد با میان بر و دفعتاً نتیجه گرفتن سازگاری ندارد. مهم‌ترین کار این است که بازگشت به اعتدال را فراموش نکنیم و در مسیر خرد تغذیه نهایت تلاش خود را به عمل بیاوریم.
