د‌کتر لاد‌ن سیفی - متخصص زنان و زایمان
تحریریه زندگی آنلاین : اگرچه انتظار می‌رود خانمی كه زایمان كرده خیلی خوشحال باشد ولی گاه این افراد دچار افسردگی می‌شوند این تغییر خلق پس از زایمان ممكن است به صورت افسردگی خفیف باشد و خودبخود كنترل شود كه غالبا هم همینطور است و یا شدید باشد و منجر به افسردگی شود. تعریف دوره بعد از زایمان كه فرد در معرض افسردگی است متفاوت است این دوره به 4 هفته، 6 هفته و یكسال بعد از زایمان تعریف شده است البته منظور زایمانی است كه منجر به تولد نوزاد زنده شده است چون افسردگی بعد از تولد نوزاد مرده و یا حتی بعد از سقط هم داریم كه در اینجا منظور ما نیستند. علت این بیماری ناشناخته است ممكن است تغییرات هورمونی نقش داشته باشند.
علایم بالینی و تشخیص
حالتی است گذرا كه علایم خفیف افسردگی را دارد مثل غمگین بودن، كسل بودن، تحریك پذیری زیاد، تمایل به گریه كردن و اضطراب، كم‌خوابی و كم شدن تمركز، احساس گناه، احساس عدم كفایت، علایم فوق در 40 - 80 درصد زنان در 3 روز اول زایمان به درجاتی دیده می‌شود.
عوامل خطر در این بیماری
1-علایم افسردگی قبل از زایمان در حاملگی
2- اضطراب مراقبت از فرزند 3– مشكلات اجتماعی و روانی 4- سابقه اختلال‌های قبل از قاعدگی و یا افسردگی حین مصرف قرض ضد بارداری 5- افسردگی قبل از حاملگی 6- سابقه خانوادگی افسردگی 7- سابقه افسردگی بعد از زایمان قبلی مورد 1و5 و7 مهمترین‌اند خانم‌هایی كه به دنبال زایمان و افسردگی می‌شوند بیشتر از زنان دیگر در معرض ابتلا به افسردگی minor یا major هستند.
بیشتر بخوانید:
آیا جنسیت جنین بر دیابت بارداری تاثیر گذار است؟
استرس چه تاثیری بر شیر مادر می گذارد؟
افسردگی پس از زایمان
افرادی كه پس از زایمان به نوع افسردگی یک قطبی مبتلا می‌شوند.
به دلیل مشابهت این علایم با علایم معمول پس از زایمان مثل احساس خستگی، بی‌اشتهایی، بدخوابی، كم شدن میل جنسی دیر متوجه بیماری شان می‌شوند بعلاوه خانم‌ها
اغلب تمایل ندارند در مورد علایمی كه دارند صحبت كنند شاید چون فكر می‌كنند اجتماع انتظار دارد مادر جدید خوشحال و شاد باشد.
شیوع این اختلال حدود 8-15 درصد است.
فاكتورهای خطر افسردگی پس از زایمان
هر نوع سابقه در فرد یا خانواده
سابقه سوء استفاده فیزیكی یا جنسی
سن كم
مهاجر بودن
حاملگی ناخواسته
تمایل به سقط جنین
استرس‌هایی مثل به هم ریختگی موقعیت زناشویی در 12 ماهه اخیر
عدم حمایت مالی و اجتماعی
نبودن در كنار همسر
آزار توسط همسر
بیكاری خودش و یاهمسر
اجبار به مرخصی استعلاجی قبل از زایمان
اجباربه مراجعات زیاد به دكتر مامایی
ناهنجاری مادرزادی نوزاد
شیر نداشتن یا شیر نخوردن نوزاد
استرس‌های نگهداری بویژه در نوزادانی كه خیلی گریه می‌كنند.
نوع شخصیتی فرد مثل درون‌گرا یا عصبی بودن.
نداشتن ارتباط خوب با مادر
همچنین سقط در 4 هفته اول پس از سقط امكان افسردگی بالا می‌رود.
تولد نوزاد مرده و یا مرگ نوزاد در ماه اول پس از تولد هم امكان افسردگی را بالا می‌برد.
نحوه زایمان طبیعی یا سزارین عامل خطری برای افسردگی پس از زایمان نیست.
بیشتر بخوانید:
چگونه در دوران شیردهی وزن کم کنیم؟
باید و نبایدهای حمام کردن در دوران بارداری
افسردگی پس از زایمان برای پدرها
در پدرها هم در سال اول شیوع حدود 10 درصد است. فاكتورهای خطر در پدر هم عبارتند از:
1- سابقه اضطراب و افسردگی در خود یا خانواده
2- مشكلات با همسر
3-داشتن فرزندان دیگر
ارتباطی بین این افسردگی در مرد با افسردگی پس از زایمان همسر (خانمش) وجود ندارد و فرزند پدرانی كه دچار این نوع افسردگی می‌شوند در معرض اختلالات رشدی هستند. مثل hyper active بودن بچه در 4 سالگی پاتوژتر پس از زایمان نا شناخته است تغییرات هورمونی (ژنتیك) و حوادث مهم زندگی موثراند. هورمون‌ها شامل استروژن، پروژسترون هورمن تیرویید، تستوسترون، هورمن كورتیكو تروپین و كورتیزول می‌باشد.
خانمی كه سابقه افسردگی بعد از زایمان دارد ممكن است به صورت غیر معمول نسبت به افت هورمونی واكنش نشان دهد. یعنی فعالیت ژن‌های‌های مخصوص هیپوکامپ در مغز شان به افت استروژن بعد از تولد متفاوت و حساس است. علایم بالینی تغییرات در خواب، انرژی، حوصله، وزن، میل جنسی كه بعد از زایمان نرمال هم وجود دارد. عدم تمایل به غذا و نیز بی‌خوابی وقتی بچه خواب است خستگی در حدی كه ساعت‌ها دلش بخواهد در رختخواب بماند. و علایمی دیگر مثل اضطراب، ترس، عصبانیت، تحریك‌پذیری، احساس ناتوانی در بزرگ كردن بچه، احساس خجالت و گناه از مادر شدن.
دوره شروع بیماری معمولا اواخر حاملگی یا بعد از زایمان است. در مطالعه‌ای دیدند شیوع قبل از زایمان 20درصد حین زایمان 33 بعد از زایمان
40 درصد است و افسردگی بعد از زایمان به شانس افسردگی major می‌افزاید.
درمان
خودبخودی است و یا دارویی اگر درمان نشود تبدیل به افسردگی مزمن می‌گردد.
بیشتر بخوانید:
استفاده از کیت تخمک گذاری برای دختردار شدن
عوارض دیگر
این اختلال می‌تواند در روابط عاطفی مادر و نوزاد خدشه وارد كند و حتی در سال‌های بعد مثل دوران كودكی، فرزندان این افراد نیز مشكلات عاطفی خواهند داشت حتی بر رشد و نمو بچه هم اثر بد دارد. در مطالعه‌ای بیش از ده هزار كودك 5/3 ساله از مادر با سابقه افسردگی پس از زایمان را با گروه كنترل بررسی كردند و دیدند این افراد اختلال ارتباطی conductive disorder و اختلالات نافرمانی و خودسری oppositional defiant بیشتری داشتند. فرزندان این مادران در سال‌های مدرسه نیز در معرض ناسازگاری اجتماعی و دلبستگی‌های متزلزل و ناامن بودند. بیش فعالی و عدم تمرکز وافسردگی نوجوانی در اینها شایع‌تر بود.
ناسازگاری زناشویی
فشار حاصل از ناسازگاری زناشویی هم فاكتور ایجاد افسردگی بعد از زایمان است و هم معلول آن می‌تواند باشد یعنی كه به دنبال افسردگی بعد از زایمان روابط زناشویی بد شود و نیز توجه و مراقبت به بچه هم ممكن است كافی نباشد و سلامت بچه را به خطر بیندازد. خودكشی و یا از بین بردن بچه هم وجود دارد، خودكشی از علل عمده مرگ بعد از زایمان در زنان است به طوری كه حدود 3-11 در صد هزار می‌باشد كه البته این نسبت مثل زنان دیگری است كه در موقعیت بعد از زایمان نیستند. كشتن بچه نادراست و معمولا در مواردی كه فرد از قبل مورد سایکوتیک داشته و بیمارستان بستری بوده دیده شده است.پس به طور كلی اگر خانمی را در دوران پس از زایمان دیدیم كه اختلال خلقپس از زایمان داشته بدانیم كه مرحله اولیه افسردگی است و اگر علایم بیش از یك هفته ادامه داشت یعنی وارد افسردگی شده و باید درمان شروع شود كه بیماری پیشرفت نكند.
